Zašto su septembar i oktobar iistorijski slabi za berze? CNBC je odgovore potražio od Marka Higginsa, potpredsjednika kompanije Index Fund Advisors i autora knjige Investing in U.S. Financial History: Understanding the Past to Forecast the Future.
Odgovori su prilagođeni za jasnost.
Zašto su baš septembar i oktobar slabi mjeseci za akcije? Da li je to uvijek bio slučaj?
Da. Najintenzivnije panike na Wall Street-u su se obično dešavale tokom kasnog ljeta i rane jeseni. Ovo se može pratiti još od 1800-ih. Nekoliko značajnih primjera izuzetnih panika uključuje Crni petak iz 1869. godine, Paniku iz 1873. i Paniku iz 1907. godine.
Ali zašto baš septembar i oktobar?
To je posljedica stare slabosti američkog finansijskog sistema. Prije ponovnog uspostavljanja centralne banke Zakonom o Federalnim rezervama iz 1913. godine, Sjedinjene Američke Države su imale ograničene mogućnosti za prilagođavanje ponude novca u skladu sa tržišnim uslovima.
Neelastičnost američke valute činila je kasno ljeto i ranu jesen posebno rizičnim vremenom zbog ciklusa finansiranja poljoprivrede. U 1800-im godinama, američka ekonomija se još uvijek u velikoj mjeri oslanjala na poljoprivrednu proizvodnju. Prvih osam mjeseci u godini američki poljoprivrednici su imali ograničenu potrebu za kapitalom, pa su višak sredstava držana u depozitima u državnim bankama slali bankama ili trust kompanijama u New Yorku kako bi ostvarili viši prinos.
Kada bi u avgustu započela žetva, državne banke su počinjale povlačiti svoj kapital iz New Yorka, jer su poljoprivrednici koristili sredstva sa svojih računa za finansiranje transakcija potrebnih za slanje usjeva na tržište.
Ciklus finansiranja poljoprivrede stvarao je hronični nedostatak gotovine u New Yorku tokom jeseni. Ako bi se ovi nedostaci poklopili sa finansijskim šokom, u sistemu nije bilo mnogo fleksibilnosti da se spriječi panika.
Kako je vlada reagovala na ove panike?
Ograničena sposobnost vlade da reaguje bila je glavni razlog za donošenje Zakona o Federalnim rezervama 1913. godine. Ovim zakonom Fed je dobio ovlašćenje da služi kao posljednja instanca za kreditiranje tokom finansijskih kriza. Prije donošenja zakona, vodeći finansijeri (najpoznatiji J.P. Morgan) morali su improvizovati rješenja koja su se oslanjala uglavnom na privatni kapital. Nakon što su SAD jedva izbjegle katastrofalni kolaps finansijskog sistema tokom Panike iz 1907. godine, postojala je dovoljna politička podrška za povratak treće i posljednje verzije centralnog bankarskog sistema u Sjedinjenim Državama.
Da li je stvaranje Federalnih rezervi donijelo više stabilnosti na tržištima?
Da, i ako uporedimo učestalost, intenzitet i težinu finansijskih panika tokom 1800-ih, to je sasvim očigledno. Da budemo fer, Fed je napravio nekoliko grešaka na tom putu, od kojih je najpoznatija njegova nesposobnost da zaustavi širenje propasti banaka tokom 1930-ih. Ali, u cjelini, američki finansijski sistem je mnogo stabilniji otkako su Federalne rezerve počele sa radom krajem 1914. godine.
Ipak, američka ekonomija više nije primarno poljoprivredna. Zašto su septembar i oktobar i dalje slabi mjeseci?
Ljudi imaju tendenciju da se plaše stvari koje su se već dešavale, čak i ako se ne sjećaju tačnog razloga tog straha. Moguće je da su jesenje panike postale toliko česte da su sada svojevrsno samoispunjavajuće proročanstvo. Drugim riječima, ljudi ih očekuju, i zato što ih očekuju, ponašaju se na način (npr. smanjuju rizik krajem ljeta i rane jeseni) koji ih čini vjerovatnijima. Znam da ovo zvuči kao pretjerivanje, ali čini se da bi moglo biti tačno.
Izvor: CNBC
