Čini se da bi ekonomsku istoriju Rimskog carstva iz godine u godinu bilo isto tako nemoguće rekonstruisati kao i izgubljenih 107 knjiga Livijeve istorije Rima. Ali nešto slično tome je postignuto, i to na vrlo neobičnom mjestu – glečeru u centru Grenlanda.
Izvještaj nije napisan na latinskom već u olovu. Emisije olova iz rudarskih operacija na sjeveru Evrope stigle su do Grenlanda gde su ih snegovi sprali. Sneg se akumulirao, pretvorio u led i tako sačuvao izvještaj koji seže nazad hiljadama godina.
Ledene kore sa Grenlanda dugo su korišćene da se prate klimatske promjene koje se bilježe u izotopima kiseonika zamrznute vode. Projekat da se izmjere drevne emisije olova pokrenuo je Endru Vilson, arheolog sa Oksforda, a sproveo Džozef Mekonel, stručnjak za analizu ledene kore instituta Desert Research u Renu, Nevada.
Kora je zabilježila 40.000 godina sniježnih padavina. Mekonelova laboratorija proučila je dio sa dubine od 425 metara koji odgovara periodu od 1235. prije nove ere do 1257. nove ere.
Datumi ovih ledenih godina potvrđeni su njihovom sinhronizacijom sa drugim hronologijama, poput onih dobijenih iz prstenova na drvetu i vulkanskih erupcija.
Kontinuirani izvještaj o zagađenju olovom nije dobar kao podaci o bruto domaćem proizvodu Rima, koji niko ne zna, ali odražava generalno ekonomsko zdravlje rimske države.
Rezultati pokazuju kolebanje koje odgovara ključnim događajima u rimskoj istoriji. Emisije olova skakale su u periodima mira i prosperiteta kao što je Pax Romana, koja je trajala od 28. p.n.e. do 180 n.e., a padale tokom građanskih ratova koji su prethodili Pax Romani i usponu imperatora Avgusta. Tu su i dramatični padovi koji se poklapaju sa antoninskom kugom iz 165–180. za koju se vjeruje da su to bile male boginje, i kiparskom kugom čiji je uzrok nepoznat i koja je trajala od 250. do 270.
Olovo se koristilo u rimskoj ekonomiji za pravljenje cijevi za vodu i zaštitu pramaca brodova. Proizvodnja olova je i pokazatelj glavne ekonomske aktivnosti, upotrebe srebra u rimskim srebrnim novčićima, denarima. Srebro se pojavljuje u rudi olova i proces odvajanja srebra od olova na visokim temperaturama slao je veliku količinu čestica olova u vazduh. U ranom Rimskom carstvu, denari su bili 100% od srebra. Pod imperatorom Neronom, počev od 64. godine, proporcija srebra je smanjena na 80% a država je prikupljala profit reciklirajući potpuno srebrne novčiće u nove.
Ove promjene poklopile su se, a možda su i prouzrokovane, padom u proizvodnji srebra, a upravo takav pad je zabilježen u emisijama zabilježenim u grenlandskom ledu ubrzo posle 60. godine.
Pod imperatorom Trajanom novac se nakratko, od 103. do 107. godine, proizvodio od novoiskovanog srebra, a ovaj istorijski događaj se bilježi u kratkom skoku zagađenosti olovom koji se završava 107. godine.
Emisije olova, kako su uhvaćene u ledu, pale su na apsolutno niske nivoe tokom Imperijalne krize od 235. do 284. kada carstvo umalo nije propalo zbog unutrašnjih previranja, varvarskih invazija i kiparske kuge. Ekonomija je ušla u konačni period propadanja koji se označava povlačenjem rimskih legija iz Britanije početkom 5. vijeka i kolapsom Zapadnog rimskog carstva 476. godine.
“Ne bih rekao da je grafikon zagađenosti olovom tačan pokazatelj BDP-a, ali je vjerovatno najbolji pokazatelj ekonomskog zdravlja koji imamo”, rekao je Vilson.
On i Mekonel sada rade na tome da vide da li izotopi olova (atomi olova različite težine) u ledenoj kori mogu da pomognu u identifikovanju geografskih izvora proizvodnje olova i tako dokažu da su obližnji izvori olova poput Britanije, više doprineli zagađenosti Grenlanda od onih udaljenih poput rudnika Rio Tinto u Španiji.
Izvor: Nedeljnik.rs
© 2018 The New York Times
