U prvih deset godina 21. veka, svijetom je dominirao jedan brend mobilnih telefona, Nokia. Popularno nazvani “ciglani” mobilni telefoni, čija je baterija prema legendi trajala mnogo duže od današnjih mobilnih telefona, mobilna igrica “Zmija” i njen prepoznatljiv dizajn i dalje je živa u sjećanju mnogih. Ali Nokia već dugo nije jak brend mobilnih telefona.

Propadanje Nokia mobilnih telefona u irelevantnost bio je spor proces, obilježen pogrešnim poslovnim odlukama, nedostatkom inovacija i jednostavno gubljenjem tržišne utakmice sa konkurencijom. Kompanija više ne proizvodi mobilne telefone, već sarađuje sa HMD Global, koji od 2016. godine proizvodi mobilne telefone pod brendom Nokia, iako to nije ista kompanija.

Ponos finske industrije, dominacija Nokije može se porediti samo sa dominacijom Motorola mobilnih telefona ranih 90-ih i nekadašnjom dominacijom Apple pametnih telefona. Na svom vrhuncu, 2007. i 2008. godine, držao je oko 40 odsto svjetskog tržišta, bio je među 100 najboljih u svijetu po prihodima, odgovoran za petinu finskog izvoza i nekoliko posto BDP-a.

Nokia je rezultat ekonomskog uspona Finske

Iako istorija kompanije Nokia seže u drugu polovinu 19. veka, veliki uspon počinje 70-ih godina dvadesetog vijeka. Ali to još uvijek nije bio tehnološki gigant, već je kompanija (od 1967. korporacija) poslovala u sektoru šumarstva, kablovskih i gumenih proizvoda i elektronike.

Finska je zadržala neutralnu poziciju tokom Hladnog rata između SAD-a i SSSR-a, pa je djelovala kao svojevrsni posrednik u trgovini. Iskoristila je taj poseban politički i ekonomski položaj za veliki talas industrijalizacije.

Još 1969. godine 45 posto Finaca živjelo je izvan gradova, četvrtina ih je bila zaposlena u poljoprivredi, glavne industrije su bile drvoprerađivačka i metalna industrija, a prihod po glavi stanovnika bio je skoro 30 odsto manji nego u Švedskoj, navodi se u izvještaju OECD-a. o Finskoj od te godine.

Sudbina korporacije Nokia vezana je za sudbinu Finske, koja je do kraja 70-ih postala poznata kao “nordijski Japan”. Proširio se na brojne rastuće industrije koje su se u to vrijeme pojavljivale u zemlji, od proizvodnje vojne opreme do proizvodnje televizora. Ubrzo je postao treći najveći proizvođač televizora u Evropi.

Staro se odbacuje kako bi se napravilo mjesta za novo

Velika ekspanzija na potrošačku elektroniku počinje 80-ih godina, ne samo u Finskoj već i akvizicijama širom Evrope. Firma se restrukturira, proizvodnja kablova se gasi nakon više od 40 godina poslovanja, počinje ekspanzija na proizvodnju računara i prvih mobilnih telefona.

Proizvodnja automobilskog telefona Mobir Senator, prvog Nokia mobilnog telefona, započela je 1982. godine. Zbog svoje težine od 10 kilograma i cijene nikada nije ušao u masovnu upotrebu, ali je to bio jedan od početaka uređaja koji će se pretvoriti u današnji pametni telefon.

Razvoj je bio brz, pa se već 1987. godine pojavio Mobira Cityman težak “samo” 760 grama. Istorijska zanimljivost o jednoj verziji ovog mobilnog telefona je da ga je koristio Mihail Gorbačov tokom posjete Finskoj.

Početkom 90-ih Nokia je imala 11 poslovnih grupa, pa je nekoliko njih izbačeno iz korporacije, za koje se smatralo da nisu dio budućeg razvoja. Razdvojena je proizvodnja automobilskih guma (Nokian Tyres, kompanija postoji i danas), prodati su poslovni segmenti proizvodnje gumenih čizama (Nokian Footwear, još postoji), kompjuterske proizvodnje i televizijske proizvodnje (nekada treća po veličini u Evropi).

Istovremeno, Finska je prolazila kroz veliku ekonomsku krizu zbog raspada SSSR-a i gubitka tržišta, a menadžment kompanije odlučio je da se fokusira na telekomunikacije. Kompanija je već stekla veliko iskustvo u ovom segmentu, pa se krajem 1992. godine na tržištu pojavio mobilni telefon Nokia 1011, jedan od prvih sa kojim je bilo moguće primati i slati SMS.

Vrhunac je dostigao 2007. godine, a zatim opao

Do početka 21. veka kompanija je narasla na više od 50.000 zaposlenih, uveliko pretekla Motorolu, koja je donedavno dominirala tržištem, ostvarila godišnji prihod od preko 25 milijardi dolara i postala najpoznatiji brend u Evropi.

Bio je toliki da je privredni rast Finske umnogome zavisio od poslovnih rezultata kompanije, što i ne čudi s obzirom da je Nokia bila odgovorna za petinu izvoza i oko 4-5 odsto BDP-a zemlje.

Vrhunac je bio 2007. godine, kada je kompanija ostvarila 75 milijardi dolara prihoda i imala tržišni udio od oko 40 posto. Poređenja radi, hrvatski državni budžet je te godine bio manji od 20 milijardi dolara.

Nokia je postala troma i neinovativna, konkurencija ju je brzo porazila

Sljedeće godine počinje pad prihoda, najprije uzrokovan globalnom finansijskom krizom, a potom i nizom loših poslovnih odluka i odbijanjem inovacija, što je suprotno od prakse kojom se kompanija vodila tokom decenija velikog rasta.

Danas se Nokia bori da ostvari godišnji prihod od 25 milijardi dolara, nivo na kojem se kretala nekoliko godina. To je manji prihod nego 2000. godine. Nekada je bio duboko u grupi 100 najvećih u svijetu po ostvarenom prihodu, a danas se bori da ostane među 400 najvećih. To je i dalje velika kompanija, ali njeni dani slave su iza nje.

Iako su prihodi počeli opadati 2008. godine, početni razlog kasnijeg sporog pada i gubitka tržišta bila je reorganizacija iz 2004. godine. Ona je kompaniju podijelila na četiri odjela, koji su trebali dijeliti korporativne resurse i “revitalizirati” kompaniju. Umjesto toga, nastao je haos koji je doveo do loše međuresorne saradnje i nedostatka koordinacije.

U januaru 2007. pojavio se prvi iPhone, koji će postati glavna konkurencija. Mobilni telefoni koje proizvodi Nokia izgledali su zastarjeli i manje praktični za upotrebu u poređenju sa njima.

Navodno je tadašnji izvršni direktor Olli-Pekka Kallasvuo shvatio da Nokia gubi “igru” 2008. tokom neformalnog razgovora sa Steveom Jobsom.

“Vi nijeste moj konkurent. Apple je platforma, a postoji samo jedna druga platformska kompanija – Microsoft. Ja sam svoju platformu gradio decenijama. Vi ste tek na početku”, rekao mu je Jobs.

2010. Nokia lansira model N97, koji je trebalo da bude “ubica iPhonea”. Prodaja je bila vrlo dobra, ali samo zbog snage brenda. Sam uređaj su i korisnici i tehnički stručnjaci ocijenili vrlo lošim, što je ozbiljno poljuljalo povjerenje u brend i ubrzalo pad kompanije.

Nakon niza još nekoliko tehnoloških kvarova i pokušaja da sustigne konkurenciju, u drugom kvartalu 2011. godine kompanija je ostvarila prvi gubitak od ranih 90-ih godina prošlog vijeka.

Odbijanje promjene je jedan od razloga neuspjeha

Jedan od najvećih faktora neprilagođavanja novim tržišnim uslovima je odbijanje prelaska na Android operativni sistem, insistiranje na inferiornom Symbian operativnom sistemu. Ispostavilo se da je to bila katastrofalna odluka. Tokom decenija, sama kompanija je postala pretjerano birokratizirana, troma, nefleksibilna i općenito nepripremljena za brze promjene koje se dešavaju na tržištu mobilnih telefona.

Krajem 2013. Microsoft je kupio dio kompanije Nokia koji se odnosi na mobilne telefone, slikovito rečeno krunski dragulj, za 7 milijardi eura. Zbog brojnih tehničkih i poslovnih problema, ovaj poslovni potez se Microsoftu nije isplatio, ali je označio kraj Nokijinog fokusa na tržištu mobilnih telefona.

Nokia je i dalje u proizvodnji

Nokia je nastavila da posluje kao velika kompanija, fokusirajući se prvenstveno na digitalnu infrastrukturu. Većina ljudi ga još uvijek povezuje s mobilnim telefonima, pa je prošle godine promijenio logo i cijeli identitet brenda.

Sama kompanija je odustala od pokušaja da se vrati na tržište mobilnih telefona, ali pod brendom Nokia proizvodi ga HMD Global, takođe kompanija iz Finske. I ta kompanija je 1. februara ove godine najavila da počinje razvoj sopstvenog brenda, ali na sreću ljubitelja Nokia mobilnih telefona, neće u potpunosti odustati od proizvodnje pod tim brendom.

Index.hr