Građani Velike Britanije nalaze se pred vjerovatno najvažnijom odlukom poslije Drugog svjetskog rata. Na današnjem referendumu odlučiće da li će njihova zemlja nastaviti svoj put kao članica Evropske unije ili će napustiti evropski blok od 28 država.
Pažnja svjetske javnosti u danima koji predstoje biće usmjerena na Ujedinjeno Kreljevstvo i oprijedjeljenje ostrvljana o tome jesu li oni Evropljani ili su ipak posebni u odnosu na žitelje Starog kontinenta. Ta istorijska dilema biće riješena na demokratskom referendumu, kako i priliči kulturi britanske unutrašnje politike.
Glasačka mjesta otvorena su jutros u osam po srednjoevropskom vremenu, a zatvaraju se u 22 sata.
Na glasačkom listiću nalaze se dvije opcije: “Remain” (ostanak) i “Leave” (izlazak iz EU). Prethodnih mjeseci u Velikoj Britaniji vođena je žestoka i nerijetko prljava kampanja dvije struje. Jednu (onu za ostanak u EU) predstavlja premijer Dejvid Kameron, dok je vođa “Bregzit tima” Boris Džonson, nekadašnji gradonačelnik Londona.
Kampanja, ubistvo, kampanja…
Kulminacija podijeljenosti Britanaca po pitanju njihove dalje političke sudbine bilo je svirepo ubistvo laburističke poslanice i pristalice opcije ostanka Britanije u EU Džo Koks. Koks je na pločniku engleskog gradića Birstala prošle sedmice ubio čovjek povezan sa ultra-nacionalističkim i desničarskim strujama. Nakon tri dana žalosti zbog ubistva laburistiknje tokom kojih su i kampanje za referendum bile suspendovane, u foto-finišu kampanje u utorak veče BiBi-Si je organizovao veliku debatu u londonskoj Vembli areni, gdje su argumente za i protiv Bregzita ukrstili su vodeći zastupnici obje politike.
Posebno upečatljiv nastup imala je preoevropska škotska konzervativka Rut Dejvidson koja je, prema utisku liberalnijeg dijela britanske štampe, u potpunosti “ućutkala” bivšeg gradonačelnika Londona Borisa Džonsona, najglasnijeg zagovornika opcije napuštanja EU.
Nešto ranije u utorak britanski premijer Dejvid Kameron, predvodnik opcije ostanka u EU, ispred svoje rezidencije u Dauning stritu u Londonu održao je prilično emotivan i ubjedljiv govor u kom je poseban apel da glasaju za ostanak u EU uputio starijim glasačima argumentujući da će “sa posljedicama današnje odluke duže živjeti naša djeca i unuci, nego mi sami”.
Miješanje saveznika i dušebrižnika
Osim britanskih političkih prvaka, u kampanju su se, bilo kroz izjave, bilo kroz autorske tekstove u štampi, uključivali i strani lideri, ali i predstavnici poslovne i finansijske elite koji su mahom podržali ostanak Britanije u EU.
“Miješanje” američkog predsjednika Baraka Obame u “unutrašnju politiku Velike Britanije” i podrška koju je dao Kameronovom bloku naročito je iziritirala zvaničnike koji podržavaju Bregzit. U osvrtu američkog lista Volstrit džornal se navodi da je “slobodna i napredna Evropa u interesu Amerike”, koja misli da je zato najbolje da Britanija bude dio EU da bi se uspostavila ravnoteža Njemačkoj i Francuskoj”. Prekjučerašnji autorski tekst finansijskog špekulanta Džordža Soroša u listu Gardijan, u kom je upozorio da će u slučaju Bregzita (izalaska Britanije iz EU) vrijednost funte do petka pasti za 20 procenata odbačena je od strane bregzitaša kao pogrešna prognoza čovjeka koji zarađuje od berzanskih i tržišnih zemljotresa.
Među posljednjim visokim zvaničnicima koji je upozorio na opasnost koju donosi izlazak Britanije iz EU je i generalni skeretar NATO pakta koji je juče, takođe za Gardijan, kazao da bi fragmentacija EU vodila ka produbljavanju nestabilnosti i nesigurnosti, kako u Evropi, tako i u samoj Britaniji.
“Ja nemam pravo glasa, narod Britanije će odlučiti. Ono što mogu da kažem je ono što je bitno i za sam NATO jaka Britanija u Evropi je najbolja opcija i za Britaniju i za NATO, jer smo trenutno suočeni sa neviđenim bezbjednosnim izazovima, sa terorizom, sa nestabilnošću i sa nepredvidljivim bezbjednosnim okruženjem, a podijeljena Evropa će samo još više produbiti te probleme” kazao je Stoltenberg u intervjuu za Gardijan.
Evropski lideri, nisu se premiješali u britansku kampanju, a tišina iz Brisela čini se kao jak signal strijepnje evropskih zvaničnika od ishoda današnjeg glasanja na Ostrvu.
Predsjednik Evropskog savjeta Donald Tusk misli da bi izlazak Velike Britanije iz EU bio udarac i početak raspada EU i cijelog Zapada, ali većina u Uniji tako ne misli, iako svi kažu da se, čak i da Britanci ostanu, Unija mora reformisati i ponovo utvrditi, učvrstiti svoje ciljeve, ustanove i mehanizme odlučivanja.
Njemačko-francuski tandem mora da preuzme ključne poslove u Evropskoj uniji, a Evropska centralna banka da zajamči stabilnost eura kakav god bio ishod referenduma o opstanku Velike Britanije u EU, mišljenje je komentatora i političara u “starim” članicama Unije.
Stare članice Evropske unije takođe navode da u slučaju Bregzita Ujedinjeno Kraljevstvo gubi sve povlastice i prava i biva potpuno isključeno iz Unije. Ističu da to mora da bude i ključna poruka nekima, naročito na istoku EU, koji razmišljaju o vraćanju ovlašćenja iz institucija Unije ponovo u nacionalne ravni.
Moguće je da se, ali uz temeljne i duge pregovore, nađe model saradnje Britanije i Unije, po uzoru na veze koje EU ima s grupom Nor, veška, Island, Lihtenštajn, odnosno sa Švajcarskom ili zemljama EFTA. Harizmatični francuski ministar ekonomije Emanuel Makron podvlači da će poslije britanskog referenduma izazov za Evropu biti dvojak: “izbjeći zarazu Bregzita i odmah pokrenuti dinamiku novog pozitivnog projekta Evrope”.
Od Bregzita i uticaja koji će ‘ britanski referendum, kakav god njegov ishod bio, imati na dalju (dez)integraciju EU će strijepiti i zemlje kandidati za članstvo u blok evropskih država, među kojima su Crna Gora i njeni susjedi: Srbija, Bosna i Hercegovina i Albanija, kao i Makedonija.
Zbog svega toga četvrtak 23. jun 2016. godine biće istorijski datum koji će odrediti dalji kurs Evrope i Ostrva kao njenog “prirodnog satelita”, premda će mnogi Britanci u skladu sa svojom arogantnom crtom radije inverzirati tu metaforu i reći da je Evropa oduvijek bila satelit Velike Britanije.
Kojih je Britanaca više znaćemo sjutra, međutim, šta god Britanija odluči stramerovska dilema “Sholud I stay or should I go” (da li da odem ili ne) nije i ne smije postati šekspirovsko “To be or not to be” (biti ili ne biti), a nije da nam se takav poredak stvarnosti nije servirao prethodnih nedelja.
Posljednje projekcije
Kampanja za izlazak Velike Britanije iz Evropske unije u prednosti je za jedan procentni poen u odnosu na rivalsku kampanju za ostanak u Uniji, pokazala je najnovija anketa objavljena juče.
Prema rezultatima ankete agencije za istraživanje javnog mnjenja Opinium, podrška Bregzitu popela se na 45 odsto, dok je za opciju ostanka Britanije u Uniji 44 odsto ispitanika.
Prethodno ispitivanje te agencije objavljeno u subotu pokazalo je da oba tabora uživaju podršku 44 odsto građana, a anketa je sprovedena od 14. do 17. juna.
Tas na vagi-neodlučni
Ugledni “Fajneneš tajms” sproveo je svoje ispitivanje po kojem je 45 odsto za Bregzit, dok je 44 procenata ispitanika za ostanak u EU. “Blumberg” takođe prednost daje opciji izlaska iz EU, sa 44.8 odsto u odnosu na 43.4 posto za ostanak u EU. Ključan tas na vagi biće glasovi 11.8 posto neodlučnih Britanaca, koji se i dalje dvoume.
CdM
