Takmičio se u trci dvokolicama, antičkoj verziji Formule 1 i nakon skoro četvrt vijeka sportske karijere povukao se sa zaradom koja bi u današnjem novcu iznosila oko 13 milijardi dolara!
Ove godine neće biti tako glamuroznih sportskih događaja poput Svjetskog prvenstva u fudbalu ili Olimpijade, pa će se možda promijeniti aktuelne rang liste o zaradama sportista. Kada je riječ o onima za 2022. godinu, pada u oči da ni među 50 najplaćenijih sportista na svijetu nema nikoga iz našeg regiona. Iz nekog razloga čak i takvi asovi poput Novaka Đokovića, Luke Modrića, Nikole Jokića ili Luke Dončića i dalje marketinški vegetiraju u globalnim okvirima.
Tako barem pokazuju rang liste sportskih zarada, od kojih je najpoznatija ona časopisa „Forbs“. Njih prave i drugi magazini i portali i generalno se dijele na dva tipa. Češće su liste koje se bave prihodima u tekućoj godini, dok su one koje rangiraju ukupna imovinska stanja aktivnih i bivših sportista rjeđe i nepouzdanije.
Opet taj Mesi!
Nije neočekivano što se u godini kada je njegova Argentina postala svjetski prvak u fudbalu, Lionel Mesi našao na čelu liste najplaćenijih sportista sa zaradom od 130 miliona dolara. A da se u ovom sportu okreće ogroman novac pokazuje i to što su Kristijano Ronaldo i Nejmar zauzeli treću i četvrtu poziciju sa primanjima od 115, odnosno 95 miliona dolara. U prvih deset najplaćenijih sportista fudbalere po brojnosti nadmašuju jedino četvorica košarkaša iz NBA lige, pri čemu je Lebron Džejms odmah iza Mesija sa zarađenih 121 milionom dolara. Prati ga Stef Kari (93 miliona dolara) na petom mestu, Kevin Durent (92 miliona) na šestom i Janis Adetokumbo (81 milion) na desetom mjestu.
U ovoj eliti je i nezaobilazni Rodžer Federer, iako gotovo da nije ni igrao tenis prošle godine, ali je i to bilo dovoljno da zaradi 91 milion dolara i bude na sedmom mjestu. Sličnu auru hodajuće legende ima i američki ragbista Tom Brejdi, koji je na devetom mjestu sa zaradom od 84 miliona dolara. Da ni bokseri nisu za otpisivanje, pokazuje Meksikanac Kanelo Alvarez na osmoj poziciji sa inkasiranih 90 miliona dolara.
Ovde je riječ o zbiru čisto sportskih i prihoda od raznih sponzorstava i marketinških aktivnosti, a kada bi se gledali samo prihodi sa sportskih terena, Alvarez bi predvodio listu jer je od 90 miliona dolara, 85 zaradio na taj način. To je više od onog što su od svojih klubova dobili Mesi, Nejmar i Ronaldo koji ga slijede na listi. S druge strane, Federer je maestralan i van terena, pošto mu odatle potiče skoro cijela zarada, a donekle mu parira samo Lebronov marketinški prihod od 80 miliona dolara. Iza njih su Mesi, Ronaldo, Brejdi i Kari, koji od marketinga godišnje zarađuju između 50 i 55 miliona dolara.
Kečer za Džordanovim leđima
Slika je drugačija kada se upoređuju zarade tokom cjelokupne sportske karijere, kao i nakon njenog okončanja. Pravljenje ovih rang lista je problematičnije, pa se one međusobno vrlo razlikuju. Zavisno od pristupa na njima se mogu naći, ili sa njih izostati, oni bogati i uspješni sportisti čiji imetak ipak ne potiče od ličnog doprinosa nego iz porodičnih okolnosti, ili se u drugim slučajevima mladalačko bavljenje sportom sadašnjih milijardera ne smatra dovoljno relevantnim da budu tretirani kao sportske zvijezde.
Uprkos ovim razlikama, tri imena uvjek figuriraju na vrhu ovakvih lista, a to su Majkl Džordan, Vins Makman i Jon Cirjak. Sva trojica su odavno prestala sa aktivnim takmičenjima i za svakog važi da je tek nakon toga stekao najveći dio bogatstva. U slučaju Džordana ono se procjenjuje na tri milijarde, Makmana na 2,4 milijarde, a Jona Cirijaka na 1,5 milijardu dolara. Za razliku od legendarnog košarkaša Majkla Džordana koji se najviše obogatio od raznih sponzorskih ugovora, bivši kečer Makman i rumunski teniser Cirjak su to uspjeli da ostvare kao organizatori sportskih takmičenja.
Ekskluzivnom krugu onih koji imaju više od milijarde dolara će se možda najbrže priključiti Federer, Ronaldo i Lebron. Federer je prošle godine odložio tenski reket, ali će još dugo biti zaštitno lice brojnih brendova, a lane je uspješno startovala i njegova linija sportske opreme. Ronaldo i Lebron su u poznim igračkim godinama ali su i dalje marketinški vrlo atraktivni, pri čemu je Kristijano još uspio da zaključi i najveći ugovor u istoriji fudbala. Za dvije godine igranja u Saudijskoj Arabiji, tridesetsedmogodišnji golgeter dobiće po raznim osnovama više od 400 miliona dolara.
Ove astronomske sume podsjećaju na dosjetku koja se najčešće pripisuje legendi fudbala Aleksandru Tirnaniću Tirketu, koji je sarkastično konstatovao da su nekada bogataši posmatrali kako sirotinja igra fudbal, dok danas loptu šutiraju bogataši, a na tribinama sjedi sirotinja. Međutim, da možda i nije sve bilo baš tako pokazuje primjer najčuvenijeg kočijaša antičkog Rima – Gaja Apelija Dioklesa.
Antička Formula 1
Uprkos tome što se danas više priča o gladijatorskim borbama, prava strast Rimljana su bile trke dvokolica. Tu strast je dijelio čitav antički svijet, uključujući Vizantiju kao nasljednicu Rima. To je išlo dotle da su 532. godine navijački sukobi prerasli u pobunu koja je umalo došla glave čuvenom vizantijskom caru Justinijanu. Spasila ga je prisebnost i lukavost supruge Teodore, koja je uspjela da angažuje vojne veterane koji su tokom samo jednog dana na hipodromu pobili 30.000 pobunjenika i tako ugušili ustanak. Možda i zbog griže savjesti zbog ovakvog pokolja, Justinijan je ubrzo podigao veličanstvenu Aja Sofiju koja će dugo biti najveća crkva na svijetu.
Trka dvokolica je bila ondašnja verzija Formule 1, u kojoj je učestvovalo 12 takmičara kojima je trebalo desetak minuta da obiđu sedam krugova na posebnim hipodromima. Dnevno je održavano više trka, a gledaoci su gotovo podrazumijevali da će tokom njih stradati neko od učesnika. To se stalno događalo zbog nestabilnosti kočija, guranja, oštrih krivina i pravila koja su nalagala da vozači vezuju uzde oko struka. Karijere trkača su bile kratke i najčešće su završavale pod konjskim kopitama jer je malo koji stizao da prilikom prevrtanja, nožem koji je držao za pojasom preseče uzde. Međutim, Gaj Apelije Diokles, koji je živio početkom drugog vijeka, trkao se pune 24 godine tokom kojih je ostvario 1.462 pobjede.
Kakvu je slavu uživao pokazuje spomenik koji mu je bio podignut ispred čuvenog rimskog hipodroma, Cirkusa Maksimusa. U vrijeme kada nije bilo masovnih medija i pratećeg marketinga, Diokles je pokupio trkačke nagrade u visini od skoro 36 miliona sestercija, rimskog novca koji bi danas vrijedio oko 13 milijardi dolara, što ga čini najbogatijim sportistom svih vremena! Da ovi preračuni nisu pretjerani, istoričari dokazuju time što je za tu sumu moglo da se kupi dovoljno žita da se godinu dana hrani čitav Rim, ili da se tokom istog perioda isplaćuju plate za 28.000 rimskih legionara.
Diokles je očito spadao u adrenalinske zavisnike, jer se iz ono malo sačuvanih podataka zna da je poticao iz dobrostojeće trgovačke porodice sa teritorije današnje Portugalije, tako da se nije trkao iz nužde, za razliku od većine drugih kočijaša. Osim da je i nakon povlačenja uživao u slavi i bogatstvu, istorijski zapisi još samo kažu da je starost dočekao u porodičnom krugu na imanju koje je kupio u okolini Rima. Ono nije bilo ni previše veliko, niti previše razmetljivo, pa se stiče utisak da je Gaj Apelije Diokles bio skromna osoba. A možda samo nisu preživjeli onovremeni tabloidi, koji su iscrpno (dez)informisali kako se i on razbacivao po pijankama uz tadašnje starlete i ostale statusne simbole.
Vladan Žarković
Biznis & finansije 206, februar 2023.
