Otvorenost trgovine je porasla nakon Drugog svjetskog rata, ali je usporila nakon globalne finansijske krize.
Slobodan protok ideja, ljudi, roba, usluga i kapitala preko nacionalnih granica vodi ka većoj ekonomskoj integraciji. Ali globalizacija – trend da se ove stvari kreću sve slobodnije između nacija – doživljava različite fluktuacije tokom decenija.
Ovi trendovi dolaze u snažniji fokus upravo ove godine, jer kreatori politike rade na tumačenju i rješavanju problema geoekonomske fragmentacije, koja danas predstavlja opasnost za integraciju koja je poboljšala živote i životni standard milijardi ljudi.
Gledajući unazad više od jednog i po vijeka, glavne faze globalizacije jasno su vidljive kroz otvorenost trgovine – zbir izvoza i uvoza svih ekonomija u odnosu na globalni bruto domaći proizvod.
Kao što pokazuje grafikon, globalizacija je dosegla svoj plato deceniju i po od globalne finansijske krize. Ovo najnovije doba se često se naziva i „slowbalization“ – usporavanje globalizacije.
Svaki od pet glavnih perioda karakterišu različite konfiguracije ekonomskih i finansijskih snaga, te različita pravila i mehanizmi za ekonomske i finansijske veze između zemalja – poput fragmentacije trgovine ili neujednačenog tehnološkog napretka.
Era industrijalizacije (1870 – 1914) bila je period kada je globalna trgovina – kojom su dominirale Argentina, Australija, Kanada, Evropa i Sjedinjene Države – bila pojednostavljena zahvaljujući „zlatnom standardu“. Globalni rast je uglavnom bio vođen napretkom u transportu, koji je smanjio troškove i povećao obim trgovine.
U međuratnoj eri (1914 – 1945) došlo je do dramatičnog preokreta trenda globalizacije zbog međunarodnih sukoba i porasta protekcionizma. Uprkos zalaganju Lige naroda za multilateralnu saradnju, trgovina je postala regionalizovana zbog trgovinskih barijera i raspada „zlatnog standarda“ na valutne blokove.
U eri Bretona Woodsa ili fiksnog kursa valuta (1945 – 1980) Sjedinjene Države su se pojavile kao dominantna ekonomska sila s dolarom, u to vrijeme vezanim za zlato, insistirajući na deviznim kursevima vezanim za dolar. Poslijeratni oporavak i liberalizacija trgovine podstakli su brzu ekspanziju u Evropi, Japanu i ekonomijama u razvoju, a mnoge zemlje su ublažile kontrolu kapitala. Ipak, ekspanzivna američka fiskalna i monetarna politika vođena socijalnom i vojnom potrošnjom na kraju je učinila cijeli sistem neodrživim. Sjedinjene Države su ukinule konvertibilnost dolara i zlata početkom 1970-tih, a mnoge zemlje prešle su na promjenjive devizne kurseve.
Era liberalizacije (1980 – 2008) dovela je do postepenog ukidanja trgovinskih barijera u Kini i drugim velikim tržišnim ekonomijama u nastajanju, te međunarodnu ekonomsku saradnju bez presedana – uključujući integraciju država bivšeg sovjetskog bloka. Liberalizacija je činila najveći dio povećanja trgovine, a Svjetska trgovinska organizacija (WTO), osnovana 1995. godine, postala je novi multilateralni nadzornik trgovinskih sporazuma, pregovora i rješavanja sporova. Prekogranični tokovi kapitala su se povećali, kao i složenost i međusobna povezanost globalnog finansijskog sistema.
„Usporavanje globalizacije“ (2008 – 2021) koje je uslijedilo nakon globalne finansijske krize karakterišu produženo usporavanje tempa trgovinskih reformi i slabljenje političke podrške otvorenoj trgovini usljed rastućih geopolitičkih tenzija.
IMF – S.Aiyar, A.Ilyina/Bankar
