Guverner Centralne banke Radoje Žuguć ocijenio je u autorskom tekstu za “Dnevne novine” da Crna Gora ne bi trebalo da uvede porez na finansijske transakcije kako su to uradile pojedine zemlje EU.
– Mišljenja smo da banke koje su još uvijek ranjive ne treba opterećivati dodatnim troškovima, a potencijalni efekat prelivanja troška, kroz rast kamatnih stopa, uvijek je moguć i teško ga je kasnije kontrolisati, napisao je Žugić.
Novi talas krize ili bolje reći nova dužnička kriza zemalja Evropske Unije snažno je istakla pitanja javnih dugova, koji su uzrokovali probleme u realnoj ekonomiji, a posebno u bankarskom sektoru budući da je najveći dio dugova prezaduženih država lociran u bilansima banaka unutar Evropske Unije.
Kao što je poznato, crnogorski bankarski sistem čini 11 banaka, koje su posmatrano sa stanovišta vlasničke strukture u većinskom inostranom vlasništvu. Tako se 79,69% odnosi na inostrani kapital, 17,35% na domaći, a svega 2,98% na vlasništvo države. Od 11 banaka, sedam su u većinskom vlasništvu banaka ili investitora iz EU. Ovako visoko učešće inostranog kapitala pojačava uticaj eksternih efekata i generalno eksternu izloženost našeg bankarskog sistema, (karakteristično i za zemlje u regionu). Samim tim dužnička kriza, naročito izražena u nekim zemljama EU ima negativan efekat na većinu banaka-subsidijarnih lica u Crnoj Gori.
Sa druge strane, matične banke su u prethodnom periodu bile veoma agilne u pružanju značajne finansijske podrške svojim afilijacijama u Crnoj Gori, i to bez egzogeno nametnute obaveze imajući u vidi da Crna Gora nije potpisnik Bečke inicijative (partnerstvo između međunarodnih finansijskih institucija MMF, EU, EBRD, IFC, EIB, zapadnoevropskih bankarskih grupacija i vlada zemalja-domaćina, s podjelom odgovornosti za prolazak kroz krizni period, potpisana je u januaru 2009. godine od strane Srbije, Mađarske, Letonije, Bosne i Hercegovine i Rumunije). Ukupna finansijska podrška domaćem bankarskom sistemu od strane majki banaka u proteklih tri godine je iznosila oko 230 miliona eura, uz značajne kreditne linije, doprinoseći kreditnom rastu i stabilnosti bankarskog sistema.
Visok priliv kapitala kao i ekspanzivna kreditna politika pozitivno su se odrazili na performanse bankarskog sektora, ali i na snažan privredni rast u periodu 2006-2008, koji je u prosjeku iznosio oko 8,7%. To je period u kome je Crna Gora imala izuzetno visok kreditni rast (u 2006. je bio trocifren i iznosio 125,3%,dok je u 2007. godini čak iznosio 165,1%). Očigledno je da se u kratkom vremenskom periodu, na relativno malom tržištu Crne Gore, nije mogao na racionalan način usmjeriti u upotrijebiti ovoliki nivo kapitalnog priliva.
Lideri po lošim kreditima: Crna Gora je u 2009. godini skliznula u duboku recesiju (tzv. „hard lending“), pa i nije bile iznenadjujuće, da kao što smo bili lideri u pogledu rasta i kreditne aktivnost tokom ekspanzije, sada budemo lideri (u negativnom smislu) po pitanju učešća nekvalitetnih kredita, koji su prešli jednu četvrtinu (25,95% u avgustu 2011. godine) ukupnih kredita.
Upravo visok nivo nekvalitetnih kredita predstavljao je ključnu ranjivost bankarskog sektora tokom 2011. godine i pokazao je sve neracionalnosti ulaganja tokom perioda ekspanzije, kao i neadekvatno upravljanje kreditnim rizikom bankarskog sektora, koji je prevashodno bio fokusiran na povećanje tržišnog učešća. Imajući u vidu povećan nivo rizika, koji bi mogao da dovede do daljeg rasta nekvalitetnih kredita bankarski sistem je reagovao visokim stepenom opreza u odobravanju novih kredita, kao i prodajom portfolija nekvalitetnih kredita, uz istovremeno pojačane aktivnosti njegove naplate, dok je CBCG reagovala setom mjera kako korištenjem instrumenata monetarne politike tako i setom prudencionih mjera. Na taj način je drastično smanjen ovaj sistemski rizik, koji ukoliko nije pod kontrolom, može ozbiljno ugroziti finansijsku stabilnost Crne Gore (učešće nekvalitetnih kredita se drastično smanjilo tokom 2011. sa 25,95% na ispod 15% na kraju decembra 2011. godine na osnovu preliminarnih podataka) .
Utvrđeni Program rada CBCG kao i aktivnosti koje su već uveliko u toku, ukazuju da će ova godina za nosioca monetarne politike kao i cjelokupni bankarski sistem biti još intezivnija. Imajući u vidu da su konzervativnost, stabilnost i transparentnost osnovni principi poslovanja svake centralne banke i CBCG će u narednom periodu nastaviti da kreira odgovarajući institucionalni okvir koji će imati mjesta jedino za zdravu bankarsku praksu, kao osnove za dalje vraćanje i učvršćivanje povjerenja u bakarski sistem Crne Gore.
CBCG će nastaviti da prati položaj bankarskog sektora: CBCG će i tokom 2012. nastaviti da pažljivo prati položaj i kretanje bankarskog sektora, kroz stalnu superviziju i sistem kontrola zasnovan na kvalitetnoj procjeni rizika, kroz preventivu i nadzor, a u cilju predupređenja potencijalnih poremećaja.
Takođe, u kontinuitetu će se predlagati pravovremene prudencione mjere u cilju nastavka oporavka bankarskog sistema, održanja finansijske stabilnosti i jačanja institucija finansijskog tržišta. S tim u vezi radiće se na zamjeni privremenih mjera stalnim propisima i rješenjima koji će poštovati međunarodne računovodstveno revizorske standarde (sa posebnim osvrtom na MRS 39) i obezbjeđivati potpuniju implementaciju standarda Bazela II. Ove promjene bi trebalo da dovedu do preciznijeg izvještavanja bankarskog sistema i bolje procjene rizika banaka, što bi moglo imati dalji pozitavan efekat na cjelokupnu stabilnost finansijskog sistema.
Tokom prvog kvartala 2012. godine CBCG će na agregatnom nivou, kao i na nivou pojedinačnih banaka, implemetirati stresna testiranja, čiji rezultati će dati izvjesniju i precizniju sliku o potrebama dodatne kapitalizacije crnogorskog bankarskog sistema. S tim u vezi, CBCG po prvi put ostvaruje oficijelnu saradnju sa ECB-om, koja će pružiti značajnu logističku podršku u implementaciji kvalitetne i mjerodavne prakse u samom procesu stresnog testiranja. Na taj način je obezbijeđen dodatan kvalitet usklađivanja domaće sa evropskom praksom u procesu supervizije bankarskog sistema.
Nastaviće se i sa davanjem podrške daljem čišćenju bilansa i tranziciji kontaminiranog kreditnog portfolija. Naime, izvjestan je nastavak otkupa potraživanja (prvenstveno nekvalitetnih) od strane faktoring kompanija, što će sve uticati na smanjenje nivoa rizika bankarskog sektora, a čime će se ujedno nastaviti proces čišćenja bilansa banaka i ublažiti postojeća tranzicija loših kredita u još goru klasifikacijsku grupu.
Potrebne nove investicije: Osim postojećih učesnika, svaki novi investitor, sa odgovarajućim nivoom dobre prakse, kredibilnosti i transparentnosti je više nego dobrodošao, jer može doprinijeti daljoj zdravoj konkurenciji na crnogorskom tržištu, blagotvorno djelujući i na kreditnu aktivnost, politiku kamatnih stopa i strategije ostalih učesnika na tržištu.
Takođe, sa posebnom pažnjom će se još jednom razmotriti eventualna implementacija poreza na finansijske transakcije. Kao što je CBCG već naglasila, i pored činjenice da je porez na finansijske transakcije uveden u pojedinim zemljama EU, za sada je još preuranjeno govoriti o njegovoj implementaciji u crnogorskom bankarskom sistemu. Naime, crnogosrski bankarski sistem kao i finansijsko tržište uopšte je jako suženo, relativno nerazvijeno, pogođeno recesijom i u procesu oporavka, tako da u ovom momentu preovlađujuće mišljenje je da bi implementacija ovakvog zakonskog rešenja imala kontra-efekat. Mišljenja smo da banke koje su još uvijek ranjive ne treba opterećivati dodatnim troškovima, a potencijalni efekat prelivanja troška, kroz rast kamatnih stopa, uvijek je moguć i teško ga je kasnije kontrolisati.
Istovremeno, pažnja će biti poklonjena i tretmanu „spreada“ između aktivnih i pasivnih kamatnih stopa, odnosno osnovni akcenat će biti stavljen na smanjenje mogućnosti ostvarenja ekstra-profita bankarskog sistema, kroz neobrazloženo visoke razlike između aktivnih i pasivnih kamatnih stopa, koje se samo djelimično mogu objasniti visinom rizika.
U globalu, osnovni pravci djelovanja CBCG u narednoj godini baziraće se na prevenciji svih potencijlanih prijetnji finansijskoj stabilnosti, povećanju otpornosti finansijskog sistema na šokove i pripremi za efikasno upravljanje krizom.
izvor: portalanalitika.me
