Uprkos globalnim uslovima i nestabilnostima koje su obilježili  nepovoljni geopolitički faktori, bankarski sistem u Crnoj Gori je ostao otporan i stabilan, tako da u prvoj polovini 2024. godine nije bilo potrebe za novim angažovanjem sredstava Fonda za zaštiitu depozita – kazao je u interjuu za Bankar Vojin Vlahović, direktor Fonda za zaštitu depozita.

On je kazao da kretanje depozita u prvoj polovini 2024. godine  nastavlja uobičajeni trend rasta  za navedeni period.

Na kraju maja 2024. godine ukupni depoziti kreditnih insitucija iznosili su 5.344 miliona eura, što predstavlja povećanje od 141,8 miliona eura ili 2,73%  u odnosu na  kraj maja 2023. godine. Garantovani depoziti  na kraju maja 2024. godine  iznose 2.165 miliona eura, što predstavlja povećanje od 215,8 mil. eura ili 11,07%  u odnosu na  kraj maja 2023.  godine.  Učešće garantovanih depozita  u ukupnim depozitima na kraju maja 2024. godine iznosi 40, 51%, dok je na kraju maja 2023 godine iznosilo 37,47%.

• Koliko je bilo isplaćeno garantovanih depozita tokom 2023, a koliko u prvoj polovini 2024 (i deponentima kojih institucija)?

Fond je u 2023. godini nastavio sa aktivnostima na realizaciji isplate garantovanih depozita za banke nad kojima je 2019.godine otvoren stečajni postupak. Tokom 2023. godine  deponentima Atlas banke A.D. Podgorica isplaćeno je 234.807€, dok za deponente Invest Banke Montenegro A.D. Podgorica nije bilo isplata. Na dan 30.06.2024.godine ostalo je neisplaćeno 7.069.602 €, odnosno 6,27% od ukupnog iznosa garantovanih depozita za obije banke.

Od 01.01.2024.godine do 30.06.2024. godine isplaćeno je 28.872,65€ po osnovu garantovanih depozita i to deponentima Atlas banke 21.353,88€, dok je deponentima IBM banke isplaćeno 7.518,77€.

Ukupno isplaćeni iznos garantovanih depozita deponentima Atlas banke A.D. Podgorica i Invest Banke Montenegro A.D. Podgorica u periodu od uvođenja stečaja do 30.06.2024. godine iznosi 105.631.225 €, što čini 93,73% ukupno obračunatih garantovanih depozita, odnosno ukupne obaveze Fonda da isplati garantovane depozite.

Posljednjih godina prisutan je opadajući trend isplate garantovanih depozita, što, između ostalog, tumačimo značajnim brojem nerezidenata koji u posmatranom periodu nijesu dolazili u Crnu Goru da podignu svoja sredstva, kao i značajnim brojem deponenata sa manjim iznosima na svojim računima.

Kako je Fond investirao sredstva

• Koliko iznose ukupna sredstva Fonda na dan 30.06. 2024, i kako su strukturirana, po ulaganjima? Konkretno, koji je investicioni portfolio Fonda, i da li je tokom 2024. Fond investitrao, ili se razmišlja o investiranju o hartijama od vrijednosit koje emituje država?

Ukupna sredstva Fonda na 30.06.2024. godine iznose 195.331.907€.

Investicioni portfolio Fonda na 30.06.2024. godine iznosi 186.026.860€ i obuhvata ulaganja u iznosu od 147.026.860€ u oročene depozite kod Centralne Banke Crne Gore i 39.000.000€ u dugoročne hartije od vrijednosti – državne euroobveznice   tržišnog simbola MNE-2025 (23.880.000€) i MNE-2027 (15.120.000€). Investiranje sredstava Fonda vrši se u skladu sa Zakonom o zaštiti depozita i Politikom investiranja sredstava Fonda, kao i Godišnjom odlukom o investiranju sredstava Fonda. Politika investiranja zasniva se na principima prije svega sigurnosti, zatim likvidnosti, transparentnosti i dobiti od investicija.

U skladu sa Politikom investiranja, Fond raspoloživa sredstva može, između ostalog, da investira i u hartije od vrijednosti koje je emitovala Crna Gora. U prvoj polovini 2024. Fond nije investirao u državne hartije od vrijednosti, ali je uvijek spreman da odgovori potrebama države Crne Gore, kako je bilo i u ranijem periodu.

• Koliko je ukupno naplaćeno premije tokom prve polovine 2024. Godine?

U skladu sa Odlukom  o visini redovne premije za 2024. godinu, u prvoj polovini godine  naplaćeno je 13,72 miliona eura  po ovom osnovu.

Kako su banke prošle na testiranju

• Da li je već rađeno testiranje kreditnih institucija u 2024. godini, i koji su rezutati?

Na osnovu člana 41 stav 1 Zakona za zaštitu depozita (“Službeni list CG” br. 72/19), Fond je u oktobru 2023. godine sproveo testiranje otpornosti sistema zaštite depozita na stres i sposobnosti kreditnih institucija da dostave podatke o deponentima, depozitima i njihovim dospjelim obavezama i mogućnosti da, u slučaju potrebe, preuzmu ulogu banke isplatioca i izvrše isplatu garantovanih depozita. Rezultati testiranja su pokazali da testirane kreditne institucije imaju evidencije o deponentima, njihovim depozitima i obavezama i da se kod simuliranog nastanka “zaštićenog slučaja” mogu isti preuzeti za potrebe utvrđivanja visine garantovanog depozita. Takođe, kreditne institucije imaju kapacitet da preuzmu funkciju “banke isplatioca” i u zakonski propisanom roku započnu isplatu garantovanog depozita. Svrha ovog testiranja je bila višestruka jer su kreditne institucije prilikom testiranja, eliminisale postojeće nedostatke u svojim bazama u cilju usaglašavanja dostavljenih podataka za potrebe „zaštićenog slučaja” tako da su predstavnici kreditnih institucija iskazali zadovoljstvo uspjehom testiranja.

U toku  2024. predviđeno je testiranje preostalih kreditnih institucija.

– Kako biste ocijenili svijest građana o važnosti zaštite depozita i kako se to može unaprijediti?

Istraživanje javnog mnjenja o percepciji rada Fonda za zaštitu depozita u Crnoj Gori, sprovedeno u 2023. godine, pruža nekoliko važnih zaključaka:

• Više od polovine ispitanika i ispitanica (51.5%) zna da postoji sistem zaštite depozita u Crnoj Gori;
• 1% ispitanika i ispitanica je čulo za Fond za zaštitu depozita, što predstavlja porast od 4.4% u odnosu na istraživanje iz 2018. godine;
• Većina ispitanika i ispitanica (54%) zna da Fond za zaštitu depozita štiti depozite na svim računima do garantovanog iznosa. Međutim, 46% ispitanika i ispitanica nije dovoljno informisano o radu Fonda, što ukazuje na potrebu za podizanjem svijesti o zaštiti depozita na svim računima;
• Svaki treći ispitanik i ispitanica zna da je iznos garantovanog depozita 50 hiljada eura.

U zaključku, iako postoji poznavanje rada Fonda za zaštitu depozita među građanima Crne Gore, postoje i oblasti u kojima je potrebno poboljšati svijest i znanje o sistemu zaštite depozita i ulozi Fonda sa posebnim akcentom na građane i građanke od 18 do 34 godina. Dodatne edukativne kampanje mogu biti korisne kako bi se građani bolje informisali o njihovim pravima i zaštiti njihovog novca.

• Konačno, možete li dati ocjenu stabilnosti cjelokupnog crnogorskog bankarskog sistema, i u tom kontektu – koliko cijenite da je tu bio doporinos Fonda, kojim rukovodite?

Fond za zaštitu depozita je u 2024. nastavio da obavlja poslove predviđene zakonskim mandatom tj. da obavlja funkciju pay-box-a, realizovanjem daljeg nesmetanog toka isplate preostalog iznosa garantovanih depozita doprinoseći, na taj način, jačanju stabilnosti cjelokupnog bankarskog sistema.

Uprkos globalnim uslovima i nestabilnostima koje su obilježili  nepovoljni geopolitički faktori, bankarski sistem u Crnoj Gori je ostao otporan i stabilan, tako da u prvoj polovini 2024. godine nije bilo potrebe za novim angažovanjem sredstava Fonda.

U cilju obezbjeđenja veće sigurnosti depozita u kreditnim institucijama, odnosno stabilnosti cjelokupnog finansijskog sistema, Fond je sa Evropskom bankom za obnovu i razvoj zaključio Ugovor o „Stand-by“ aranžmanu na iznos od 50 mil. eura (jul 2020. godine).

Kada se, pored navedenog, uzmu u obzir i sopstvena sredstva kojima Fond trenutno raspolaže, može se konstatovati da, u slučaju potrebe, Fond raspolaže značajnim sredstvima kojima može ispuniti svoj osnovni zadatak postojanja.

Ključni izazovi Fonda u 2024. godini su aktivnosti iz domena svoje zakonske nadležnosti usmjerene na očuvanje stabilnosti sistema, uprkos i dalje prisutnim negativnim uticajima sa globalnih međunarodnih tržišta, koji u značajnoj mjeri oblikuju makroekonomski ambijent u Crnoj Gori.