Hemikalije su svuda oko nas, a u Skadarskom jezeru postoji ogledalo naših djelovanja. Za sada, one nemaju nevjerovatno zagađujuću formu, ali daju određene signale da je potrebno djelovati i nastaviti sa istraživanjima. Jezero ima svoju prirodu, pa sebe štiti od ljudskih djelovanja. Postoje određene hemikalije koje je potrebno pratiti, ali je njihov sadržaj ispod koncentracije koje bi izazvale negativan efekat po životnu sredinu – zaključeno je na završnoj konferenciji projekta Solution – „Skadarsko jezero bez zagađenja hemikalijama“.
Projekat je trajao 33 mjeseca, a na njemu su učetvovali Delegacija Evropske Unije u Crnoj Gori, Direktorat za finansiranje i ugovaranje sredstava EU pomoći u Ministarstvu finansija (CFCU), Zajednički tehnički sekretarijat za programe prekogranične saradnje Crna Gora-Albanija i Crna Gora – Kosovo 2014-2020 (JTS), Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma, Univerzitet Tirana i NGO Zeleni Centar Albanija i Centar za ekotoksikološka ispitivanja Podgorica.
Vidoje Petričić, izvršni direktor CETI-ja, kazao je da je radom na ovom projektu uspostavljena saradnja institucija Crne Gore i Albanije, koje se bave zaštitom životne sredine.
– Zajedničkim radom u potpunosti su ostvarene sve projektne aktivnosti, a kao rezultat toga dobili smo presjek stanja po pitanju prisustva opasnih hemikalija i hemijskih supstanci u vodama Skadarskog jezera – rekao je on.
Ana Novaković Đurović, ministarka ekologije, prostornog planiranja i urbanizma, kazala je da je ova saradnja važna za obje zemlje, te da je raduje što kao rezulztat ovog projekta imamo polazne rezultate, osnove i analize o stanju specifičnih hemikalija.
– Vjerujem da će se aktivnosti u ovoj oblasti nastaviti. Ministarstvo i Vlada su spremni da Skadarsko jezero, ali i druga naša zaštićena područja, djeluju odlučno u saradnji sa svim drugim institucijama i partnerima iz NVO sektora.
Skadarsko jezero ima status zaštićenog područja u obje države i iz tog razloga nam je prekogranična saradnja u ovoj oblasti vanredno važna.
Saradnjom dvije države su ojačani i profesionalni i tehnički kapaciteti partnerskih institucija i poboljšana je međusobna saradnja.
Podaci koje je ovaj projekat donio nama u ministarstvu informacije su od velikog značaja – rekla je Novaković-Đurović.
Melanie Bride, programska menadžerka za prekograničnu saradnju u Delegaciji EU u Crnoj Gori, kazala je da je u obavezi obje države da se nacionalne ljepote i prirodna baština zaštite.
– Pored toga, ovaj projekat može da doprinese mnogo Crnoj Gori kada je u pitanju poglavlje 27, izuzetno važno za priključenje Crne Gore Evropskoj uniji – rekla je Bride.
Sanja Todorović, šefica zajedničkog tehničkog sekretarijata za Programe prekogranične saradnje Crna Gora – Kosovo 2014-2020, Crna Gora – Albanija 2014-2020, kazala je da je specifični cilj ovog projekta bio podržati zajedničko i koordinasano istraživanje opasnih hemijskih supstanci u području Skadarskog jezera.
– Važno je pomenuti da je projektni tim aktivno radio na uzorkovanju i istrazivanju vode, sedimenta i biote u Skadarskom jezeru, gdje je korišćena stručnost i oprema iz Crne Gore za prve aktivnosti na terenu.
A, nakon izgradnje kapaciteta i nabavka opreme, albanske partnerske institucije su sada u mogućnosti da samostalno sprovode testove, što je jasan efekat prekogranične saradnje ovog projekta – rekla je Todorović.
Danijela Šuković, menadžerka projekta iz CETI-ja, kazala je da je životna sredina prevazilazi političke i pravne okvire i granice koje je stvorio čovjek.
– Stoga je prekogranična saradnja u okviru Evropske unije kao i saradnja između EU i ostatka sveta od suštinske važnosti ako želimo da se bavimo izazovima koji utiču na sve nas – rekla je ona.
Šuković je iznijela i niz preporuka za dalja istraživanja:
– Kako bi se izračunale vrijednosti AA-EQS prioritetnih substanci u svim određenim površinskim Skadarskog/Skadarskog jezera, potrebno je sprovesti analizu najmanje 12 uzoraka unutar razdoblja od jedne godine, tokom ciklus od šest godina;
– Razviti istraživački program praćenja rijeke Morače (i njenih pritoka) i podzemnih voda koje se povezuju s rijekom Moračom i Skadarskim jezerom kako bi se locirao izvor organofosfornog insekticida širokog spektra, hlorpirifosa;
– Razviti strategije u Albaniji i Crnoj Gori, skladu sa zakonodavstvom EU, za kontrolu i ublažavanje emisije PAH-ova u životnu sredinu;
– Razviti i sprovesti program istraživačkog monitoringa kako bi se potvrdila lokacija upotrebe zabranjenog organohlornog pesticida DDT u podslivu Skadarskog jezera;
– Razviti program monitoringa PCB- a u skladu s postojećim nacionalnim i međunarodnim zakonodavstvom (biota);
– Pregledati trenutni status implementacije nacionalnog i međunarodnog zakonodavstva u vezi sa nivoima metala u industrijskim i opštinskim ispustima koji ulaze u Skadarsko jezero.
Realizovati monitoring svih ključnih ispuštanja u podsliv Skadarskog jezera kako bi se ispunili zakonski zahtjevi i izračunale tačke opterećenja i ulaza metala u jezero.
– Zbog visokog prirodnog nivoa nekih metala, važno je odrediti EQS za pojedinačne metale u sedimentu jezera;.
– CALUX biološki testovi se preporučuju za buduća ispitivanja sedimenata, površinskih voda i otpadnih voda u Skadarskom podslivu. Odabir tipova bioloških testova je napravljen tako što su a) svi prethodno odabrani za studije karakterizacije toksičnosti u površinskim vodama, i b) što pružaju mogućnost za skrining za mnoga jedinjenja koja uključena i su predložena za uključivanje u listu za praćenje EU (Watch List);
– Uspostaviti kontinuirano istraživanje najčešće konzumiranih uzoraka ribe iz Skadarskog jezera na sadržaj kontaminanata za koje postoje propisane maksimalne granice u skladu sa zakonskom regulativom o bezbjednosti hrane.
