Ne treba pristupati nijednoj reformi penzionog sistema bez detaljne analize različitih iskustava i bez argumentovane javne debate o uvođenju drugog stuba – ocijenio je dr Nikola Altiparmakov, docent na Ekonomskom fakultetu Univerziteta u Beogradu.
On je naveo da postoje jasni dokazi da neprofitni fondovi ostvaruju daleko superiorne prinose u odnosu na profitne penzijske fondove, te da su analize u većini zemalja rezultirale ukidanjem drugog stuba penzijskog osiguranja i vraćanje na prvi stub, pa je drugi penzijski stub odbačen u svim razvijenim zemaljama Zapadne Evrope.
-Ukoliko se dođe do zaključka da će drugi stub dati manje prinose od prvog stuba, treba odustati od njegovog uvođenja, jer se državi, svakako, ne isplati prelaziti „iz lošeg stanja u gore“ – kazao je on, na nedavno održanom okruglom stolu “Ekonomski izazovi Crne Gore” na Ekonomskom fakuktetu u Podgorici.
Na dijelu okruglog stola gdje je bilo riječi o reformi sistema penzijskog osiguranja, u uvodnom izlaganju je dr Nikola Altiparmakov govorio je o kontroverzama drugog penzijskog stuba (obavezno privatno penzijsko osiguranje – osiguranje na osnovu individualizovane kapitalizovane štednje), s obzirom na kritike vodećih stručnjaka i relevantnih organizacija.
On je podsjetio da su očekivanja od drugog penzijskog stuba bila da će on dovesti do veće štednje i smanjenja sive ekonomije.
-Kasnije se pokazalo da su ta očekivanja bila nerealna, što je Svjetska banka u početku odbacivala. Ono što je karakteristično za privatne penzijske fondove koji se zasnivaju na kapitalizaciji sredstava jeste da ovi fondovi ne daju garancije za visinu prinosa, što je izazvalo polemiku oko drugog stuba – kazao je dr Altiparmakov.
On je istakao da preusmjeravanje postojećih penzijskih doprinosa iz I u II stub stvara velike budžetske troškove koji traju 40 do 50 godina. Tranzicioni troškovi uvođenja drugog stuba su zanemarivani i potcjenjivani širom Istočne Evrope.
Dr Altiparmakov ukazuje da je, analizom uspješnosti u sprovođenju drugog stuba penzijskog osiguranja uočeno je da su performanse bile razočaravajuće, daleko od očekivanih.
Rezultati su bili sljedeći:
• stopa prinosa na kapital je bila manja od rasta BDP-a;
• veći rizik je postojao kod drugog stuba u odnosu na prvi;
• drugi stub je obezbjeđivao manje penzije nego prvi stub;
• u slučaju Poljske, Hrvatske i Rumunije stopa prinosa je bila veća od rasta BDP-a (razlog tome je što je postojalo „prikriveno“ finansiranja sistema iz državnog budžeta).
Dr Altiparmakov ističe da postoje jasni dokazi da neprofitni fondovi ostvaruju daleko superiorne prinose u odnosu na profitne penzijske fondove. Glavni problemi sa profitnim penzijskim fondovima drugog stuba u praksi su bili:
• penzijski fondovi maksimiziraju profit vlasnika, a ne penzije osiguranika;
• asimetrične informacije i nesavršenost tržišta;
• nedovoljna finansijska pismenost građana; i
• nerazvijena finansijska tržišta istočne Evrope.
On je zaključio da je sve ovo u većini zemalja rezultiralo ukidanjem drugog stuba penzijskog osiguranja i vraćanje na prvi stub, pa je drugi penzijski stub je odbačen u svim razvijenim zemaljama Zapadne Evrope.
***
Povodom obilježavanja Dana Ekonomskog fakulteta i jubileja – 50 godina od osnivanja Univerziteta Crne Gore, organizovan je okrugli sto na temu “Ekonomski izazovi Crne Gore” čiji su učesnici bili renomirani naučnici i istraživači iz Crne Gore i šireg regiona.
