Vlada Crne Gore planira reformu kompletnog sistema registracije preduzeća, a kao ključni korak ka tome biće formiranje nezavisne i samoodržive Agencije za registraciju preduzeća.
Do sada, registraciju preduzeća obavljao je Centralni registar privrednih subjekata (CRPS).
Trenutno, CRPS funkcioniše kao odsjek u Poreskoj upravi i zapošljava 19 ljudi. Osim načelnika, zaposlena su četiri savjetnika I, tri savjetnika II, jedan savjetnik III i 10 samostalnih referenata. Podsjećanja radi, do 2012. godine CRPS je obavljao dužnost u sklopu Privrednog suda, dok od tada do danas to radi kao sastavni dio Poreske uprave.
TRANSFORMACIJA
Ideja Vlade je da se CRPS ojača i transformiše u nezavisnu Agenciju za registraciju preduzeća na bazi dobre regionalne i međunarodne prakse.
“Sagledavajući ukupnu situaciju, kao i praksu zemalja koje su u ovoj oblasti među prvima u svijetu, nameće se zaključak da Crna Gora treba da ide u pravcu osnivanja nezavisne agencije za registraciju preduzeća”, navodi se u Analizi stanja u blasti registracije preduzeća koju su uradili stručnjaci Sekretarijata Savjeta za konkurentnost.
Poreska uprava, kako primjećuju autori Analize, nije institucija koja dugoročno treba da se bavi registracijom preduzeća, a povratak u Privredni sud nosi ograničenja vezana za razvoj ove oblasti, piše Portal Analitika.
“Agencija u dugom roku može da se razvije u samoodrživi organ, koji će se finansirati kako naplaćivanjem taksi, tako i naplaćivanjem dodatnih usluga. Kako bi Agencija bila profitabilna, odnosno samostalna u radu, potrebno je da poveća prihode, obzirom da u ovom momentu prihodi CRPS-a ne pokrivaju ukupne troškove”, konstatuje se u Analizi usvojenoj na prošloj sjednici Vlade.
Prihodi se mogu uvećati uključivanjem drugih registara u nadležnost Agencije, a moguće je uvesti i nove usluge koje se odnose na statističku obradu podataka, analitiku i slično.
Pošto osnivanje agencije zahtijeva veliko vrijeme i posvećenost, autori smatraju da najprije treba poboljšati proces registracije preduzeća, a nakon toga uraditi analizu koja će imati za cilj definisanje opsega poslovanja buduće agencije.
OJAČATI CRPS, PA TEK AGENCIJA
Dugoročno gledano, Crna Gora će imati veći benefit ukoliko se poboljša sistem registracije u okviru postojećeg organa u Poreskoj upravi, nego da to isto vrijeme posveti osnivanju agencije uz zadržavanje istog nivoa usluge.
Takođe, obzirom da je Poreska uprava već otpočela sa projektom unapređenja IT sistema, najjednostavniji način da se unaprijedi i sami CRPS je da ostane u sklopu Poreske uprave.
Stoga bi prijedlog bio: svi resursi treba da budu uključeni u projekat uvođenja sistema potpune elektronske registracije i pojednostavljenje registracije na šalterima CRPS-a, koji treba da se završi do sredine 2020. i da dâ vidljive efekte do kraja 2020, uz zadržavanje CRPS-a kao dijela Poreske uprave.
Nakon što novi način registracije privrednih subjekata potpuno zaživi i u praksi, treba uraditi analizu koja će imati za cilj definisanje budućeg poslovanja i organizacije agencije za registraciju.
“Ukoliko se u potpunosti implementira akcioni plan, agencija može da bude osnovana u drugoj polovini 2021. godine, uz pretpostavku da se usvoji i novi zakon koji će regulisati rad novoosnovane agencije, uz obavezu usklađivanja ostalih akata”, predlažu autori.
REGISTRACIJA PREDUZEĆA
U nastavku je dat opis koraka koje privrednik mora da obavi kako bi osnovao preduzeće u Crnoj Gori:
– Prikupljanje dokumenata potrebnih za registraciju preduzeća. Spisak potrebnih dokumenta je propisan u Zakonu o privrednim društvima, dok je Uputstvo o radu CRPS-a dostupno na sajtu (crps.me), kao i svi obrasci za registraciju
– Uplata administrativne takse za osnivanje preduzeća koja se uplaćuje na račun Poreske uprave
– Uplata takse za objavljivanje registracije u Službenom listu (u iznosu od 12 eura do 18 eura)
– Podnošenje dokumentacije u CRPS i dobijanje potvrde o podnijetoj dokumentaciji
Podnošenjem dokumentacije klijent dobija broj uz pomoć kojeg može da prati status svog predmenta na CRPS sajtu.
– CRPS obrađuje dokumentaciju, provjerava podatke (recimo upoređuje potpise na svakom od dokumenata i ličnoj karti, adresu i sl.), izdaje Rješenje o registraciji i dodjeljuje PIB privrednom subjektu
– Gotovo Rješenje iz CRPS-a, službenici odnose u Centralni registar obveznika i osiguranika dva puta dnevno kako bi podnosilac dobio i PDV broj (ukoliko je to tražio u Zahtjevu)
U skladu sa Zakonom o sprečavanju nelegalnog poslovanja, lice koje ima učešće preko 30% u kapitalu privrednog društva nad kojim je otvoren stečaj ili postupak likvidacije, koje ne izmiruje poreske obaveze, odnosno čiji su računi blokirani u postupku prinudne naplate, ne može osnovati privredno društvo ili se registrovati za obavljanje djelatnosti kao preduzetnik.
Ova mjera traje do prestanka razloga zbog kojih je uvedena. Službenici CRPS-a provjeravaju stanje poreskog duga zahtjevom za podacima od Poreske uprave (e-mejl komunikacija), dok sami podnosilac zahtjeva dostavlja potvrdu od Centralne banke Crne Gore, Privrednog suda i Centralnog klirinškog depozitarnog društva.
U roku od zakonom propisanih četiri dana, podnosilac dobija Rješenje o registraciji koje sadrži PIB i Rješenje o registraciji za PDV broj. Gotovo Rješenje CRPS šalje i Upravi carina, ukoliko je podnosilac zahtijevao da se registruje i kod ovog organa.
PREDNOSTI I MOGUĆNOSTI
Autori se slažu da je najbolje dugoroćno rješenje formiranje agencije zbog principa “sve na jednom mjestu”.
“Agencija bi se osnovala zakonom koji bi detaljno razradio proces registracije, odnosno proces u tom slučaju, prinudne likvidacije, koji bi omogućio službenicima agencije da vode postupak i na taj način ubrzaju proces ažuriranja baze”, navode autori.
Takođe, većina zemalja koje se nalaze među prvih 40 mjesta na Doing business listi su zemlje koje imaju samostalne agencije.
“Samostalne agencije imaju sljedeće države: Srbija, Sjeverna Makedonija, Slovenija i sve ove države su visoko rangirane u Doing Business Izvještaju kada se posmatra indikator otpočinjanje poslovanje”, ističu autori Analize.
Kao nedostaci navode troškove osnivanja nove institucije, ali i dug period za vidjivost rezultata.
” Obzirom da bi najprije bilo potrebno vrijeme da se organizaciono uspostavi Agencija i donesu novi propisi, a pitanje je kapaciteta CRPS-a da istovremeno rade na reformi poslovnih procesa koji su predstavljeni u ovoj analizi”, zaključuju autori.
Crna Gora se nalazi trenutno na 90. mjestu po po indikatoru koji mjeri otpočinjanje poslovanja sa 86,65 poena, dok je Novi Zeland na prvom mjestu sa 99,98 poena.
