Savjetnik izvršnog direktora Crnogorskog elektroprenosnog sistema CGES Vladimir Bojičić, u intervjuu CdM-u je najavio da CGES, zajedno sa strateškim partnerom-kompanijom Terna iz Italije, privodi kraju izgradnju jednog od najvećih projekata u prenosnoj mreži u Evropi-podmorsko povezivanje Crne Gore i Italije, koje sa tehnološke tačke gledišta, predstavlja najnaprednije i ujedno najkompleksnije povezivanje ove vrste u evropskim granicama. Posao je od izuzetnog značaja za Crnu Goru i njene građane, ali i mnogo šire. Ukupna vrijednost projekta je 127 miliona eura.
CdM: Izgradnja podmorskog energetskog kabla je najznačajniji i ujedno najkompleksniji energetski projekat Crne Gore, čijom izgradnjom će naša država postati energetsko čvorište koje povezuje istočnu i zapadnu Evropu. S tim u vezi, kada će ovaj najznačajniji energetski projekat Crne Gore biti završen i koje će sve benefite država i građani imati od njega?
Bojičić: Ove godine, zajedno sa našim strateškim partnerom-kompanijom Terna iz Italije, privodimo kraju izgradnju jednog od najvećih projekata u prenosnoj mreži u Evropi-podmorsko povezivanje Crne Gore i Italije, koje sa tehnološke tačke gledišta, predstavlja najnaprednije i ujedno najkompleksnije povezivanje ove vrste u evropskim granicama. Uvršten je na zvanične liste projekata od značaja za Evropsku uniju i Energetsku zajednicu. Činjenica da je Nacionalna investiciona komisija ovaj projekat stavila na užu listu ključnih prioritetnih infrastrukturnih projekata, govori koliko je isti značajan za državu Crnu Goru.
Takvo povezivanje možemo posmatrati kao opšte dobro i to ne samo za Crnu Goru, već i šire, a podrazumijeva izgradnju podmorskog kabla između Italije i Crne Gore sa pripadajućim konvertorskim postrojenjima, izgradnju trafostanice 400/110/35 kV Lastva, 400kV dalekovoda Lastva-Čevo-Pljevlja, uvođenje postojećeg 400 kV dalekovoda Podgorica-Trebinje u TS Lastva, kao i proširenje TS Pljevlja 2. Takođe, ovaj veoma kompleksan projekat obuhvata izradnju 400 kV dalekovoda prema Srbiji i Bosni i Hercegovini.
Dalekovod Lastva-Čevo-Pljevlja, trafostanica Lastva i dalekovod Pljevlja-Bajina Bašta, dio su Transbalkanskog koridora, koji će povezati Crnu Goru, Srbiju i Rumuniju sa Italijom, kako bi se obezbijedilo spajanje tržišta Balkana sa zapadnom Evropom.
Dinamika izvođenja radova, koja će obezbijediti povezivanje energetskog podmorskog kabla na prenosnu mrežu Crne Gore, a za koje je zadužen Crnogorski elektroprenosni sistem, u saglasnosti je sa dinamikom radova na dijelu projekta koji realizuje italijanska kompanija Terna. Naprijed rečeno znači da će pojedine faze ovog velikog projekta biti završene tokom ove godine, kada se očekuje i povezivanje na postojeći prenosni sistem Crne Gore. Trafostanica u Lastvi je završena, kao i radovi na proširenju TS Pljevlja2.
Od izgradnje trafostanice u Lastvi, dalekovoda od Lastve do Pljevalja i dalje do Bajine Bašte i susjednih sistema, kao i neophodne prateće rekonstrukcije crnogorske prenosne mreže, očekuju se višestruki pozitivni efekti kako za našu kompaniju, kao operatora prenosnog sistema koji obavlja djelatnost od javnog interesa, tako i za ostale energetske subjekte i korisnike prenosnog sistema. Naime, korisnicima crnogorskog prenosnog sistema će ovaj projekat pružiti značajno veći kapacitet, sigurnost i pouzdanost prenosne mreže, omogućavajući pretpostavke za kvalitetnije obavljanje djelatnosti i dalji razvoj. Zatim,dobijamo mnogo pouzdanije napajanje Crnogorskog primorja i dijela sjevera, gdje će se stvoriti uslovi za njihov razvoj, a posebno kada je u pitanju turizam i industrija. Benefit je i direktna veza Crne Gore sa tržištem električne energije u EU. Njegovo puštanje u pogon, vidimo i kao šansu, kao dobar preduslov za realizaciju energetskih potencijala regiona.
Kroz ovaj projekat biće obezbijeđeni i značajni prihodi za Crnu Goru po osnovu 20 odsto udjela CGES-a u ukupnom kapacitetu kabla.
Realizacijom ovog projekta, u okviru kojeg se očekuje značajno ulaganje u prenosnu infrastrukturu, stvoriće se uslovi za smanjenje gubitaka u prenosnoj mreži kroz veću iskorišćenost 400 kV mreže i omogućiti dvostrano napajanje TS Brezna i TS Žabljak.
Projekat značajno podiže tehničku otpornost sistema i pri većim poremećajima. Pored toga, 400 kV dalekovod Lastva-Čevo-Pljevlja omogućava maksimalnu isporuku na kablu ka Italiji. Zatvaranje prstena u 400 kV mreži podići će se sigurnost rada sistema i riješiti dosadašnji problemi paralelnog rada 400 i 220 kV mreže.
Izgradnjom 110 kV voda od Brezana prema Žabljaku (400 kV i 110 kV na istim stubovima), omogućava se uvođenje 110 kV voda u TS Žabljak, čime se ispunjavaju obaveze iz Pravila o funkcionisanju prenosnog sistema električne energije o napajanju najmanje iz dva čvorišta ili preko dva voda iz jednog čvora čija je pouzdanost zadovoljavajuća,(TS Žabljak i TS Brezna dobijaju dvostruke veze ka ostatku prenosne mreže).
CdM: Kolika je vrijednost investicije?
Bojičić: Ukupna vrijednost ove investicije, koja podrazumijeva izgradnju trafostanice Lastva, 400kV dalekovoda Lastva-Čevo-Pljevlja, uvođenje postojećeg 400 kV dalekovoda Podgorica-Trebinje u TS Lastva, kao i proširenje TS Pljevlja2- iznosi 106 miliona eura, odnosno 127 miliona eura ako računamo i izgradnju dalekovoda od Pljevalja do granice sa Srbijom, kao i ulaganjima u internu mrežu, za čije investiranje je obezbijeđena donacija EU.
CdM: Šta još predstoji CGES-u na putu konačne realizacije projekta?
Bojičić: Aktivnosti na realizaciji dijela projekta kojim će se podmorskim kablom povezati elektroenergetski sistemi Crne Gore i Italije uz ostvarenje navedenih benefita, planirano je, kao što sam već naglasio, za 2018.godinu. Da bi se realizovao kompletan projekat, koji je nesumnjivo veoma zahtjevan i vrlo kompleksan i u dijelu dužine trase budućeg dalekovoda od 160 kilometara, intenzivirani su građevinski i elektromontažni radovi na 400 kV dalekovodu Lastva-Čevo i Čevo-Pljevlja.
CdM: CGES je odradio dobar dio veoma teškog i odgovornog posla kada je eksproprijacija zemljišta u pitanju. U kom je procentu završena eksproprijacija i koliko je CGES izdvojio sredstava za ovu namjenu. Da li ovaj proces prate i određeni problemi?
Bojičić: Ja bih rekao da smo odradili najveći dio veoma teškog i odgovornog posla, imajući u vidu podatak da je proces eksproprijacije za TS 400/110/35 kV Lastva završen i cjelokupno zemljište upisano na ime Crnogorskog elektroprenosnog sistema. Takođe, eksproprijacija zemljišta za stubna mjesta za 400 kV dalekovod Lastva-Čevo i Čevo-Pljevlja, odrađena je u procentu od 99 odsto. Za ovu svrhu CGES je izdvojio više miliona eura.
Za kvalitetnu realizaciju eksproprijacije moraju se stvoriti najvažniji preduslovi. To je u prvom redu, strogo praćenje Zakona o eksproprijaciji, kao i obezbjeđenje potrebnih sredstava.
Ipak, neminovnost je da proces eksproprijacije prate određeni problemi i teškoće, pogotovo kada su u pitanju ovako složeni projekti. Jer, podatak da je na trasi 400 kV dalekovoda Lastva-Čevo-Pljevlja identifikovano 670 stubnih mjesta, govori sve.
Naša kompanija, kao odgovorni privredni subjekt, uložila je maksimalne napore kako bi postigla dogovor sa vlasnicima zemljišta. Pokušavali smo naći rješenja koja su optimalna za sve strane. Svjesni smo da to nije uvijek jednostavno, ali koristimo sve mogućnosti u okviru svojih nadležnosti i propisa, da investiciju realizujemo sa što manje nezadovoljnih. Uvijek smo za dijalog, za postizanje kompromisa na obostrano zadovoljstvo.
CdM: Koliko ste ove godine investirali u razvoj mreže, i koje su to ključne investicije CGES–a u ovoj godini?
Bojičić: Obimom i značajem investicija koje realizujemo i u ovoj godini, pored najznačajnijeg projekta koji ima međunarodni značaj-podmorske interkonekcije sa Italijom-nastojali smo da zadržimo imidž investiciono orjentisane kompanije. S tim u vezi, realizujemo niz projekata koji će prenosnu mrežu u Crnoj Gori učiniti jačom, pouzdanijom i sigurnijom, što garantuje kvalitetniju uslugu prenosa električne energije i bolju pristupačnost za sadašnje i buduće korisnike. Ipak ću prvo akcentovati izgradnju dalekovoda Pljevlja-Bajina Bašta i ulaganja u internu mrežu, koja se finansiraju iz sredstava granta obezbijeđenog od strane Evropske unije.
Takođe i realizaciju SCADA sistema, koji će omogućiti kvalitetniji monitoring i upravljanje elektroenergetskim sistemom. U veoma značajne investicije spada i povezivanje TS Podgorica 1 i Podgorica 4, koja će omogućiti značajno sigurnije napajanje dijela Glavnog grada el.energijom. U toku je i zamjena faznih provodnika, spojne i ovjesne opreme na 110 kV dalekovodu Podgorica2-Budva, čijom realizacijom ćemo ostvariti veoma visok nivo pogonske spremnosti i raspoloživosti kapaciteta, pogotovo tokom turističke sezone.
U investicione projekte, CGES je samo u ovoj godini uložio skoro šest miliona eura.
I na kraju, ne mogu a da ne naglasim da je CGES i u devetoj godini poslovanja, kao zasebno pravno lice, ostvario pozitivan poslovni rezultat iskazavši neto dobit u iznosu od 4,7 milion eura, uprkos veoma složenom poslovnom ambijentu, čime je nastavljen niz ostvarenja pozitivnih poslovnih rezultata, koji je započet još 2009. godine, kada je naša kompanija i osnovana. CGES je i prvi kvartal završio sa neto dobiti od 1,41 milion eura, dva puta većom u odnosu na isti period lani.
