Transformacija Investiciono-razvojnog fonda (IRF) u razvojnu banku će krajnjim korisnicima omogućiti niže kamatne stope, duže rokove dospijeća, korišćenje grant komponenti, smanjene zahtjeve za kolateralom uz snažnije multiplikativne efekte na cjelokupnu privredu i bolju alokaciju razvojnih sredstava, saopštila je u intervjuu Pobjedi izvršna direktorica IRF-a Irena Radović.
Vlada je nedavno usvojila informaciju i podržala opredjeljenje da se IRF transformiše u razvojnu banku. Koje aktivnosti u tom pravcu su do sada realizovane i da li su ispoštovane sve procedure?
RADOVIĆ: Strateški pravac razvoja Crne Gore i snažan fokus na proces EU integracije nameće potrebu daljeg razvoja i snaženja institucija sistema, kao i usklađivanje sa potrebama i najboljim praksama u EU. Institucionalni okvir i razvojni prioriteti snažno se oslanjaju na ulogu državnih razvojnih banaka, kao jedan od najučinkovitijih mehanizama za implementaciju strateških i razvojnih prioriteta država članica EU. Naša saradnja sa ključnim strateškim partnerom Evropskom investicionom bankom i izvršena komparativna analiza postojeće regulative IRF-a kao državne razvojne institucije, sa rješenjima dobrih praksi u Evropskoj uniji, pokazuje da sadašnje rješenje predstavlja limitirajući faktor za dodatno osnaživanje institucije, uvažavajući brojne aspekte, uključujući pristup raspoloživim fondovima i drugim instrumentima podrške konkurentnosti crnogorske privrede.
U prethodnom periodu, u saradnji sa konsultantima angažovanim od strane Evropske investicione banke naš je fokus bio na sagledavanju najboljih praksi i regulatornh, institucionalnih i organizacionih rješenja u državama članicama EU. U tom kontekstu realizovane su i posjete našim bilateralnim partnerima, državnim razvojnim bankama Slovenije i Hrvatske Slovenskoj izvoznoj i razvojnoj banci (SID) i Hrvatskoj banci za obnovu i razvitak (HBOR). Uvažavajući prethodno, tim sačinj en od predstavnika Ministarstva finansij a, Ministarstva ekonomskog razvoj a i turizma, Ministarstva evropskih poslova i IRF-a, jeblisko sarađivao i sagledavao modalitete transformacije u razvojnu banku, kroz dinamičnu internu komunikaciju, te koordinaciju sa Delegacijom EU u Podgorici, vezano za dostupne TAIEX i tvining modele saradnje sa evropskim partnerima, uključujući i EU Reform Facility instrument.
Kao rezultate prethodno navedenog, Vladaje na sjednici održanoj 6. jula zadužila Ministarstvo finansija da pitanje transformacije IRF-au razvojnu banku uvrsti u Program ekonomskih reformi za period 2024 2026, kao i da formira radnu grupu za koordinaciju procesa transformacije koju će sačinjavati predstavnici Ministarstva finansij a, Ministarstva ekonomskog razvoj a i turizma, Ministarstva evropskih poslova i IRF-a. Na taj način su stvoreni svi neophodni proceduralni preduslovi za otpočinjanje formalnih aktivnosti na procesu transformacije u RBCG, kroz aktivno učešće i strateško upravljanj e procesom od strane Vlade, kao osnivača IRF-a.
Što konkretno slijedi u procesu transformacije i kada realno možemo očekivati da buduća razvojna banka formalno i suštinski bude dio crnogorske društvene zbilje? Da li je postojeći prostorni, kadrovski i tehnički potencijali IRF-a dovoljan za prerastanje u razvojnu banku?
RADOVIĆ: Proces transformacije u razvojnu banku, u skladu sa potrebama crnogorske privrede je zahtjevan i dinamičan proces koji treba da, na osnovu strateških prioriteta razvoja crnogorske privrede i najbolje prakse državnih razvojnih banaka EU, definiše optimalno rješenje koje će se precizirati kroz zakon o razvojnoj banci. Vlada kao osnivač buduće RBCG, po prirodi svojih ustavnih nadležnosti, rukovodi procesom transformacije IRF-a u RBCG. Ovaj proces je sada u početnoj fazi. Slijede aktivnosti intenzivne komunikacije i saradnje sa našim međunarodnim partnerima, od kojih se očekuje tehnička podrška u definisanju novog, optimalnog modela nacionalne razvojne finansij ske institucije. Već je naglašeno da je Vlada zadužila Ministarstvo finansija da pitanje transformacije IRF-a u RBCG uvrsti u Program ekonomskih reformi za period 2024-2026. Vjerujemo daje realno očekivanje da Vlada u svom planu rada za 2024. godinu, u dijelu normativnih aktivnosti, predvidi i utvrđivanje prijedloga zakona o RBCG i njegovo dostavljanje Skupštini na usvajanje. Podrazumijeva se obaveza organa IRF-a da budu aktivni sudionik svih aktivnosti vezanih za transformaciju u nacionalnu razvojnu banku, što uključuje i obavezu anticipiranja koraka koj e treba realizovati u sferi kadrovskih, prostornih i organizaciono-tehničkih uslova za planiranu transformaciju. Naša očekivanja su da će postojeća djelatnost IRF-a, propisana zakonom o IRF-u, predstavljati značajan dio djelatnosti i buduće nacionalne razvojne banke, za koju je sadašnji kadrovski potencijal IRF-a potpuno osposobljen, čini nas uvjerenim da će se, uz odgovarajuće tehničko i kadrovsko jačanje, te optimizaciju radnog prostora, naša institucija odgovoriti obavezama i novim funkcijama i nadležnostima, koje će zahtijevati koncept državne razvojne banke Crne Gore. Već sada je od strane Ministarstva finansija pokrenuta inicijativa prema Svjetskoj banci za angažman vezano za procj enu IRF-a koj a bi pokrivala aspekte koj i se odnose na funkcionalni, operativni i ekonomski učinak IRF-a, a imamo komunikaciju i sa drugim međunardnim razvojnim i finansijskim institucijama na ovu važnu temu.
Što će Crna Gora i posebno njena privreda dobiti ovom transformacijom?
RADOVIĆ: Razvojna banka Crne Gore će, nakon obavljenog procesa sertifikacije od strane Evropske komisije, dobiti mogućnost pristupa EU fondovima, po osnovu kojih će kreirati različite finansij ske instrumente kao što su garancije, ulaganje u rizični kapital-vlasnički kapital i slično, po uzoru na razvojne banke država članica EU. Za krajnje korisnike novi finansij ski instrumenti će omogućiti veće zadovoljenje potreba, posebno sa stanovišta kapitala, nižih kamatnih stopa, dužeg roka dospijeća, korišćenja grant komponenti, smanjenih zahtjeva za kolateralom i drugo, uz snažnije multiplikativne efekte na cjelokupnu privredu i bolju alokaciju razvojnih sredstava. Na osnovu smjernica iz strategy a kao i preporuka Evropske komisije u procesu integracije Crne Gore, budući razvoj crnogorske privrede treba intenzivnije fokusirati na kreiranje rješenja baziranih na zelenoj ekonomiji i digitalnoj transformaciji, kao i unapređenju infrastrukture. To za državnu razvojnu instituciju ima poseban značaj u dijelu dodatnog snaženja partnerske saradnje i obezbjeđenja sredstava od strane međunarodnih finansij skih institucija, koje sve više insistiraju na definisanju konkretnih ciljeva po osnovu učešća zelenog finansiranj a. Ostvarivanje navedenog podrazumijeva kontinuirano unapređenje finansij ske i nefinansijske podrške sektoru mikro, malih, srednjih i velikih preduzeća u cilju povećanja potencijala privrednog rasta. Takođe je izuzetno važno kontinuirano djelovati u pravcu proširenja preduzetničke baze uključivanjem ranjivih kategorij a kao što su žene i mladi, s obzirom da je konstatovano da imaju otežan pristup izvorima finansiranja.
Ovo izuzetno dobij a na značaju vezano i zakorišćenje programa podrške dostupne kroz EU fondove, ali i kroz Investicioni okvir za Zapadni Balkan u cilj u ostvarivanj a strateških razvojnih ciljeva i efikasnijeg sprovođenja ekonomske politike Vlade.
Osim navedenog, vizija transformacije u razvojnu banku bi podrazumijevala efikasno korišćenj e i uvođenj e poslova osiguranja izvoza od netržišnih rizika. Obavljanjem poslova osiguranja izvoza, institucija bi preuzela ulogu izvozno – kreditne agencije za obavljanje poslova osiguranja izvoza, u ime i za račun države, kao instrument kojim država podstiče izvoz i internacionalizaciju domaćih privrednih subjekata. Cilj koji se želi postići u okviru poslova osiguranja izvoza je podsticanje crnogorskog izvoza i povećanje konkurentnosti crnogorskih izvoznika na inostranim tržištima.
Koje će privredne oblasti imati najveću šansu za razvoj kroz kreditiranje?
RADOVIĆ: U skladu sa iskustvima EU banaka iz okruženja i definisanim prioritetima razvoj a crnogorske ekonomije razvojne šanse su izvjesno u domenu održive poljoprivrede i lancima vrijednosti u proizvodnji hrane, održivom i zdravstvenom turizmu uz poseban fokus na obnovljive izvore energije i zaštitu životne sredine. Strateški prioriteti i praksa EU banaka takođe ukazuje na veliki značaj digitalizacije i inovacija, kao horizontalne komponente koja doprinosi unapređenju efikasnosti i konkurentnosti u svim sektorima.
Ko su vam partneri u tom poslu?
RADOVIĆ: Ovako važan proces zahtijeva involviranost svih relevantnih aktera, kao što su: Ministarstvo finansija, Ministarstvo ekonomskograzvoja i turizma, Ministarstvo evropskih poslova, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, Ministarstvo ekologije, prostornogplaniranja i urbanizma, Ministarstvo kapitalnih investicija, Ministarstvo nauke i tehnološkog razvoja, kao i Ministarstvo javne uprave. Takođe, veoma važna karika u procesu tranformacije je Centralna banka, čije će uključivanje kao regulatora i supervizora biti neophodno u svim fazama procesa. Osim institucija sistema, ključni bilateralni partneri su razvojne banke država članica EU, kao i međunarodni finansijski partneri. Uvažavajući značaj ovogprocesa za dalje snaženje institucija u pravcu naše integracije u jedinstveno evropsko tržište EU, veoma važan partner je Evropska komisija, kroz podršku procesu integracije i obezbjeđivanju fondova za snaženje institucionalnih kapaciteta u Crnoj Gori te sertifikacije buduće institucije za pristup fondovima.
Pobjeda
