Manjinska vlada Dritana Abazovića vratila je u vlasništvo države imovinu Željezare bez ikakve analize, kupila preko 20 odsto akcija Luke Bar, nastavila projekte poput Žičare Kotor Lovćen, otvorila prioritetnu dionicu autoputa, preuzela trajektnu liniju Kamenari Lepetane od Pomorskog saobraćaja, digl a p late u javnom sektoru za 20 odsto zbog inflacije, a sa njom se tek počela konkretno obračunavati nakon što je “jela” plate taman godinu dana.
Ekonomisti smatraju da je bilo dobrih poteza, ali da nisu pripremljeni i sprovedeni kako treba, poput preuzimanja trajektne linije, dok su u Ministarstvu finansija (MF) i Ministarstvu ekonomskograzvoja (MERT) zadovoljni urađenim za godinu. Manjinska vlada Dritana Abazovića izabrana je glasovima DPS-a, SDP-a, BS, GP URA, SNP-a i Albanske alternative 28. aprila na Cetinju, a nepovjerenje joj je izglasano 19. avgusta nakon što je potpisan Temeljni ugovor sa Srpskom pravoslavnom crkvom.
Mandat je započela smanjenjem akciza na gorivo. Taj zakon je predložila prethodna vlada, ali je upravo zbog izbora manjinske vlade taj predlog zakona bio zaglavljen u skupštinskoj proceduri. Doduše prethodna vlada je predložila smanjenje akciza za 20 odsto, sadašnja 40 odsto i na kraju je amandmanima SD povećano smanjenje na 50 odsto. Nakon smanjenja akciza, na red su došli upravni odbori preduzeća, koje su redom smjenjivali, čak i one koji su imali dobre rezultate, i u odbore ubacali i kadrove DPS-a, a ostavili kadrove DF-a. Hvalila se potom Vlada turističkom sezonom, iako su turistički poslenici kukali, a plaže bile prazne u julu.
U julu je i otvoren autoput, poslije sedam godina gradnje i bili su tamo i premijer Abazović i predsjednik države i DPS-a Milo Đukanović, kao i ministar kapitalnih investicija Ervin Ibrahimović (BS) i njegovi prethodnici Osman Nurković (BS) i Ivan Brajović (SD). Autoput je započet u vrijeme vlade Mila Đukanovića, nastavljen za vrijeme vlade Duška Markovića i Zdravka Krivokapića, dugo se čekalo na njegovo otvaranje. Nedugo nakon otvaranja autoputa, koji još nema ime, postavljen je i kamen temeljac za žičaru Kotor Lovćen, još jedan od projekata započet u vrijeme prethodnih vlada, a konkretizovan ili valorizovan za vrijeme manjinske.
Nakon toga je uslijedio pad Vlade, a poslije pada Vlada je pratkično nastavila da radi kao i prije toga, samo nije imala ministre u Vladi koji im kontriraju, dok je DPS za podršku u Skupštini za mnoge predloge, zamijenio DF. Tako da je Vlada i nakon pada nastavila da radi kao da je sve u najboljem redu.
Krajem godine kupljena je imovina Željezare preko Elektroprivrede. Vlada je prethodno kupila akcije u EPCG za 15 miliona, a taj novac je EPCG iskoristila da kupi imovinu Željezare za 20 miliona eura. Posao je ozvaničen na kraju decembra, a početkom ove godine radnici su počeli da rade u novom preduzeću EPCG Željezara. Takođe, krajem godine je Vlada kupila preko 20 odsto akcija Luke Bar od manjinskih akcionara i postala vlasnik dvije trećine akcija tog državnog preduzeća. To su uradili, da bi, kako su kazali, kasnije spojili Luku Bar sa Port of Adrijom. Tim povodom su sa vlasnicima iz Turske vođeni pregovori, spominjala se i cijena od 10 miliona, ali posao još nije realizovan.
Jedan od poteza koji je izazvao najviše pažnje i reakcija je preuzimanje trajektne linije Kamenari Lepetane od Pomorskog saobraćaja, preduzeća kojim gazduju Dejan i Dušan Ban. Vla da je prvo stavila van snage zaključak vlade Duška Markovića iz 2019. godine kojim je omogućeno Pomorskom saobraćaju da nastavi da obavlja prevoz, a potom su im iz Morskog dobra pos lali dopis o raskidu ugovora. Dan kasnije Pomorski saobraćaj je prestao da prevozi i tada kreću problemi, koji još nijesu rješeni. Morsko dobro dobija trajekt “Vasilije od Ju Briva i sa njime prevozi, međutim, kapaciteti tog trajekta su mali i stvaraju se velike gužve. Potom se kupio trajekt “Prizna” koji je prekršten u “Trideseti avgust, ali ni on nije spriječio gužve koje su postale svakodnevica. Uskoro bi trebalo da nabave još dva trajekta, ali narod polako gubi strpljenje. Karte će biti besplatne dok ne nabave treći trajekt, ali je pitanje d a li će sa njim prestati gužve i normalizovati se saobraćaj. Zato se može reći da je namjera Vlade da u državno vlasništvo vrati trajektnu liniju dobra, ali da je to odradila jako loše. Takođe, pitanje je da li će država morati da plati zbog raskida ugovora.
U ovoj godini, Vlada je povećala plateujavnom sektoru za 20 odsto, dok privatni nije ni konstatovala. Mada su javnu potrošnju počeli da dižu od starta, kada su povećali broj ministarstava sa 12 na 18. Plate javnom sektoru su povećali pod izgovorom inflacije od 17 odsto. Sa istom tom inflacijom, koja je osnovne životne namirnice podigla oko 30 odsto, tek se ozbiljnije uhvatila ukoštac prije mjesec dana kada je pokrenula akciju “Stop inflaciji”. Trgovinski lanci su smanjili cijene preko 25 proizvoda, a u narednim sedmicama su se akciji pridružile apoteke, telekomunikacioni operatori…
Dok kupuju akcije Luke Bar, Institut “Igalo prepuštaju da se sam bori sa lošom situacijom. Tvrde da mu ne mogu pomoći, češki Filibert je blizu da odustane od pregovora o privatizaciji, radnici su četiri mjeseca bez plate, tako da je situacijajako loša.
Iz Ministarstva ekonomskog razvoja i turizma, na čijem čelu je Goran Đurović, kazali su da kada se govori o učinku tog resora u poslednjih godinu, važno je istaći napore države da ograniči cijene osnovnih životnih namirnica i energenata, i tako sačuva životni standard građana.
-Smatramo da je cijelim setom mjera poput smanjenja marži, smanjenja ili ukidanja PDV-a na osnovne životne namirnice, smanjenja akciza na naftu i naftne derivate za 50 odsto i ograničavanjem cijene peleta, država iskoristila brojne mehanizme da obuzda rast inflacije. U junu prošle godine Vlada je na predlog Ministarstva ekonomskog razvoja i turizma utvrdila Odluku o privremenom ograničavanju marži u trgovinama na veliko na 5 odsto, a u mal im trgovinama na 7 odsto za sljedeće proizvode: pšenično bračno (tip 400 i 500), šećer, suncokretovo ulje i kuhinjska so, koja je i danas na snazi. Donošenje ove odluke doprinijelo je otklanjanju štetnih posljedica rasta cijena osnovnih životnih namirnica, dovelo do smanjenja inflatornih očekivanja i postizanja neophodne stabilizacije cijena proizvoda, što je u krajnjem očuvalo realni kupovni standard građana kazali su iz MERT-a i posebno istakli akciju “Stop inflaciji.
Kada su u pitanju investicione aktivnosti u njihovom resoru, one su bile vezane za preuzimanje investicione obaveze za izgradnju hotela “Galeb u Ulcinju vrijednosti 15,4 miliona eura, hotela “Mediteran” vrijednosti 13 miliona eura, kao i izgradnju hotelsko-turističkog kompleksa na lokaciji nekadašnjeg hotela “Jadran u Ulcinju, čija vrijednost investicije iznosi 40 miliona eura.
Ekonomski analitičar Mirza Mulešković je kazao da je generalno gledano, posljednjih godinu dana veoma izazovno za crnogorsku ekonomiju, ali i za sve segmente crnogorskog društva.
Ako bismo posmatrali ekonomiju, realni sektor, ne možemo reći da je nešto značajnije urađeno po pitanju stimulacije i rasta crnogorske ekonomije, a, sa druge strane, u znatnoj mjeri su se politike donošene na državnom nivou fokusirale na povećanje javne, tekuće potrošnje, što zasigurno dodatno opterećuje privredu, koja sve to mora da finansira. Kao i što relevantni izvJeštaJi o našoj ekonomiji govore, očekuje se značajno umanjen ekonomski rast, u odnosu na prve projekcije, što je još jedan indikator o tome da imamo problem u ekonomskim aktivnostima i da dugoročno ovo može biti veliki teret, izazov za buduće donosioce od luka. Ovih godinu dana, ekonomija nijebilau fokusu, već je politička nestabilnost uslovila da su politike bile fokusirane na druge oblasti, što je u znatnoj mjeri unazadilo poslovanje privrednih subjekata u Crnoj Gori. Takođe, osim ranije započetih kapitalnih projekata, nismo imali velike investicijeu našu ekonomiju, koja jeste zavisna od njih. Takođe, moramo biti veoma pažljivi kad analiziramo i dostupne podatke o crnogorskoj ekonomiji, jer određeni pokazatelji, kako rada privrede, tako i javnih finansija, u značajnoj mjeri su uslovljeni rastom cijena tokom prethodne godine ocijenio je Mulešković.
Istakao je da je u dijelu donošenja politika veoma teško govoriti o nekim veoma pozitivnim stvarima koje je Vlada uradila za jačanje ekonomije.
-U suštini, u dijelu smanjenja troškova i rasterećenja privrede, odluka Vlade (koja je bila predlog prethodne) da se smanje akcize na gorivo dala je pozitivne rezultate i u određenom dijelu rasteretila privredu. Ipak, sa druge strane, nakon određenog vremena ova odluka je ukinuta. Druga stvar koja se može posmatrati kao pozitivna jeste akcija “Stop inflaciji”, gdje se privreda uključila i kroz koju se pokazalo da onaj narativ koji je korišćen od strane donosilaca odluka da su privrednici profiteri nije tačan. Na ovaj način se doprinijelo očuvanju standarda građana, ali se i održala potrošnja, što je bitno za poslovanje privrednih subjekata. Takođe, po mom mišljenju, ova odluka je kasno donijeta, jer je slične trebalo implementirati mnogo ranije. Na kraju određeni projekti, kakav je autoput, otvoreni su u mandatu ove Vlade, ali je njihova realizacija krenula mnogo ranije, te se ne može pripisati uspjesima trenutne Vlade. A mišljenja sam da je ovo najznačajniji ekonomski događaj u posljednjih godinu izjavio je Mulešković.
Što se tiče negativnih strana, kako je naveo, najveći problem koji je izazvan u posljednjih godinu je narušavanje dijaloga između ključnih aktera, te donošenje odluka bez ikakvih konsultacija.
-Ovo je bio princip trenutne Vlade, koji će se nadam se promijeniti, u dijelu donošenja veoma značajnih odluka po privredu, i koje će donijeti narušavanju poslovnog ambijentau Crnoj Gori. Moje je mišljenje da ovi procesi, i ovaj dijalog moraju da budu prioritet i da samo takve odluke mogu biti dobre za društvo. Na način koji je bio zastupljen u prethodnom periodu, mehanizam socijalnog dijaloga je bio, po mom mišljenju, na istorijskom minimumu. Takođe, veoma negativna stvar je donošenje odluka bez ekonomskih analiza, te ishitreno donošenje odluka bez stvaranja uslova za nesmetano odvijanje aktivnosti u društvu prije ukidanja određenihugovora, koji su se smatrali štetnim. To je bio slučaj satrajektom, gdje se raskinuo ugovor bez p lana na koji način nastaviti rad i tu su trpjeli, kako privreda, tako i građani. Na kraju, veliki problem je nedostatak plana za strateški razvoj Crne gore, jer trenutno nemamo donesene značajne strategije za razvoj crnogorske ekonomije. Ovakvo vođenje politika je neodrživo, i u nekom sred njem roku može donijeti samo probleme istakao je on.
Ekonomski analitičar Predrag Drecun je kazao da je situacija u odnosu na prošlu godinu lošija samim tim što je inflacija preko 15 odsto i to u poslednjih 12 mjeseci.
-Srećom rast prosječnih dohodaka je bio viši od stope inflacije, ali je inflacija amortizovala jed an d io pozitivnih efekata. Vlada je čini la dosta napora da sanira negativneuticaje inflacije. Životni standard je bio na višem nivou prije godinu dana, ali, s druge strane, imamo rast direktnih stranih investicija. Rast javne potrošnje samo produbljuje trgovinski deficit, a to vodi neminovno ka neizbježnom novom zaduživanju. Vlada koja više radi bez podrške parlamenta nego sa podrškom parlamenta, teško da može postići bolje rezultate smatra Drecun.
Na pitanje koje su tri dobre, a tri loše stvari koje je Vlada uradila za godinu dana, kazao je da je dobro što je Vlada državi vratila neke resurse, što naplata poreza raste i što je sproveden program “Stop inflaciji.
-Loše je što raste rashodna strana budžeta. Loše je što nema kvalitetne veze između privrede i bankarskog sektora. Loše je što se država zadužila po stopi od 10 odsto zaključio je Drecun.
Proširena lista razvojnih projekata
U toku 2022. godine lista razvojnih projekata u oblasti turizma je proširena sa tadašnjih 10 na 16 projekata, pri čemu predračunska vrijednost šest novih projekata iznosi 115,6 miliona eura, kazali su iz MERT-a.
Takoće, definisano je da će u okviru realizacije ovih projekata biti stavljeno u funkciju 613 smještajnih jedinica, koje će stvoriti mogućnost za otvaranje 402 nova radna mjesta. Dodatno, projekat žičare Kotor Lovćen na kojem se radilo u prethodnom periodu je konkretizovan radovi na izgradnji ove posebne atrakcije započeti su tokom 2022. godine. Takoće, ističemo da je Ministarstvo ekonomskog razvoja i turizma podržalo lani crnogorsku privredu sa oko 6,5 miliona eura u oblasti preduzetništva, zanatstva, industrije i turizma, a da ove godine nastavljamo sa podrškom vrijednom osam miliona eura naveli su iz Đurovićevog resora.
Istakli su da sve predmetne investicije doprinose unaprećenju i ubrzanju privrednog i turističkog razvoja Crne Gore, otvaranju novih radnih mjesta, kao i postizanju ravnomjernog regionalnog razvoja i intenziviranju razvoja manje razvijenih opština.
U narednom periodu nastavićemo, kao i do sada, da radimo na stvaranju povoljnog ambijenta za nove investicije poručili su iz MERT-a.
Ministarstvo finansija: Uspjeli da zaštitimo ekonomiju od spoljnih šokova
U godini izrazitih promjena globalne dinamike, uzrokovane ratom u Ukrajini, te posljedično poremećenim lancima snabdijevanja, porastom inflacije, usporavanjem rasta svjetske trgovine i promjenama monetarne politike, Vlada je, punom posvećenošću, uspjela da malu i zavisnu ekonomiju Crne Gore, zaštiti u najvećoj mogućoj mjeri od tih spoljnjih šokova, kazali su iz Ministarstva finanasija. Istakli su da je suočavajući se sa svim navedenim izazovima, uz dodatno opterećenje teretom ranijeg duga, Vlada pokazala odgovornost prema graćanima i ostala pouzdan partner privredi.
Izgledi za globalnu ekonomiju su se pogoršali, dok finansije Crne Gore karakteriše prilično visok nivo stabilnosti u ključnim aspektima, o čemu svjedoče i poboljšane prognoze crnogorske ekonomije u tekućoj godini na 3,2 odsto u najnovijim proljećnim analizama MMF-a, što je 0,7 odsto više u odnosu na oktobarske procjene. Ekonomski pokazatelji u ovom dijelu godine, koji tradicionalno karakterišu slabi/i prihodi, ukazuju na rast prihoda od 40 odsto u odnosu na uporedni period prošle godine ili 201 milion eura više, pri čemu je samo u martu naplata porasla za 15 odsto u odnosu na plan (30 miliona) naveli su iz resora Aleksandra Damjanovića.
Ova godina je, kako su naveli, počela veoma dobro, očuvana je makroekonomska stabilnost, a u 2022. godini ostvaren je snažan rast ekonomije od 6,1 odsto, pri čemu je u drugom kvartalu zabilježen zvanično najveći privredni rast u Evropi, upravo u periodu kada je aktuelna Vlada preuzela odgovornost.
-Ministarstvo finansija učinilo je sve da inflaciju drži pod kontrolom, bez opterećenja privrede, pa su tako u više navrata uvoćene interventne antiinflacione mjere, ukupno šest puta umanjivan je iznos akcize na bezolovni benzin i gasna ulja do 50 odsto, a umanjena je i stopa PDV-a pri prometu i uvozu osnovnih životnih namirnica, pri čemu je gotovo 60 miliona eura akciznih prihoda ustupljeno privredi i graćanima kazali su iz MF-a.
Sa ciljem da održe ekonomsku ravnotežu i pomognu graćanima, kako su kazali, obezbijedili su povećanje zarada u javnom sektoru, zdravstvu, prosvjeti, socijalnoj zaštiti, policiji.
-Zaduživanje je planirano vrlo racionalno, tako da smo se u prva četiri mjeseca zadužili 100 miliona eura, što čini svega 16,6 odsto dozvoljenog ograničenja za tekuću godinu kazali su iz tog resora.
Državni posao poželjniji od posla kod privatnika
Kad govorimo o tekućoj potrošnji, ova i prethodna vlada su kreirale ambijent da realni sektor postane još manje atraktivan za otvaranje novih radnih mjesta, kazao je Mulešković.
Drastično povećanje zarada u javnom sektoru bez stvarne opravdanosti u rastu ekonomskih aktivnosti opet je stvorilo ambijent da je državni posao “bolji i sigurniji” od posla u realnom sektoru. Nastavak politike zapošljavanja u javnom sektoru, drastičan rast broja zaposlenih, te korišćenje javnih preduzeća i preduzeća u državnom vlasništu u te namjere, u znatnoj mjeri su opteretili javne finansije, a što na kraj se preliva na privredu. Ono što je naveći problem u ovom dijelu što je poslovni ambijent u Crnoj Gori postao netransparentan i promjenjiv, što se odluke često mijenjaju u veoma kratkom vremenskom periodu bez konsultacija. Na taj način Crna Gora postaje manje atraktivna, kako za domaće, tako i za strane investicije. Ovo su prepoznali svi izvještaji relevantnih institucija naveo je Mulešković.
Dan
