Izazovi sa kojima su se suočavale kompanije iz Centralne i Istočne Evrope su se u početku sastojali iz tekućih poteškoća prisutnih u svim privrednim sektorima, uprkos oporavku od posledica pandemije virusa Kovid-19. “Region je potom pretrpio posljedice ruske invazije na Ukrajinu, što je dovelo do izbijanja kako humanitarne tako i ekonomske krize. To je dalje prouzrokovalo rast cijena, posebno energenata, zatim nestašice repro materijala kao i prekide u lancima snabdijevanja.,” izjavio je Gžegož Šelevič, ekonomski stručnjak kompanije Coface za prostor Centralne i Istočne Evrope, objašnjavajući razvoj događaja na tom području: “Uprkos ovim izazovima, područje Centralne i Istočne Evrope je tokom 2022. ipak uspjelo da ostvari nezanemarljiv rast BDP-a u iznosu od 4,0% (nakon rasta od 6,2% zabilježenog u godini pre toga), koji je omogućen sve većim zalihama i solidnom domaćom potražnjom.”

Međunarodna kompanija za osiguranje trgovinskih kredita predstavlja svoju 15. po redu godišnju studiju na temu 500 najbolje rangiranih kompanija iz Centralne i Istočne Evrope. Studija “500 najbolje rangiranih kompanija iz Centralne i Istočne Evrope” u izdanju kompanije Coface rangira kompanije na osnovu ostvarenog prometa nudeći pri tom i analizu faktora kao što su broj zaposlenih, poslovni okvir kompanija, zatim privredni sektori i tržišta, kao i procene kreditne sposobnosti kompanija koje formira kompanija Coface. Privredni učinak 500 najbolje rangiranih kompanija Centralne i Istočne Evrope služi kao pouzdan pokazatelj tržišnih kretanja na prostoru čitavog regiona.

500 najbolje rangiranih učesnika na tržištu bilježi rast prometa, neto zarada i broja zaposlenih

“Makroekonosko okruženje i rastuće cijene su predstavljele plodno tlo za rast prometa kompanija. Rezultati rangiranja najvećih kompanija iz regiona za 2022. godinu potvrđuju navedeni trend,” izjavio je Jarosłav Javorski, izvršni direktor kompanije Coface za Centralnu i Istočnu Evropu, objašnjavajući pozitivne rezultate studije. Ukupni promet svih 500 kompanija je porastao za neverovatnih 39,8% i iznosi 1,1 triliona evra. Ukupna neto zarada porasla je za 46,5% i iznosi 54.745 miliona. Osim toga, 500 najbolje rangiranih kompanija zapošljavalo je 2,3 miliona ljudi (što je za 3,5% više u odnosu na godinu prije toga).

Poljska je vodeća zemlja dok automobilski sektor usporava

Kompanija PKN Orlen i dalje neprikosnoveno zauzima prvo mjesto, koje trenutno drži još ubedljivije zbog rasta prometa od 111%, nakon prošlogodišnjeg rasta od 52%. Druge kompanije kao što su Czech RWE (drugo mesto), multinacionalna kompanija za proizvodnju nafte i gasa MOL Hungary (treće), zatim mađarska MVM Energetika (četvrto), češka Skoda Auto (peto), prodajni lanac Jeronimo Martins Polska (šesto) kao i poljska kompanija za proizvodnju električne energije PGE (sedmo) su zadržale svoje prošlogodišnje pozicije na rang listi. Sve navedene kompanije su zabeležile rast prometa tokom 2022. godine u poređenju sa 2021., dok su kompanije za distribuciju električne energije RWE i MVM prijavile čak trocifreni rast prihoda. Nasuprot ovim sektorima, automobilski sektor je ovog puta iamo manju zastupljenost u prvih 10 kompanija na rang listi.

Neke kompanije su imale bolje poslovne rezultate od kokurentskih kompanija tako što su ostvarile veći poslovni učinak nego prethodne godine. U ovu grupu najprije spadaju kompanije koje najbolje odražavaju trenutnu ekonomsku situaciju, tj. kompanije koje su imale najviše koristi od dugotrajnog rasta cena osnovnih proizvoda. To se odnosi na kompnaije koje vrše distribuciju i prodaju električne energije, kao i kompanije iz petrohemijskog sektora, kao što su bugarska kompanija TETs Maritsa Iztok 2 (139. mjesto), koja se zahvaljujući rastu prometa od 199% popela za 256 mesta na rang listi, zatim hrvatska kompanija Croatian Petrol (263. mjesto), koja se podigla za 231 mjesta, kao i litvanska kompanija Ignitis UAB (80. mjesto), koja se podigla za 214 mesta, i rumunska kompanija Tinmar Energy (165. mjesto), koja je na rang listi napredovala za 202 mjesta.

Privredni sektori: Promjene u grupi vodeća tri sektora

Tri ključna privredna sektora po zastupljenosti među najvećim kompanijama u regionu i dalje imaju značajan udeo u ostvarenim prihodima, i to od skoro 58%. Međutim, ovog puta je u grupi vodećih privrednih sektora došlo do promjena. Ogroman rast cijena osnovnih proizvoda je uslovio veliki porast prometa kompanija koje proizvode i trguju energentima. Stoga su sektori komunalnih i javnih usluga, kao i sektor proizvodnje minerala, hemijskih proizvoda, goriva, plastike i farmaceutskih proizvoda zabilježili najveći rast prometa u 2022. godini, i to u iznosu od 64,1% odnosno 60,9%. Nakon toga su skočile i cijene poljoprivrednih proizvoda kao i nekih sirovina, pa su tako svi sektori zabilježili dvocifreni rast prometa, osim građevinskog sektora, koji je zabilježio rast od 8,1%.

Sektor proizvodnje minerala, hemijskih porizvoda, goriva, plastike i farmaceutskih proizvoda je i dalje najzastupljeniji među 500 najbolje rangiranih kompanija Centralne i Istočne Evrope. U ovom sektoru je primećen najveći rast neto zarada (+100,5%) budući da je rast cijena nafte i prirodnog gasa stvorio dobre prilike za sticanje profita na osnovu marži za preradu nafte, uprkos trenutnim privrednim izazovima.

Sektor komunalnih i javnih usluga se, zahvaljujući izuzetnom rastu prihoda (od 64,1%), sa četvrtog popeo na drugo mjesto. U poređenju sa godinom prije toga, ovaj sektor je na trenutnoj rang listi uvećao svoju zastupljenost za 15, što predstavlja najveće uvećanje od svih privrednih sektora. Mnoge kompanije iz sektora komunalnih i javnih usluga su u državnom vlasništvu ili pakdržava ima udjela u vlasničkoj strukturi tih kompanija.

Iako je automobilski i transportni sektor i dalje među vodećim sektorima, on se suočavao sa poteškoćama, kao što su umanjena potražnja izazvana pandemijom i prekidi u lancima snabdijevanja, koje su za posledicu imale manji iznos prihoda uprkos određenom rastu prometa i profita. Ovaj sektor je i dalje dominantan u četiri države: Češka Republika, Mađarska, Rumunija i Slovačka.

“Zemlje Centralne i Istočne Evrope su zadržale ulogu aktivnih izvoznika, uglavnom ka zemljama Zapadne Evrope, a uz to su i proširile svoje izvozne aktivnosti na udaljenije destinacije putem direktnih pošiljki i učestvovanjem u lancima snabdijevanja. Međutim, osnovni rizik u 2023. godini predstavljaju otežani uslovi u eksternom ekonomskom okruženju u Zapadnoj Evropi, naročito u Njemačkoj, koji mogu negativno uticati na zemlje Centralne i Istočne Evrope usljed slabih privrednih aktivnosti i umanjene stope svjetske trgovinske razmjene,” objašnjava Gžegož Šelevič. “Uprkos navedenom, u narednim tromjesečjima se očekuje postepeni oporavak. Iako privatna potrošnja oseća posledice inflacije i viših kamatnih stopa, očekuje se da će ona postepeno doprinijeti privrednom rastu budući da se usporavanje inflacije nastavlja a tržišta rada ne pokazuju znake slabljenja.”

“Ako dođe do poboljšanja i na planu eksternih ekonomskim faktora, put ka ekonomskom oporavku bi bio otvoren i zemlje Centralne i Istočne Evrope bi ponovo mogle da zabilježe privredni rast koji odgovara njihovim potencijalima. Međutim, likvidnost kompanija bi mogla da bude ugrožena privrednim poteškoćama. Broj nesolventnih kompanija se po završetku državne pomoći već toliko uvećao da je premašio vrijednosti iz perioda prije izbijanja pandemije, i to zbog pogoršanja makroekonomske situacije,” dodaje Jarosłav Javorski.

Publikaciju za TOP 500 kompanija i publikaciju za TOP 50 kompanija u Adriatic regiji možete pogledati na linkovima u nastavku: