Zbog posljedica rata u Ukrajini i činjenice da države nisu bile spremne da „odreše kesu“ kao u vrijeme pandemije korona virusa, broj nesolventnih preduzeća u Centralnoj i Istočnoj Evropi je lane porastao za 39,3% u poređenju sa 2021. godinom, sa procejnama da će se negativni trend nastaviti. Ipak, situacija se bitno razlikuje od zemlje do zemlje, što ukazuje da pored zajedničkih teškoća koje je uzrokovao rat u Ukrajini, na rast nesolventnosti utiču i ekonomske prilike na lokalu, kao i različiti nacionalni propisi. Najveći godišnji rast broja nesolventnih preduzeća od 105,8% zabilježen je u Srbiji, čemu je doprinijelo i pokretanje skraćenog postupka likvidacije firmi, navodi se u analizi kompanije Coface.
Kada je korona virus počeo da se širi po svijetu i praktično onemogućio normalno poslovanje većeg dijela privrede, države Centralne i Istočne Evrope (CIE) su, pored toga što su bile prinuđene da brzinski reorganizuju sopstvene zdravstvene sisteme, morale da započnu i borbu protiv negativnih uticaja pandemije na svoje ekonomije. To su činile uvođenjem različitih mjera za pomoć privredi, kao što su oslobađanje ili odlaganje plaćanja poreza i doprinosa, zatim zajmovi, subvencije, bespovratna pomoć, finansijska podrška u isplaćivanju zarada, olakšavanje i pojednostavljivanje brojnih administrativnih procedura… Ove mjere bile su na snazi tokom 2020. godine, kada je i zabilježeno smanjenje broja nesolventnih preduzeća.
Već naredne godine pandemijska situacija se donekle normalizovala, ekonomije su se stabilizovale, pa su mjere podrške postepeno ukidane. Međutim, početkom 2022. Rusija je napala Ukrajinu i pokrenula novu političku i ekonomsku krizu. Uslijedile su nestašice sirovina i energenata a posledično i rast njihovih cijena, opšta nesigurnost prouzrokovana geopolitičkim tenzijama, visoka inflacija… Ovaj put, međutim, države nisu tako lako „driješile kesu“ kao na početku pandemije. Zato je region CIE dospeo u situaciju da u 2022. godini, uprkos oporavku ekonomije, ima više nesolventnih kompanija nego u prvoj godini pandemije.
Prema analizi „Nesolventnost u CIE u 2022” koju je objavila kompanija Coface, u osam zemalja regiona (Bugarska, Hrvatska, Mađarska, Letonija, Litvanija, Poljska, Rumunija i Srbija) broj nesolventnih preduzeća se uvećao, dok je u četiri države (Češka Republika, Estonija, Slovačka i Slovenija) zabilježen pad broja nesolventnih kompanija. Zbirno, broj nesolventnih preduzeća u CIE povećao se sa 25.917 u 2021. godini na 36.090 u prošloj, što je rast od 39,3%. Nesolventnost je najviše rasla u Srbiji (105,8%), a potom u Mađarskoj (86%). S druge strane, najveći pad u broju nesolventnih preduzeća zabeležila je Estonija (-17%).
Raznolikost ovih podataka nam pokazuje da globalna ekonomska kriza nije bila jedini krivac za dinamiku rasta broja nesolventnih preduzeća, već su za nju bile odgovorne i ekonomske prilike na lokalu, kao i različiti nacionalni propisi.
Marija Dukić
Biznis & finansije, Finansije Top 2022/23
