Višednevni protesti zbog “robovskog” zakona o prekovremenom radu, na čije je usvajanje mađarska vlada bila primorana zbog nedostatka radne snage, predstavljaju do sada najozbiljniju krizu tokom osmogodišnje vladavine premijera Viktora Orbana, pišu svjetski mediji.

“Robovlasnički zakon“ podstiče višednevne proteste protiv Orbana

Desničarska vlada Viktora Orbana u Mađarskoj suočava se sa neuobičajenim i ustrajnim talasom protesta u Budimpešti, koji se nastavio u ponedjeljak kada su se ljudi okupili ispred sjedišta državne televizije nakon što je jedan broj opozicionih poslanika proveo skoro 24 sata unutar zgrade tražeći da njihovi zahtjevi budu emitovani na televiziji, piše britanski Gardijan (The Guardian).

“Okidač za proteste bio je zakon koji je označen kao “robovski zakon”, koji je prošle srijede prošao u Parlamentu, koji dozvoljava poslodavcima da povećaju vrijeme predviđeno za prekovremeni rad, ali je raspoloženje podstaknuto i generalnom slabošću mađarske državne politike. Na listi od pet zahtjeva poslanika koje su željeli da se pročitaju na televiziji je ukidanje ‘robovskog zakona’, nezavisno sudstvo i nezavisna javna glasila.“

Gardijan podsjeća da Orbanova partija Fides ima dvotrećinsku većinu u parlamentu i široko rasprostranjenu podršku širom zemlje.

“Od dolaska na vlast 2010. godine, vlada je preuzela kontrolu nad nekada nezavisnim institucijama, a većina lokalnih i medijskih kuća su pod kontrolom saveznika države. Ove godine Evropski parlament je glasao za pokretanje disciplinskih postupaka protiv Mađarske po pitanju vladavine prava.“

List navodi i da dok su se narodni poslanici zatvorili u zgradi državne televizije, kanal nije spominjao njihovo prisustvo, nastavljajući sa svojim uobičajenim izvještavanjem o migracijama i nagovještavajući da su “pro-migracione snage” podstakle proteste širom Evrope.

“Orbanova Vlada preuzela je urođeničku poziciju o imigraciji, predstavljajući sebe kao borca protiv moćnih i “tajnovitih” pro-migracionih snaga koje predvodi finansijer i filantrop rođen u Mađarskoj Džordž Soroš (George Soros).“

Antiimigraciona politika može da rastegne postojeću radnu snagu

Britanski list Tajms (Times) ocjenjuje da se Viktor Orban opredelio da se suprotstavi imigraciji, kao i da se mađarski premijer predstavio kao glavni branitelj hrišćanske Evrope i žestok zagovornik mađarskog nacionalizma.

“On je napravio ogradu na južnoj granici kako bi spriječio ulazak stranaca i vodio izbornu kampanju ove godine pod sloganom “Stop Soroš”, prikazujući finansijera Džordža Sorosa kao kreatora plana za potop Evrope muslimanskim imigrantima.

Dakle, ironično je da se Orban suočava sa jednim od najjačih izazova tokom svoje osmogodišnje vladavine, jednim dijelom zbog mjera koje su preduzete kao odgovor na nesposobnost Mađarske da privuče migrante.“

Tajms objašnjava i da je premijer Orban morao da uvede tzv. “robovski zakon” kao odgovor na hronične nedostatke radne snage.

“Stopa nezaposlenosti u Mađarskoj je blizu rekordnog nivoa od 3,7 odsto, a zemlja ima 100 hiljada praznih radnih mjesta. Multinacionalne kompanije prijete da će zaustaviti investicije, osim ako vlada ne da garancije za buduću ponudu radne snage. Međutim, ovi nedostaci su manje odraz ekonomskog uspjeha Mađarske, a više kombinacija negativnih faktora.“

List pojašnjava da to uključuje demografske pritiske poput starenja stanovništva, duboke strukturne probleme, uključujući veliki javni sektor, a prije svega veliku emigraciju koju nije nadoknadio priliv kvalifikovanih došljaka.

“Više od 500.000 Mađara napustilo je zemlju u protekloj deceniji, mnogi od kojih su visoko kvalifikovani. Pa ipak, ni dvocifren rast zarada nije bio dovoljan da privuče imigrante u Mađarsku. Tamo radi samo 20.000 Ukrajinaca, u poređenju sa više od milion u Poljskoj. Prisiljavanje Mađara da više rade je Orbanov odgovor.“

Ako ne uspori, Orban bi mogao izgubiti moć

Mađarski premijer Viktor Orban progurao je niz nepopularnih zakona koji su izazvali masovne proteste, i, zloslutno, nasilje. Autokratski vođa povlači radikalne poteze i ako se ne zaustavi, mogao bi izgubiti političku moć, ocjena je Blumberga (Bloomberg).

“Pošto je njegova stranka Fides u aprilu dobila ustavnu većinu i postavila ga za premijera u trećem uzastopnom mandatu, Orban je odlučio da pojača vlast u zemlji. Ovih nedjelja, on je pokrenuo žestoke napade na posljednja ograničenja njegove moći.

Krajem prošlog mjeseca, više od 400 medija koje su Orbanovi saveznici osnovali ili stekli, konsolidovali su se u neprofitnu organizaciju pod nazivom Central European Press i Media Foundation. Premijer je ovu grupu oslobodio regulatornog preispitivanja, smatrajući ih “strateškim”.”

Prošle nedjelje parlament je usvojio zakon kojim je Vrhovni sud nadležan za upravne sporove – uključujući i one koji se odnose na izbore, korupciju i policijske zloupotrebe.”

Blumberg piše i kako se Orban odnosio sa nepoštovanjem prema opozicionim političarima, novinarima i aktivistima koji su protestovali protiv ovih mjera.

“On je već odavno znao da nisu brojni ili dovoljno odlučni da izazovu nevolje. Ali je ovog puta možda napravio taktičku grešku: Prošle nedjelje, Fides je uveo nove zakone o radu, dozvoljavajući poslodavcima da zahtijevaju čak 400 sati prekovremenog rada godišnje, umjesto trenutnih 250, i odloži plaćanje za njih do tri godine, umjesto jedne”, ističe agencija i nastavlja:

“Naravno, mjera je namijenjena za ublažavanje nedostatka radne snage u zemlji, a radnici će imati mogućnost odbijanja dodatnih sati. Međutim, sindikati su istakli da poslodavci imaju dovoljno sredstava da primoraju zaposlene da se slože.

Posljednjih godina Mađari su obično bili spori u organizaciji protesta i relativno nenasilni kada to rade. Čak i nakon pada komunizma, zemlja je vidjela manje protesta od Poljske ili Istočne Njemačke. Međutim, kada su Mađari ljuti, vlast ih teško smiri”, stoji u tekstu.

Sumiranje evropske politike

Vašington post (The Washington Post) ocjenjuje da su masovne demonstracije koje su u nedjelju pogodile dvije evropske prijestonice ispričale kontinentalnu priču – koja počinje populističkim gnijevom i antimigrantskim osjećanjem i završava razočaranjem sa sve autoritarnijim statusom quo.

“U Briselu se pet hiljada desničarskih demonstranata protivilo odluci Vlade da potpiše Pakt UN-a o migrantima. Istovremeno, u Budimpešti je oko 15.000 ljudi prkosilo hladnoći u znak protesta protiv novih zakona koje je donijela neliberalna vlada mađarskog premijera. Na jednoj strani je nacionalistički bijes koji je u najvećoj mjeri uticao na evropsku politiku. Na drugoj je skup koji dovodi u pitanje duboko nacionalističku vladu – onu koja je koristila populističku retoriku da bi opravdala politike koje su uporno podrivale mađarsku demokratiju.”

WP dodaje da ako su scene u Briselu pokazale jačinu antimigrantskih osjećaja u djelovima Evrope, ono što se događa u Budimpešti pojačava osjećaj da većina Evropljana na umu ima mnogo veće probleme.

“Nijedan evropski lider nije bio opsednut antimigrantskom strašću kao što je mađarski Orban. Orban je premijer skoro deceniju i smatra se glavnom figurom u paketu sve jačih nacionalista u istočnoj i Centralnoj Evropi.

Nejasno je šta će se desiti sljedeće. Evropski izbori naredne godine će se smatrati lakmus testom za čitav niz pitanja – od imigracije, zadovoljstva nadnacionalnim projektom kao što je Evropska unija, do zabrinutosti javnosti zbog narušene vladavine prava. Orban i zapadni desničarski populisti posmatraju EU i UN kao daleke tvrđave neizabranih birokrata, sklone podrivanju suvereniteta nacionalnih država”.

List zaključuje da možda vidimo granice onoga što ovakvo populističko terorisanje može postići politički.

“Za premijera Orbana, koji je uvjeren da je migracija problem, ironija je da bi to moglo da bude dio rješenja za njegovu zemlju. Mađarska reforma Zakona o radu koja je izazvala takav bijes je reakcija na veću demografsku krizu: radna snaga Mađarske pogođena emigracijom u bogatije zemlje Evrope stagnira i premala je. Postoji očigledan pravni lijek za to, ali ga verovatno neće razmatrati antimigrantski demagog na vlasti.”