Centralna banka (CBCG) procjenjuje da gotovo da ne postoji vjerovatnoća da će Crna Gora u toku pregovara o pristupanju Evropskoj uniji dobiti zahtjev da se ukine euro kao zvanično sredstvo plaćanja.
Evropska komisija u svim izvještajima napominje da je Crna Gora jednostrano uvela euro 2002. godine. To je urađeno uz prećutnu saglasnost evropskih zvaničnika.
„O pitanju eura će se pregovarati u okviru poglavlja 17 čije se otvaranje očekuje tokom iduće godine. Na tu temu je do sada vođeno mnogo formalnih i neformalnih razgovara i smatramo da vjerovatnoća da se pojavi zahtjev za ukidanjem eura gotovo da ne postoji”, odgovoreno je “Vijestima” zvanično u CBCG.
Iz vrhovne monetarne institucije navode da svi dosadašnji razgovori nisu vođeni u pravcu eventualnog ukidanja eura, već uslova koje Crna Gora mora da ispuni iz Mastrihtskih kriterijuma koji su neprimjenjivi usljed eurizacije (devizni kurs), a to se odnosi na javni dug, limite za deficit budžeta.
“Dosadašnji razgovori su u velikoj mjeri bili usmjereni ka potrebi očuvanja fiskalne stabilnosti i postizanja nezavisnosti CBCG kakva je predviđena regulativom EU. Uz to, potrebno je ispunjenje i svih onih ostalih propisa koji se odnose na poglavlje 17”, objasnili su u CBCG.
CBCG nije precizirala koji su rizici po državu u slučaju da se ukine euro kao zvanična sredstvo plaćanja. Objašnjavaju da su svi potencijalni rizici i strategije za njihovo prevazilaženje, pa i oni koji se tiču lcorišćenja eura, predviđeni Planom za djelovanje u vanrednim situacijama. Taj plan je tajni dokument.
U izvještaju EK skrininga za 17. poglavlje (Ekonomska i monetarna unija) navedeno je da je Crna Gora istakla da bi voljela da nastavi da koristi euro kao zvanično sredstvo plaćanja.
“U slučaju napuštanja eura crnogorski zvaničnici navode da bi se država suočila sa određenim rizicima, kao što su povećana inflatorna očekivanja, pogoršanja fiskalnih disbalansa, rast sive ekonomije, smanjenje stranih direktnih investicija i na kraju ekonomska recesija”, navodi EK u izvještaju.
Kako se dodaje, Crna Gora je istakla da će težiti da ispuni kriterijume za približavanje eurozoni, da je saglasna da će se pitanje njenog korišćenja eura riješiti tokom pristupnih pregovora i da ne očekuje da će pristupiti eurozoni na datum pristupanja EU.
Prema evropskim pravilima, da bi jedna država mogla da koristi euro kao svoju valutu mora da bude članica EU i da poštuje ključne kriterijume iz Mastrihtskog ugovora koji podrazumijevaju budžetski deficit na nivou od tri odsto bruto-domaćeg proizvoda i javni dug na nivou do 60 odsto BDP -a. Tek nakon toga stiče uslove da uđe u evropsku monetarnu uniju.
Država je za sada daleko od ispunjenja ta dva ključna uslova.
Predlog Zakona o završnom računu budžeta za prošlu godinu, manjak u kasi iznosio je 201s,2 miliona eura ili 6,03 odsto odsto BDP-a. Javni dug (državni dug, garancije i dug državnih preduzeća), prema posljednjim zvaničnim podacima Vlade koji su objavljeni prošle godine iznosi 2,32 milijarde eura ili 69,64 odsto BDP-a.
Kreatori ekonomske politike procjenjuju u srednjoročnim planovima smanjenje ta dva parametra, ali to će zavisiti od ukupnih ekonomskih kretanja.
Zakoni koje treba mijenjati
EK je u izvještaju objasnila da je potrebno u oblastima ekonomske i monetarne politike uskladiti zakonodavstvo Crne Gore sa pravnom tekovinom EU, te da je to važno za funkcionisanje CBCG.
„Obezbjeđivanje funkcionisanja CBCG podrazumijeva obezbjeđlvanje pune nezavisnosti radi omogućavanja učlanjenja u Evropski sistem centralnih banaka (ESCB). Zato je potrebno izmijeniti Zakon o CBCG do kraja 2016. godine, Zakon o DRI do kraja 2014. u dijelu ograničenja obima revizije koju DRI može sprovoditi prema vrhovnoj monetarnoj instituciji”, objašnjeno je u CBCG.
Uz to, potrebno je do kraja 2016. izmijeniti Zakon o tekućim i kapitalnim poslovima sa inostranstvom i do kraja 2018. godine izmijeniti odluke o obaveznoj rezervi banaka kako bi se bankama ukinula mogućnost kupovine državnih zapisa iz dijela obavezne rezerve koju drže kod vrhovne monetarne institucije.
