Podmorski kabl između Crne Gore i Italije u petak 15. novembra biće svečano pušten u rad. Projekat je strateški važan za ovaj region posebno zbog toga što je to prva interkonekcija Crne Gore sa Italijom i Evropom. O tome koji su benefiti ovog projekta za Crnu Goru u intervjuu CdM-u objašnjava izvršni direktor CGES-a Dragan Kujović.
“Puštanjem u rad podmorskog kabla biće obezbijeđeni i značajni prihodi za Crnu Goru, smanjiće se gubici u prenosnoj mreži. Ovaj projekat značajno će podići tehničku otpornost sistema i pri većim poremećajima (npr. ispad 400 kV postrojenja u TS Podgorica 2, ili ispadi u 110 kV mreži na Crnogorskom primorju). I u konačnom, prihodi od tranzita i zakupa prenosnih kapaciteta uticaće na smanjenje troškova korisnika prenosnog sistema. Što se tiče građana i korisnika crnogorskog prenosnog sistema, ovaj projekat će pružiti značajno veći kapacitet, sigurnost i pouzdanost prenosne mreže, omogućavajući pretpostavke za kvalitetnije obavljanje djelatnosti i dalji razvoj. Dobiće se mnogo pouzdanije napajanje Crnogorskog primorja kao i sjevera države, gdje će se stvoriti uslovi za razvoj tog dijela Crne Gore, a posebno kada je u pitanju privreda i turizam kao jedna od najvažnijih privrednih grana”, kazao je u intervjuu CdM-u Kujović.
CdM: Puštanjem u rad podmorskog energetskog kabla, koji je najznačajniji i ujedno najkompleksniji energetski projekat, koji kroz strateško partnerstvo realizuju CGES, Vlada Crne Gore i Terna, elektroenergetski sistem Crne Gore dobiće na stabilnosti, a napajanje potrošača biće znatno sigurnije. Naša država će postati energetsko čvorište koje povezuje istočnu i zapadnu Evropu. Izgradnjom CGES-ove infrastrukture, tj. trafostanice Lastva i 400 kV dalekovoda Lastva-Čevo, stvoreni su preduslovi da se podvodni kabl stavi u funkciju. Zamoliću Vas za kratku retrospektivu svega onog što je CGES odradio kada je ovaj projekat u pitanju i koje će sve benefite država i građani imati ?
Kujović: Energetskim povezivanjem sa Apeninskim poluostrvom, elektroenergetski sistem Crne Gore dobiće na stabilnosti, a napajanje potrošača biće znatno sigurnije. Projekat se može posmatrati kao opšte dobro i to ne samo za Crnu Goru, već i šire. Sam projekat koji realizuje CGES je podijeljen u tri partije – lota i to: izgradnju trafostanice 400/110/35 kV Lastva (Lot 1), izgradnju 400kV dalekovoda Lastva -Čevo (Lot 2) i izgradnju 400 kV dalekovoda Čevo – Pljevlja. Takođe, ovaj veoma kompleksan projekat obuhvata izgradnju 400 kV dalekovoda prema Srbiji i Bosni i Hercegovini.
CGES je u novembru prošle godine pustio u rad trafostanicu 400/110/35 kV Lastva, a ove godine, početkom aprila, i dalekovod 400 kV Lastva-Trebinje i Lastva-Podgorica na dionici Lastva-Čevo, koji su sastavni dio velikog infastrukturnog projekta. Na ovaj način CGES je, u saradnji sa državom, ispunio sve ugovorene obaveze, koje je naša kompanija imala prema italijanskom partneru. Ovo znači da smo od decembra 2018. godine, omogućili početak ispitivanja podmorskog kabla i prateće infrastukture čiju izgradnju realizuje italijanski partner kompanija Terna. U toku su intenzivni radovi na dijelu projekta od Čeva do Pljevalja, kao dijelu tranasbalkanskog koridora.
Od izgradnje trafostanice u Lastvi, dalekovoda od Lastve preko Čeva do Pljevalja i dalje do Bajine Bašte i susjednih sistema, kao i neophodne prateće rekonstrukcije crnogorske prenosne mreže, očekuju se višestruki pozitivni efekti kako za našu kompaniju, kao operatora prenosnog sistema koji obavlja djelatnost od javnog interesa, tako i za ostale energetske subjekte i korisnike prenosnog sistema. Ovim povezivanjem, elektroenergetski sistem Crne Gore je stabilniji, a napajanje potrošača električnom energijom sigurnije i kvalitetnije. Benefite imaju ne samo građani na Crnogorskom primorju i sjeveru Crne Gore, već i privreda, jer se povećanjem prenosnih kapaciteta i obezbjeđenjem sigurnog i kvalitetnog napajanja električnom energijom stvaraju preduslovi za ekonomski razvoj.
Ovdje želim da istaknem, da je povezivanjem TS Lastva dalekovodom 400 kV Lastva-Čevo došlo do promjene toka energije kroz prenosnu mrežu. Naime, od 2. aprila 2019. godine, snabdijevanje potrošača u opštinama Budva i Tivat je skoro u potpunosti preusmjereno na 400 kV mrežu, što je uticalo na kvalitetno i sigurno napajanje ovog primorskog regiona, posebno tokom turističke sezone. Takođe, ovo preusmjeravanje tokova energije je uticalo i na smanjenje gubitaka u prenosnoj mreži, što je već spomenuto kao jedan od važnih benefita ovog projekta.
CdM: Možete li nam reći kakav je status dijela projekta koji se odnosi na izgradnju dalekovoda Čevo – Pljevlja i kakve efekte očekujete nakon njegove izgradnje?
Kujović: Realizacija Lota 3 (poslednja partija projekta), odnosno izgradnja dalekovoda od Čeva do Pljevalja je u odmakloj fazi. Naime, do danas je realizovano oko 80 odsto planiranih radova, tako da se nadamo da ćemo do kraja 2021. godine, kako je i planirano, završiti i ovaj dio projekta. Trenutno je sasvim izvjesno da ćemo tokom 2020. godine, završti radove i omogućiti povezivanje dalekovoda od Čeva do Žabljaka u dužini od 85,7 kilometara. Sa ovim ćemo stvoriti sve uslove za povezivanje TS Žabljak sa TS Brezna i konačno omogućiti Žabljaku, kao najvažnijem turističkom centru na sjeveru države, dvostrano napajanje čime ćemo stvoriti stabilnije i kvalitetnije snabdijevanje koje je neophodno za razvoj ovog dijela Crne Gore.
CdM: Da li je CGES sa dosadašnjom realizacijom projekta spreman za početak komercijalne upotrebe kabla?
Kujović: Kao što smo već rekli, CGES sa dosadašnjom realizacijom projekta ispunio je sve ugovorom definisane obaveze i spremno čeka početak komercijalne upotrebe kabla i prateće infrastrukture. Ovdje je važno istaći činjenicu, da su paralelno sa radovima na terenu u prethodnoj godini, nadležni sektori unutar CGES-a i Terne, usaglasili veliki broj ugovora, tj. dokumenata, koji su u skladu sa Ugovorom o koordinaciji projekta (PCA) i važećom evropskom prenosnom regulativom, obavezni kako bi se počelo sa korišćenjem ove interkonekcije. Usaglašeni su i potpisani Proces notifikacije (NOTIFICATION PROCESS), Operativni sporazum (OPERATIONAL AGREEMENT) i očekuje se da ovih dana bude potpisan i Ugovor za upravljanje zagušenjima (CONGESTION MANAGEMENT AGREEMENT). Takođe, značajno je i to da je dogovoreno da u naredne dvije godine aukcijska kuća za alokaciju prekograničnih kapaciteta podmorske interkonekcije bude SEECAO, čije je sjedište u Podgorici i čiji su vlasnici pored CGES-a i operatori prenosnog sistema iz okruženja.
CdM: Kolika je vrijednost investicije?
Kujović: Ukupna vrijednost ove investicije, koja podrazumijeva Izgradnju trafostanice 400/110/35 kV Lastva (Lot 1), izgradnju 400kV dalekovoda Lastva – Čevo (Lot 2) i izgradnju 400 kV dalekovoda Čevo – Pljevlja iznosi 106 miliona eura, odnosno 127 miliona eura ako računamo i izgradnju dalekovoda od Pljevalja do granice sa Srbijom i Bosnom i Hercegovinom, kao i ulaganjima u internu mrežu, za čije investiranje je obezbijeđena donacija (grant) EU. Da bi smo imali pravu sliku o veličini samog projekta, moramo iznijeti podatak, da vrijednost investicije od 127 miliona eura iznosi više od 50 odsto trenutne vrijednosti CGES-a, što pokazuje svu kompleksnost, značaj i veličinu projekta kako za CGES, tako i za državu Crnu Goru.
CdM: Molim Vas za zaključak – šta ovaj projekat znači za CGES i državu Crnu Goru?
Kujović: Realizacijom ovog projekta biće obezbijeđeni i značajni prihodi za Crnu Goru po osnovu 20 odsto udjela CGES-a u ukupnom kapacitetu kabla. Takođe, smanjićemo gubitke u prenosnoj mreži kroz veću iskorišćenost 400 kV mreže i omogućiti dvostrano napajanje TS Brezna i TS Žabljak. Ovaj projekat značajno će podići tehničku otpornost sistema i pri većim poremećajima (npr. ispad 400 kV postrojenja u TS Podgorica 2, ili ispadi u 110 kV mreži na Crnogorskom primorju). I u konačnom, prihodi od tranzita i zakupa prenosnih kapaciteta uticaće na smanjenje troškova korisnika prenosnog sistema.
Što se tiče građana i korisnika crnogorskog prenosnog sistema, ovaj projekat će pružiti značajno veći kapacitet, sigurnost i pouzdanost prenosne mreže, omogućavajući pretpostavke za kvalitetnije obavljanje djelatnosti i dalji razvoj. Zatim, dobićemo mnogo pouzdanije napajanje Crnogorskog primorja kao i sjevera države, gdje će se stvoriti uslovi za razvoj tog dijela Crne Gore, a posebno kada je u pitanju privreda i turizam kao jedna od najvažnijih privrednih grana. Benefit je i direktna veza Crne Gore sa tržištem električne energije u EU. Na kraju, realizacija ovog projekta i puštanje podmorske interkonekcije u funkciju vidimo kao šansu i kao dobar preduslov za realizaciju energetskih potencijala kako Crne Gore, tako i cijelog regiona.
Izvor: CdM
