U kupno odobreni krediti banaka su na kraju avgusta ove godine iznosili 2,48 milijardi eura, dok je ukupan javni dug na kraju septembra, ne računajući depozite od 111 miliona eura, bio 2,3 milijarde eura.
Uključujući depozite, javni dug je 2,19 milijardi eura.
Ukupno odobreni krediti, prema podacima Centralne banke, na mjesečnom nivou bilježe rast od 1,5 odsto, odnosno 0,6 odsto na godišnjem nivou.
Po osnovu kredita banke su najviše, 77,5 odsto, potraživale od privrede i stanovništva, odnosno oko 1,92 milijarde eura.
Država je na kraju septembra po osnovu kredita kod domaćih banaka imala dug od 41,86 miliona, dug po osnovu državnih zapisa iznosio je 91,11 miliona eura, a po osnovu domaćih obveznica 17,17 milion eura. Ukupan unutrašnji dug na kraju septembra iznosio je 314 miliona eura.
Ekonomski analitičar Ana Nives Radović kazala je da je iznos kredita koji su banke odobrile građanima i privredi približno jednak javnom dugu države, no, smatra, ono što bi, umjesto njihove vrijednosti trebalo da bude u fokusu kada se među njima pravi paralela, jesu razlozi njihovog nastanka.
“Kao što je slučaj u svim zemljama koje je pogodio talas dužničke krize, tako i u crnogorskom budžetu ne dolazi do povećanja priliva budžetskih sredstava koji bi otklonio potrebu za zaduživanjem. Budući da se budžetska sredstva akumuliraju kroz oporezivanje, pri čemu se oporezuju prihodi nastali od privrednih aktivnosti, odnosno potrošnje, slika crnogorskih javnih finansija upućuje na nedovoljnu bazu koja postoji unutar zemlje. Razlozi ovakvog stanja su višestruki i međusobno povezani, zbog čega je nemoguće očekivati parcijalno rješavanje problema, jer se ukupan privredni ambijent nalazi u začaranom krugu nelikvidnosti“, kazala je ona.
Naime, kako je pojasnila, zbog niskih primanja koju ima dominantan broj građana, nivo potrošnje je niži od onog koji bi bio dovoljan da bude adekvatna podrška domaćem biznisu.
“Drugim riječima, crnogorski građani, od kojih većina jedva “sastavlja kraj s krajem primorani su da se odriču brojnih proizvoda i usluga, jer od plata i penzija mogu izdvojiti samo za najosnovnije. Za domaće privrednike ovo predstavlja problem, jer je njihova baza kupaca na ovaj način oštećena, pa su primorani da snižavaju cijene proizvoda i usluga koje nude. Ovo je razlog zbog kojeg posluju s gubicima i zbog kojeg svojim zaposlenima, ne samo da ne mogu da povećaju plate, već su prinuđeni i da ih snižavaju. U takvim okolnostima njihovi proizvodi ili usluge ne mogu biti uvršteni u dio šire ponude na regionalnom ili evropskom tržištu, jer nema sredstava koja su im potrebna kako za promociju, tako i za brojne druge izdatke koji su neophodni da bi im bio obezbijeđen plasman. Njihova ponuda bi, stoga, bila izuzetno skupa i nekonkurentna u poređenju sa ponudom privrednika iz zemalja koje imaju sredstava da stimulišu pojedine privredne grane“, navela je Radovićeva.
Ograničeni isključivo na crnogorsko tržište domaći privrednici, prema njenim riječima, reorganizuju poslovanje kako bi snizili troškove poslovanja, čime se drastično smanjuje mogućnost da država ostvari dovoljan nivo prihoda od oporezivanja, jer i potrošnja građana i zarada privrednika ne stvaraju dovoljnu osnovu za ono što je potrebno da finansiranje javnih rashoda.
“U nemogućnosti da obezbijedi sredstva za zarade, penzije, socijalna davanja, zdravstvo i školstvo, koja su tek dio onoga što se iz budžeta finansira, država je primorana da se zadužuje. Kada se država zaduži, naročito pod ne tako povoljnim uslovima koje dobija Crna Gora zbog postojećeg kreditnog rejtinga, tada nije u stanju da omogućava programe subvencija za bilo koju oblast biznisa, zbog čega čak i strateške privredne grane trpe. Privrednici se, uskraćeni za stimulanse koje bi im obezbijedila država, takođe zadužuju, ne čak samo da bi proširili biznis, već i da bi održali postojeći. Nakon što se opredijele za zaduživanje, troškovi njihovog poslovanja ponovo se povećavaju, zbog čega ne mogu niti da zaposlenima povećaju plate, niti da dodatno snižavaju cijene. U ovakvom ambijentu ni građani, čija primanja ne rastu, što zbog zaduženosti države, što zbog zaduženosti privrednika, ne mogu da povećaju potrošnju, a da to ne učine uz pomoć kredita“, zaključila je Radovićeva.
(Opštirnije u Danu)
