Zlato je dugo važilo za najvrednije među plemenitim metalima sve dok odjednom nije prestalo da to bude. Proteklog mjeseca, opskurni i mnogo manje privlačan rival pod imenom paladijum probio se na prvo mjesto, prvi put za 16 godina.
Paladijum je dostigao rekordnu cijenu 12. decembra prije nego što se ustalio sa cijenom od 1.255 dolara po unci 13. decembra, prema podacima SP Angel, firme koja istražuje investicije na internetu. Cijena iste količine zlata u tom trenutku iznosila je 1.243 dolara.
Zlato je preuzelo vođstvo, ali cene paladijuma bile su više nekoliko dana u decembru. (Do početka ove godine, zlato se ponovo vratilo na vrh.)
Bila je to impresivna pobjeda potpomognuta ekonomskim promjenama, zakonima o zagađivanju, rudarskim kampanjama i globalnim pregovorima o trgovini. Sve donedavno, paladijum je bio najpoznatiji po tome što je napajao Ajronmenovo srce.
Primarna uloga ovog plemenitog metala je daleko manje glamurozna: više od 80 odsto paladijuma na svijetu koristi se u proizvodnji katalizatora, uređaja koji kontroliše izduvne gasove u automobilima.
Paladijum je bio jedno od najboljih i najvrednijih dobara tokom prošle godine. Cijena paladijuma je u 2018. godini porasla 50 odsto. Mnogi preprodavci rasprodali su i posljednje zalihe metala.
Blizak platini, ali daleko manje skup, paladijum pripada porodici metala poznatih kao “plemeniti metali” zato što odolijevaju koroziji i oksidaciji.
Srebrnobijele boje i nevjerovatno izdržljiv, taj metal koristi se i za proizvodnju hirurških instrumenata, zubnih implantata, ali i mobilnih telefona i druge elektronike. Juveliri ga često koriste zato što je hipoalergenski i zgodan za rad.
Paladijum je takođe jeftiniji od drugih plemenitih metala kao što su zlato i platina.
Decenijama je veoma značajna komponenta u auto-industriji, otkako je sedamdesetih godina prošlog vijeka počelo sve više da se govori o emisiji štetnih gasova i potrebi da se izduvni gasovi iz auspuha kontrolišu.
Metal, zajedno sa platinom i rodijumom, reaguje sa ugljen-monoksidom, hidrokarbonatom i azot-oksidom da učini toksične gasova manje štetnim. Decenijama je bio značajna komponenta u automobilima, iako ga mnogi nisu ni primjećivali.
Onda se dogodio otklon od vozila na dizel pogon, čiji se katalizatori oslanjaju više na platinu, i potražnja za paladijumom je porasla, posebno u Evropi. Prodaja benzinaca je skakala sve do prošle godine. Strožiji propisi za emisije natjerali su proizvođače automobila da koriste sve više paladijuma.
Potražnja za metalima za katalizatore dosegla je rekord od 8,5 miliona unci prošle godine, navodi konsultantska kompanija Metals Focus.
No prodaja automobila sada je posustala. U Kini je potražnja za paladijumom smanjena i zbog sve većih briga o budućnosti privrede, Trampovih tarifa i sve manje volje banaka da daju pozajmice.
“Sve zajedno to utiče na tržište novih vozila”, kaže Rohit Savant, direktor istraživanja u istraživačkoj firmi CPM Group.
Ovaj plemeniti metal je veoma rijedak, a nastaje kao nusprodukt iskopavanja platine u Južnoj Africi i nikla u Rusiji. Potražnja je rasla osam godina umjerenim tempom, a očekivalo se da u 2018. prebaci 1,2 miliona unci.
Veliki dio iskopanog paladijuma šalje se pravo iz rudnika u lanac nabavke auto-industrije.
Sve je veći procenat paladijuma koji se dobija iz reciklaže. Metal se skida sa starih katalizatora i elektronike i rafinira za ponovnu upotrebu.
Iako su cijene svih drugih metala uglavnom stagnirale prošle godine, paladijum je bivao sve skuplji.
Stručnjaci očekuju da će se cijena održati makar nekoliko mjeseci.
Ono što bi ipak moglo da ugrozi cijenu paladijuma jesu rastuća ulaganja u električne automobile kojima nisu potrebni katalizatori. Brojne kompanije, poput Tojote, razvijaju tehnologije za minimalno korišćenje metala. A posljednje što bilo koja od tih kompanija želi je variranje cijena.
(Nedeljnik)
