Rudolfa Avgusta Etkera dijelile su samo sedmice do početka oficirskog staža u S S jedinicama nacističke Njemačke kad je saznao da su njegova majka, dvije polusestre i očuh poginuli u savezničkom bombardovanju u njemačkom gradu Bilefeldu.
Taj gubitak nije predstavljao samo ličnu tragediju za tada 28-godišnjeg kadeta Etkera. Bio je to i udarac za kompaniju dr Avgusta Etkera, jednog od glavnih snabdijevača njemačke vojske na frontu u Drugom svjetskom ratu. Etker je oslobođen svih dužnosti da bi preuzeo kontrolu nad porodičnim poslom, oktobra 1944. U narednih šest decenija, bivši S S oficir, obučavan u Dahau, proširio je proizvodnju: posvetio se špediciji, prehrani, pićima, bankarstvu, hotelima… Stvorio je konklomerat sa više od 26.000 zaposlednih i godišnjim prihodom od 10,9 milijardi eura!
“Ljudi u kompaniji još ga smatraju herojem, koji je napravio veliku kompaniju poslije rata”, kaže za “Blumberg” Sven Keler, koautor istraživanja o ulozi porodice Etker u Trećem rajhu: “Potrebno je sagledati obje strane osobe.”
Etker je umro 2007, u 90. godini, ostavljajući za sobom osmoro djece iz tri braka. Njihova imperija danas vrijedi oko 12 milijardi američkih dolara, podaci su “Blumbergovog indeksa milijardera”. Pojedinačno, niko od potomaka još se nije pojavio na međunarodnim listama najbogatijih.
Svako Etkerovo dijete (i njihove porodice) kontrolišu po 12,5 odsto holding kompanije “Dr Avgust Etker”, sa sedištem u Bilefeldu, kažu u kompaniji.
“Etkerovi su stabilna dinastija. I nisu preselili kompaniju u Švajcarsku, kao što su to učinile mnoge poslovno uspešne njemačke porodice”, primjećuje u razgovoru za “Blumberg” autor porodične biografije “Etkerovi” Rudiger Jungblut.
Priča o bogatstvu Etkerovih seže u 1891. godinu kad je apotekar Avgust Etker počeo da prodaje dugotrajni prašak za pecivo, a istorija ga bilježi kao prvog koji je u Njemačkoj prodavao jednokratna pakovanja praška za pecivo i pudinga u prahu. Njegov jedini sin, Rudolf, ubijen je u Bici kod Verdena u Francuskoj, 1916. godine, kao oficir njemačke vojske.
Tri godine kasnije, Rudolfova udovica Ida Mejer udala se za Riharda Kaselovskog, bliskog prijatelja njenog pokojnog muža, te su njih dvoje, zajedno sa mlađim Avgustvovim bratom Luizom Etkerom preuzeli posao 1921. godine. Izgradili su još fabrika, proširili se na druge poslove u Njemačkoj, uključujući i proizvodnju mašina za šivenje, kao i hemijsku industriju.
Do smrti Luiza Etkera 1933, Kaselovski je već bio u redovima nacista, a Adolf Hitler kancelar. Krajem tridesetih godina prošlog vijeka, Kaselovski je već bio u grupi biznismena i nacističkih zvaničnika koju je okupio zloglasni Hajnrih Himler.
“Bio je nacista po ubjeđenju i veoma zainteresovan za sticanje ugleda i bliskih kontakata sa vodećim partijskim zvaničnicima”, kaže porodični biograf.
Kompanija je snabdijevala ratnu mašinu Trećeg rajha, a osim dodataka za kuvanje – kako tvrdi komisija za istraživanje uloge Etkerovih – u njihovim fabrikama proizvodile su se i topovske granate i djelovi za mitraljeze MG 42. U pogonima njihove hemijske industrije, radili su ratni zarobljenici, tvrdi Komisija.
Po riječima koautora tog istraživanja Kelera, “Kaselovski i Etker samo su iskoristili prilike koje im je pružio režim. Planirali su pobjednički rat i pobrinuli se da vojnici na frontu jedu njihov puding”.
Mladi Rudolf Avgust Etker regrutovan je 1940. godine i dobrovoljno se prijavio za S S godinu dana kasnije. Njegova obuka za oficira počela je 1942. i jedno vrijeme je obučavan u kampu u Dahau, gdje su – navodi se u istraživanju – zarobljenici iz koncebntracionog logora spremali sobe vojnicima.
Etkera su zarobili Britanci, maja 1945. Dvije godine kasnije, oslobođen je i vratio se na čelo kompanije. “Na ruku” njegovom poslu u poslijeratnoj Njemačkoj išla je monetarna reforma i niska inflacija. Godine 1950, Etker je proizvodio 750 miliona paketa praška za pecivo i pudinga. U naredne dvije decenije, otkupio je i posao velikog proizvođača šampanjca, privatne banke, špediterske kompanije…
Etker se treći put oženio 1963, Majom fon Maleze, koja mu je rodila troje dece. Penzionisao se 1981, a naslijedio ga je najstariji sin, Avgust. Penzionerske dane proveo je sakupljajući umjetnička djela i proširujući luksuzni hotelski lanac, u kojem su objekti na francuskoj rivijeri, u Njemačkoj, Parizu…
Do smrti, januara 2007, Rudolf Avgust Etker ostao je na čelu kompanijskog savjetodavnog odbora. Pet godina pred smrt, prebacio je većinu svojih akcija na osmoro djece i njihove porodice, piše u knjizi “Etkerovi”.
Porodično bogatstvo najviše je koštalo sina Riharda, koji je 1976. godine otet na parkingu ispred fakulteta. Mladog Etkera otmičari su držali 47 sati u drvenoj kutiji i mučili ga elektrošokovima, zbog čega je mladić postao invalid. Oslobođen je pošto je njegov otac platio otkup od 21 milion njemačkih maraka. Priča je opisana i u filmu “Ples sa đavolom” iz 2001. godine, u kojem lik kidnapera tumači dvostruki dobitnik Oskara Kristof Valc. Rihard Etker danas ima 63 godine i prvi je čovjek kompanije.
Nasljednici se prije objavljivanja istraživanja o Etkerovima nikad nisu izjašnjavali o porodičnoj nacističkoj prošlosti.
Najstariji sin, Avgust, oglasio se za njemački magazin “Cajt” (Die Zeit), u intrevjuu u oktobru prošle godine: “Moj otac je bio nacional socijalista. Sad kad znamo činjenice, podigla se magla.”
Inače, ispostavilo se da su Etkerovi bili bliži režimu Adolfa Hitlera nego što se moralo. b92
