Troškovi energije za domaćinstva širom Evrope skoro su se udvostručili u odnosu na prije godinu. Računi za gas su porasli za 111 odsto, a za struju za 69 odsto, pokazuju najnoviji podaci Indeksa cijena energije.
U prosjeku, ove dvije brojke znače povećanje računa za energiju od 90 posto, ili skoro duplo, u odnosu na oktobar 2021, prenosi Klix.ba.
Istraživanje, koje su u ponedjeljak objavili Energie-Control Austria, mađarska regulatorna uprava za energetiku i javna preduzeća (MEKH) i VaasaETT, naglašava oštar uticaj rata u Ukrajini na Evropu, koji je izazvao krizu troškova života i gurnuo mnoge ekonomije u recesija.
Utvrđujući kako je ruska invazija uticala na cijene energije, autori su rekli da je izazvala “neizvjesnost u pogledu energetske sigurnosti” i “smanjene isporuke ruskog gasa ili (potpuni) prekid isporuke”. Rusija je smanjila i na kraju zaustavila isporuke gasa kroz Sjeverni tok Evropi u septembru, nakon što su zapadne zemlje sankcionisale Moskvu zbog njene invazije na Ukrajinu, dok su SAD optužile Rusiju za “oružavanje energije”.
Izvještaj o indeksu cijena energije u domaćinstvima razmatra cijene gasa i električne energije od 2009. do oktobra 2022. u 33 evropske zemlje, uključujući zemlje članice EU, kao i Crnu Goru, Norvešku, Srbiju, Ukrajinu, Veliku Britaniju i Švicarsku.
Utvrđeno je da su nedavni skokovi cijena energije uslijedili nakon rekordnih povećanja u 2021. uzrokovanih većom potražnjom kako su se ljudi i preduzeća oporavljali od pandemije koronavirusa.
“Značajno više (cijene energije) u odnosu na prethodnu godinu mogu se pripisati kombinaciji faktora, kao što su povećana potražnja povezana s oporavkom privrede nakon pandemije i izvanredni vremenski uslovi, rekordno visoke cijene prirodnog gasa i visoke dozvoljene emisije CO2”, napisali su autori.
Gas
Stanovnici Amsterdama su najviše plaćali prirodni gas u Evropi, dvostruko više od evropskog prosjeka, a slijedi ga Kopenhagen u Danskoj, navodi se u izvještaju.
Količina koju izdvajaju oni koji žive u holandskoj prijestonici gotovo je 17 puta veća nego u Budimpešti, najjeftinijem glavnom gradu u smislu cijene gasa u Evropskoj uniji. Mađari tradicionalno uživaju u jeftinijoj energiji zbog velikodušnih vladinih kontrola cijena koje su uvedene 2014. godine, iako je zemlja nedavno pooštrila pravila kako bi ograničila podobnost.
Izvan EU, izvještaj je otkrio da ljudi u Kijevu plaćaju gas najmanje, 19 puta manje od onih u Amsterdamu.
Snabdijevanje električnom energijom u glavnom gradu Ukrajine postalo je glavni problem u oktobru, jer su ruske snage bombardovale energetsku infrastrukturu zemlje, uzrokujući česte nestanke struje.
U izvještaju se takođe razmatraju “značajne” promjene cijena u pojedinim evropskim prijestolnicama tokom oktobra. U Rimu je otkriveno da su troškovi gasa porasli za 97 odsto prošlog mjeseca i više od 170 odsto u odnosu na prethodnu godinu.
To se desilo zbog “povećanja energetskih i distributivnih komponenti” u Italiji, dok su poskupljenja od 64 odsto i 58 odsto zabilježena u gradu Luksemburgu i Lisabonu.
Cijene plina u Rimu, Luksemburgu, Lisabonu, Dablinu, Parizu, Beču, Briselu, Bernu, Kopenhagenu i Stokholmu dostigle su nove, rekordne visine.
Ali nije bilo sve tako crno. Računi za gas su pali u mnogim djelovima Evrope, uglavnom zbog vladinih intervencija, iako se u izvještaju dodaje da su “trenutne cijene i dalje nevjerovatno visoke u odnosu na prije godinu dana”.
U Atini je zabilježeno smanjenje cijena od 55 odsto. To se, prema izvještaju, desilo zbog smanjenja “poreza na energiju” i “vladine šeme kompenzacije cijena”.
Grčke vlasti nagradile su potrošače koji su smanjili potrošnju električne energije jeftinijim računima, uz nametanje ograničenja plaćanja proizvođačima električne energije. Djelimično finansira ove mjere kroz neočekivani porez energetskim kompanijama.
U Sofiji, Talinu, Madridu, Berlinu i Rigi došlo je do pada cijena gasa za 29 odsto, odnosno 25, 12, 11 i 5 odsto.
Ove cijene se ne odnose na iznos koji plaćaju kupci po ugovorima s fiksnom cijenom.
Struja
Cijene električne energije krajnjih korisnika takođe su se značajno razlikovale širom Evrope. Kopenhagen i Rim su najskuplji gradovi za evropska domaćinstva, a slijede Amsterdam i Berlin, navodi se u izvještaju.
Osjećajući krizu, njemačka prijestonica je ugasila svjetla na mnogim od svojih najpoznatijih znamenitosti, kao što su Univerzitet Humbolt, Njemački istorijski muzej i Brandenburška kapija.
Lokalne vlasti pozvale su ljude u drugim dijelovima zemlje da se tuširaju hladnom vodom.
Najjeftiniju struju uživali su oni u istočnoj i centralnoj Evropi, a najmanje plaćaju Kijevljani, a slijede ih stanovnici Beograda, Budimpešte i Podgorice. U Pragu i Talinu cijene su iznad prosjeka za region.
Izvještaj se ponovo bavio pojedinačnim zemljama, naglašavajući najznačajnije promjene tokom prošlog mjeseca. Prva tri glavnog grada sa najvećim porastom cijena bili su Dablin (44 odsto), Rim (30 odsto) i Beč (24 odsto).
U glavnom gradu Irske, u izvještaju je navedeno “značajno povećanje cijena”, uzrokovano “neviđenim kontinuiranim rastom veleprodajnih cijena, posebno gasa”.
Prirodni gas daje oko trećinu energije Irske, što znači da je zemlja ranjiva na šokove cijena. Cijene koje plaća lokalno stanovništvo u ovim gradovima dostigle su rekordne visine, zajedno sa Berlinom, Kopenhagenom, Briselom, Atinom i Pragom.
Međutim, u izvještaju se navodi da, iako su cijene električne energije za domaćinstva nastavile svoj “trend rasta u oktobru”, to je u “mnogo manjem obimu” u odnosu na prethodne mjesece.
Cijene struje pale su u Rigi (29 odsto), Talinu (22 odsto), Oslu (10 odsto), Madridu (9 odsto), Helsinkiju (6 odsto), Zagrebu (3 odsto) i Parizu (2 odsto).
Izvor: Klix.ba/Euronews
