Iako je u prvim komentarima Draghijev plan velikih evropskih investicija često ocijenjen kao neizvodljiv u praksi, posebno zbog kompleksnosti evropskog odlučivanja, vjerujem da ima velike šanse da postane službena politika EU-a u narednom periodu.
Italijansko-evropski bankar i politički veteran Mario Draghi (77) ponovo je u akciji spašavanja Evrope. Bivši šef Evropske centralne banke, koji je stekao nadimak “Super Mario” nakon što je spasio eurozonu ugroženu grčkom dužničkom krizom 2011. godine, pomirivši naizgled nepomirljive stavove sjevernih Evropljana o strogoj finansijskoj disciplini i južnih Mediteranaca o fiskalnoj fleksibilnosti, dobio je novu spasilačku misiju od stare/nove predsjednice Evropske komisije (EK) Ursule von der Leyen. Ona je naručila od njega izvještaj o konkurentnosti EU-a, koji je, nakon objavljivanja i prezentacije, postao glavna evropska tema.
Idemo prema dnu
Na 400 stranica sumorne dijagnoze i preporuka za djelovanje, Draghi nije napisao ništa što planeri i sprovodioci evropskih i nacionalnih ekonomskih politika već ne znaju: da Evropa ima ozbiljan problem s produktivnošću i konkurentnošću, posebno u odnosu na SAD i Kinu; da zaostaje u tehnološkom razvoju i u AI tehnologijama; da njena antimonopolska pravila često idu u korist vanevropskoj konkurenciji; da ima preskupu energiju; da industrija EU-a ne može biti konkurentna SAD-u dok plaća tri i po puta više za gas od američke industrije; da iracionalno forsiranje zelenih energija dovodi do 90-postotne zavisnosti od Kine; da joj je odbrambena industrija rascjepkana i nekoordinisana.
No, Ursula von der Leyen također zna zašto je zadatak suočavanja s brutalnom ekonomskom stvarnošću Evrope i preporuku terapije povjerila upravo iskusnom finansijskom i političkom liscu Mariju Draghiju. Iskusan u upravljanju ekonomskim i finansijskim krizama, Draghi se ne ustručava da jasno i dramatično ukaže na ozbiljnost problema. Tako je, predstavljajući svoj izvještaj, izjavio: “Dosegli smo tačku gdje ćemo, ako ne preduzmemo odlučne mjere, morati odustati od svog standarda, zaštite okoline ili slobode.”
Draghi je naučio balansirati strahove i novac
Jednostavno rečeno – idemo prema dnu. Spasonosni lijek koji Draghi preporučuje, ukoliko Evropa želi ostati relevantan faktor u globalnoj ekonomiji, je snažno i usmjereno ulaganje od 800 milijardi eura godišnje u oblasti u kojima zaostajemo za globalnom konkurencijom, prvenstveno u istraživanje i razvoj novih tehnologija, uključujući vještačku inteligenciju. Ovaj prijedlog odmah izaziva otpor u manje razvijenim i siromašnijim dijelovima EU-a.
Pitanje je – odakle njima novac za takve investicije? Ali Draghi već ima rješenje, koje je djelimično primijenjeno tokom krize eurozone, a usavršeno tokom pandemijske krize izazvane COVID-19: EU će obezbijediti novac za ovaj veliki investicioni ciklus. Ovo odmah izaziva nervozu u Njemačkoj i finansijski disciplinovanim zemljama sjevera EU-a, koje pretpostavljaju da će veći dio tereta ovog investicionog vala pasti na njihova leđa, te strahuju od nekontrolisanog rasipanja novca. No, Draghi je u svojim dosadašnjim misijama spašavanja evropskog ekonomskog i finansijskog sistema naučio kako balansirati strahove i moć novca – EU će obezbijediti sredstva.
Ova finansijska injekcija podstiče fiskalno ležerniji i siromašniji dio država članica, među kojima je i Crna Gora, koje sa zabrinutošću gledaju šta će se desiti nakon 2027. godine, kada bi trebali prestati prilivi iz kohezijskih fondova, namijenjenih infrastrukturnom povezivanju EU-a. Gledajući prema ovom ogromnom investicionom fondu, vjerovatno će sve članice EU-a, i one s bogatijeg sjevera i one sa siromašnijeg juga, bez obzira na političke opcije, biti spremne da usklade svoje ekonomske politike s prioritetima koje predlaže Draghi.
Najbolji ujedinitelj je novac
Inicijativa će se sigurno svidjeti Italiji i Francuskoj. Strahovi Njemačke i njenih sjevernih susjeda da će veći dio tereta pasti na njih ublažiće se strožijim nadzorom nad finansiranim investicionim projektima, kako bi bili sigurni da njihov novac, namijenjen razvoju AI sektora, neće biti trošen na asfaltiranje šumskih puteva u manje razvijenim članicama. Za njemačko prihvatanje ove inicijative ključno je i razumijevanje da bez manje razvijenih zemalja EU-a, Njemačka bi ostala – samo Njemačka, prenosi Lider Media.
Iako je u početnim komentarima Draghijev plan velikih evropskih investicija često ocijenjen kao neizvodljiv u praksi, posebno zbog kompleksnosti evropskog odlučivanja, vjerujem da ima velike šanse da postane službena politika EU-a u narednom periodu. Naime, novac se do sada pokazao kao najuspješniji ujedinitelj EU-a i njenih različitosti. Koliko će biti uspješan – to je drugo pitanje.
