Evropska banka za obnovu i razvoj povukla je ranije prognoze za ekonomije u razvoju u koje ulaže, nakon što su mjere za suzbijanje širenja korona virusa potrajale duže od prvobitno predviđenog.
EBRD sada predviđa sveukupno smanjenje od 3.9 procenata ove godine i povratak rastu od 3.6 procenata naredne godine.
Prethodne prognoze objavljene u maju projektovale su pad od 3.5 procenata u 2020.godini i snažan oporavak of 4.8 procenata u 2021.godini.
Glavni ekonomista EBRD-a Beata Javorcik kaže: “Output u EBRD regionima se naglo smanjio u drugom kvartalu 2020.godine za oko 8.2 procenta na godišnjem nivou. U mnogim ekonomijama je ta kontrakcija bila veća nego pad zabilježen tokom globalne finansijske krize. Očekuje se da će brzina oporavka biti približna onoj viđenoj nakon te krize sa predpandemijskim nivoima BDP-a koji se vraćaju pred kraj 2021.”
Pritisak na ponudu i potražnju se osjetio u EBRD ekonomijama zbog lokalnih mjera za suzbijanje ekonomije, dok su spoljni šokovi uključivali niske cijene roba, smanjeni izvoz, kolaps u turizmu i pad u doznakama.
EBRD ulaže u ekonomije u razvoju od centralne i istočne Evrope do centralne Azije i Bliskog istoka i sjeverne Afrike, promovišući prvenstveno privatni sektor i podržavajući održivi i inkluzivni razvoj.
Najnoviji set prognoza koje Banka daje, podložan je visokom stepenu neizvjesnosti i donekle zavisi od tačnosti ranih procjena rasta u prvoj polovini 2020.
Takodje su osjetljive i na to da li vlade nameću dalja zaključavanja ili na to kako ljudi mogu reagovati na kontinuitet prisustva virusa, možda samonametnutim socijalnim distanciranjem.
Novi izvještaj upozorava da bi se neki sektori, kakav je turizam, mogli suočiti sa trajnom štetom, ali kaže da bi drugi, kao online maloprodaja, mogli imati koristi od povećane digitalizacije.
On kaže da će kontrakcije ove godine biti najveće u onim ekonomijama koje su visoko zavisne od spoljnih izvora prihoda, kakve su ekonomije Albanije, Hrvatske, Kipra, Grčke i Crne Gore, koje su izgubile najveći dio turističke sezone ove godine.
Izvoz iz EBRD regija je opao za 14 procenata u prvoj polovini 2020, u poređenju sa istim periodom 2019. Međunarodni, kao i domaći turizam naglo su opali, dok je dolazak stranih turista u EBRD regije pao za 65 procenata u prvih šest mjeseci, kada se poredi sa istim periodom prošle godine.
Druge, snažno pogođene ekonomije, uključuju zemlje koje su imale veliki pad u doznakama, kakve su Republika Kirgistan ili one koje su snažno integrisane u globalne trgovinske lance, kakva je Slovačka Republika.
Doznake Rusije ka centralnoj Aziji, istočnoj Evropi i Kavkazu pale su za 29 procenata na godišnjem nivou u drugom kvartalu 2020.godine, u odnosu na isti period 2019.godine, što je slično padu zabilježenom tokom globalne finansijske krize. Isplate Srbiji su opale za 30 procenata u periodu od januara do maja 2020. u poređenju sa prethodnom godinom.
U izvještaju se kaže da dok su neke od doznaka samo odložene, mnogi migranti su vraćeni u svoje domovine, što može sugerisati dalji pad doznaka u budućnosti.
Izvještaj dalje kaže da će se output Libana naglo smanjiti, što odražava rastuću neizvjesnost nakon eksplozije u Bejrutu u avgustu, koja je prouzrokovala ogromnu štetu i gubitke života i još više usložila postojeće ekonomske i političke izazove u zemlji.
Novi izvještaj uključuje i nalaze istraživanja sprovedenog u avgustu 2020. od strane EBRD-a i ifo Instituta sa sjedištem u Minhenu, koji pokazuju da je ekonomski uticaj krize Covid-19 na živote ljudi izraženiji u EBRD regionima nego u naprednoj Evropi.
Prema istraživanju (*), izgleda da su gubici radnih mjesta i naročito zatvaranje biznisa, rasporostranjeniji nego što je to bio slučaj sa globalnom finansijskom krizom i da teret krize nesrazmjerno snose oni sa nižim nivoom obrazovanja i primanja.
Istraživanje otkriva da je 73 posto ispitanika u EBRD regiji lično pogođeno krizom Covid-19, dok je to slučaj sa 41 posto ispitanika u naprednoj Evropi, gdje su i podsticajni paketi mahom bili veći.
Zaposleni u regionu su se tokom ove krize više oslanjali na dodatno zaposlenje nego što je to bio slučaj tokom globalne finansijske krize. Oko petine ispitanika u EBRD regionu kaže da su povećali broj radnih sati na postojećem poslu. Približan broj je onih koji kažu da su našli i drugi posao.
Odvojeno EBRD istraživanje (**) malih i srednjih preduzeća (MSP) sugeriše da su MSP u ekonomijama koje su imale veće podsticajne pakete, optimističniji u pogledu oporavka.
Istraživanje pokazuje da je kriza imala najjači uticaj na MSP u uslužnoj i rekreativnoj djelatnosti, neprehrambenoj maloprodaji, lakoj industriji i građevinarstvu. Preko 40 procenata MSP u uslužnoj i rekreativnoj djelatnosti zabilježilo je pad prodaje za više od polovine u prvom kvartalu 2020.
Naročito su pogođena izvozna MSP koja su pokazala i više pesimizma vezano za oporavak – odražavajući sveobuhvatne restrikcije u putovanjima i zatvaranje granica.
Regionalne ekonomske prognoze
Očekuje se da će output u centralnoj Evropi i baltičkim državama pasti za 4,4 procenta 2020. godine, a oporavak od 3,5 procenta se može očekivati 2021. Ta prognoza pretpostavlja postepenu normalizaciju aktivnosti, određeni oporavak spoljne tražnje i podsticaj iz fondova Evropske unije.
Stroga zaključavanja i ograničenja putovanja koja su imala veliki uticaj na turističke sezone odrazila su se na rast u južnoj Evropskoj uniji 2020. godine. Prognozira se da će BDP u regionu pasti za 6,5 odsto 2020. godine, sa djelimičnim oporavkom od 3,3 procenta 2021. godine.
Predviđa se da će output na Zapadnom Balkanu pasti za 5,1 odsto u 2020. godini zbog kolapsa u turizmu, u Albaniji i Crnoj Gori, poremećaja u globalnim lancima snabdijevanja i niže industrijske proizvodnje, pada priliva stranih direktnih investicija i doznaka. Rast BDP-a mogao bi se oporaviti na 3,4 procenta 2021. godine.
Očekuje se da će se BDP u Rusiji smanjiti za 4,5 odsto u 2020. godini kao rezultat krize Covid-19 i pada cijena nafte. Uvođenje Nacionalnog plana za ekonomski oporavak pomoglo je ublažavanju nekih negativnih efekata. Oporavak od 3,0 odsto očekuje se 2021. godine, a to je uslovljeno određenim oporavkom cijena nafte.
Kriza Covid-19 uticala je na rast u istočnoj Evropi i Kavkazu naglim padom doznaka tokom ranih mjeseci pandemije, nižim cijenama roba, koje su pogodile Jermeniju, Azerbejdžan i Ukrajinu, i kolapsom u turizmu koji je uticao na rast u Gruziji. Očekuje se da će BDP u regionu pasti za 4,5 procenata u 2020. godini, oporavivši se donekle na rast od 2,5 procenta u 2021. godini.
Ekonomije u Centralnoj Aziji će vjerovatno u 2020. pasti za 3,3 odsto, pri čemu su Republika Kirgistan i Mongolija najteže pogođene. Pod pretpostavkom djelimičnog oporavka u turizmu i nekih poboljšanja u spoljnom okruženju, region bi mogao da zabilježi rast od oko 3,2 procenta 2021. godine.
Očekuje se da će se ekonomija Turske smanjiti za 3,5 odsto u 2020. godini, nakon pada spoljne tražnje koji je doveo do kolapsa izvoza. Domaće zaključavanje i ograničenja u lancu snabdijevanja štete uslužnom i proizvodnom sektoru. Rast BDP-a mogao bi da dostigne 5,0 odsto 2021. godine.
Očekuje se da će se output u regionu južnog i istočnog Mediterana smanjiti za 1,3 procenta u 2020. godini kao rezultat mjera suzbijanja korona virusa, pada turizma, pada spoljne tražnje i usporavanja priliva stranih direktnih investicija. BDP bi se mogao oporaviti na 4,4 odsto 2021. godine, a to uslovljeno sprovođenjem reformi i smanjenom političkom neizvjesnošću.
Egipat je jedina ekonomija u svim regionima EBRD-a koja će vjerovatno izbjeći recesiju u kalendarskoj 2020. godini, sa projektovanim rastom od 2,0 odsto, djelimično podržanim velikim javnim građevinskim projektima i procvatom u telekomunikacionom sektoru.
* EBRD i institut Ifo sproveli su istraživanje među oko 40 000 odraslih u 14 zemalja u avgustu 2020. godine. Istraživanje je obuhvatilo osam ekonomija u regionima EBRD (Bjelorusija, Egipat, Grčka, Mađarska, Poljska, Srbija, Turska i Ukrajina) i šest naprednih evropskih ekonomija (Francuska, Njemačka, Italija, Holandija, Španija i Švedska). Reprezentativan je po starosti, polu, prihodu i podnacionalnim regionima.
** U junu i julu 2020. godine, EBRD je sproveo istraživanje na 1.652 MSP u 15 ekonomija u regionima EBRD (Bugarska, Hrvatska, Egipat, Jordan, Kazahstan, Republika Kirgistan, Liban, Mongolija, Maroko, Rumunija, Tadžikistan, Tunis, Turkmenistan, Uzbekistan i Zapadna obala i Gaza), s ciljem procjene ranih efekata krize Covid-19 na mala i srednja preduzeća.
