Impresivna transformacija privrede Njemačke i Japana nakon poraza u Drugom svjetskom ratu prije 70 godina naziva se istom riečju – čudo. Ostvarena je pod patronatom saveznika kojima je u kontekstu Hladnog rata ekonomsko jačanje postalo prioritet.
Japan je u Drugom svjetskom ratu izgubio čevrtinu nacionalnog bogatstva, odnosno bruto domaćeg proizvoda, iz perioda prije rata, ali je uspio da se do 1986. godine izdigne do ranga druge svjetske privrede uz pomoć vrtoglavog rasta od devet odsto u prosjeku u periodu od 1955. do 1973. godine.
Zapanjujućem Japanu, kako je to u jednom članku 1962. godine na japanskom okarakterisano (odorokubeki Nihon) u Njemačkoj odgovara ekonomsko čudo – virtšaftsvunder (Wirtshaftsfunder) koje će se još brže uzdići na poziciju tik iza SAD već krajem pedesetih godina.
Neposredno nakon rata saveznici su zauzdavali njemačke industrijske kapacitete, koncentrisane u Ruru na zapadu zemlje, pa su na primjer rasparčali kompaniju IG Farben, koja je proizvodila gas ciklon B korišćen u logorima smrti, a američki okupatori su u Japanu preko generala Daglasa Makartura rasformirali neke velike konglomerate.
Hladni rat je donio promjenu politike, kada je prioritet dat ekonomskom jačanju radi suprotstavljanja “komunističkoj prijetnji”.
Amerikanci, Britanci i Francuzi su 1948. godine u tri njemačke zone pod svojom kontrolom uveli njemačku marku i krenuli u borbu protiv inflacije, a isto je bilo u Japanu pod kontrolom bankara Džozefa Dodža, koji je stegnuo kaiš za potrošnju.
Odlučujuću ulogu će odigrati ogromna finansijska pomoć u vidu Maršalovog plana za Evropu, što je ogroman program od 13 milijardi dolara, pretežno donacija, pri čemu je nekadašnja Zapadna Njemačka dobila 1,5 milijardi dolara, dok Istočna Njemačka, saveznik SSSR, nije koristila ova sredstva jer je Staljin odbio američku pomoć.
Ovaj “znatan iznos novca je pokrenuo ekonomsku obnovu” Zapadne Njemačke, ali je bio tek jedan od faktora, rekao je za AFP profesor istorije na Slobodnom univerzitetu u Berlinu Arnd Bauerkemper.
On je ukazao na značaj industrijske moći ove zemlje u sektorima automobila, hemije i elektronike, kao i priliv radne snage kao posljedica protjerivanja 13 miliona Njemaca iz istočne Evrope nakon rata, a izlasku zemlje iz teške ekonomske situacije doprinijelo je i brisanje 60 odsto njemačkog duga 1953. u Londonu.
Tokom “30 slavnih godina” od 1946. do 1975. socijalna tržišna privreda donijela je Saveznoj Njemačkoj gotovo neprekidan period blagostanja i prosperiteta, sa rastom koji se kreće oko 7 odsto godišnje, nezaposlenost u padu sa 11 odsto u 1950. do 0,7 odsto u 1965, što je trajalo sve do naftnog udara 1973. godine.
Japanski privredni oporavak je isto tako čudesan, mada je jačanje ekonomije išlo uz velike napore, čak i ako je Korejski rat od 1950. do 1953. dao zamah japanskim firmama, sa velikim američkim narudžbinama.
Japanska vlada je 1956. godine nakon odlaska okupatora u svojoj bijeloj knjizi ekonomije poručila da je prošlo vrijeme za kukanje i da treba zasukati rukave, a vizionarsko ministarstvu industrije angažovalo je banke i preduzeća.
“Preduzetnici su željeli da ulažu i inoviraju, bili su spremni da preuzmu rizik jer su osjećali da je napokon nakon dugih godina rata kucnuo njihov čas”, rekao je profesor ekonomije na univerzietu za upravljanje u Niigati na sjeverozapadu Japana Ivan Celiščev, dodajući da je okruženje bilo povoljno, sa pripremama Olimpijskih igara u Tokiju 1964. godine i sa izuzetno “motivisanim i disciplinovanim radnicima koji žele da budu korisni kompaniji”.
Efekat je dodatno uvećan jedinstvenim sistemom doživotnog zaposlenja, napredovanjem po stažu i sindikatima spremnim za saradnju, podsjetio je on.
Ovaj model čija ograničenja se danas vide omogućio je bogaćenje Japana prije nego što je zamah prekinut pucanjem mjehura na berzi i tržištu nekretnina početkom 1990. godine.
Japan, danas treća ekonomska sila na svijetu (iza SAD i Kine), teži da ponovo vratii nekadašnji sjaj, dok se Njemačka može pohvaliti ulogom lokomotive u Evropi.
B92
