Gotovo na svim prostorima nekadašnje Jugoslavije mogu se pronaći značajna nalazišta raznih rudnih bogatstava: od jednostavnog uglja, do zlata

Nekada davno, u zemlji koje više nema (a koja se zvala Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija) đaci su još u osnovnoj školi učili kako je na Balkanu, tačnije na prostorima SFRJ – bog dijelio i šakom i kapom.

Dobro, nije baš bog, s obzirom na to da su u tada postojećoj državi stavili odnose sa njim – na led – ali se mora priznati da je u svakoj od bivših republika moglo da se govori o značajnim rudnim bogatstvima. Tačnije, u svim – osim u jednoj.

Pa da krenemo redom: Jer, rudarstvo je jedan od pojmova koji je u poslednjih nekoliko godina u velikoj meri korišćen u svakodnevnom govoru širom zemlje.

Crna Gora
Od rudnih bogatstva u Crnoj Gori se eksploatiše: ugalj (mrki i lignit) u zoni Pljevlja i Berana, boksit (crveni i beli) u okolini Nikšića. Olovo-cinkane rude ima kod Pljevalja (Šuplja stijena) i Brskovu kod Mojkovca. Morska so se eksploatiše kod Ulcinja.

U strateškim dokumentima je zapisano da na teritoriji opštine Berane postoje nalazišta mrkog uglja, opekarske gline, olova i cinka i tehničko-građevinskog kamena. Navodi se da se ukupne rezerve mrkog uglja procenjuju na 30 miliona tona, dok se u rejonu planine Sjekirice procijenjena nalazišta rude olova i cinka kreću oko 16 miliona tona.

Srbija
Sadašnja pomama za litijumom (i pobornicima i protivnicima iskopavanja istog) predstavlja samo vrh na bregu koji se odnosi na rudna bogatstva Srbije.U Srbiji su pronađena velika ležišta rude gvožđa na Kopaoniku, Zlatiboru i istočnoj Srbiji.

Što se tiče rude bakra ima kod Bora, Majdanpeka i Velikog Krivelja. Ova ruda sadrži i zlato, srebro, selen i pirit. Srbija je jedan od najvećih prizvođača bakra u Evropi. Kad pominjemo zlato, treba pomenuti i da je na Homolju, u opštini Žagubica otkriveno novo nalazište zlata.

Kalaj je otkriven na Ceru i Bukulji, a otkrivene su i značajne rezerve gline (koja se koristi za građevinarstvo), cementnog materijala, kvarca, talka, kaolina, feldspata i drugih minerala. Antimon se eksploatiše kod Krupnja i Zajače, Volfram kod Blagojevog kamena u istočnoj Srbiji. Tu su i nalazišta nikla kod Vrnjačke banje, Trstenika i Cera.

Ne smije se zaboraviti ni Golija, u kojoj su neiskorišćene rezerve rude volframa čija istraživanja su započeta osamdesetih godina, ali nisu završena, kaže geolog Alija Halilović za Sandžak Press.

“Na Goliji postoji tzv. gvozdeni šešir koji leži neiskorišćen. Ima gvožđa u brdu Lisa takođe na Goliji, a na Rogozni postoji olovocinkana parageneza. Na Rogozni ima preko 210 grama srebra po toni koncentrata što je jako dobar procenat” tvrdi Halilović i dodaje da na Rogozni ima i zlata.

Ništa manje bogato rudama su i Kosovo i Metohija: Basen lignita na potezu Obilić-Priština spadao je u nejveća nalazišta lignita u SFRJ, dok su značajne rezerve otkrivene i u Metohiji. Po ležištima olovo-cinkane rude Kosovo je bilo na prvom mjestu u velikoj Jugoslaviji, navodi se u studiji “Pregled prirodnih resursa Balkana i njihovo korišćenje” koju je objavio docent dr. Goran Barović iz Nikšića. U ovoj rudi, otkriva Barović, nalaze se i primjese zlata, srebra, bizmuta, germanijuma, sumpora i pirita. Locirana su i značajna ležišta nikla, mangnezita, antimona i hroma.

Bosna i Hercegovina
Što se tiče Bosne i Hercegovine, još prije 100 godina se smatralo da je rudarstvo glavna privredna grana u ovoj zemlji. Pronađene su velike rezerve gvozdene rude u rejonu Vareš i Ljubovija, a ima ih i u rejonu Vranice. Olovo i cink je pronađen u rejonu Srebrenice. Ležišta boksita ima u okolini Mostara, Bosanske krupe, Vlasenice i Jajca. Gipsa ima u okolini Donjeg Vakufa i Volarima. Kamena so se eksploatiše u okolini Tuzne. Ležišta bakra nalaze se u okolini Jajca, Bugojna i Kreševa.

Olovo, cink, pirit i barit, ali i prateći plemeniti metali su pronađeni u rejonima Bakovića, Jajca i Gornjeg vakufa. Na više lokaliteta su pronađena ležišta antimona, kaolina, žive, hroma, magnezita, azbesta i drugih ruda. Ugalj (mrki i lignit) kopa se u pet basena: Tuzlanski (Kreka, Banovići, Ugljevik, Mazgraja); Srednjobosanski (Kakanj, Zenica i Breza); Mostarski, Banjalučki i Livanjski su manjeg značaja. Velika ležišta uglja uslovila su izgradnju desetak termoelektrana.

Hrvatska
Što se tiče Hrvatske, u dijelu ove bivše republike koji teritorijalno pripada Balkanskom poluostrvu evidentirani su značajni prirodni resursi. Na nekoliko lokacija u Dalmaciji i Istri su otkrivena ležišta boksita i laporca (koristi se u građevinarstvu), barita ima u Lici i Gorskom kotaru. Hrvatska ima male rezerve uglja, ali otkrivena su ležišta nafte na više lokacija uz rijeku Savu nizvodno od Zagreba. So se eksploatiše u solanama u Pagu, Ninu i Stonu.

Nekada nije bilo tako: bakar se iskopavao u Rudama kod Samobora, koji je u (pradavnom) XVI veku imao najveću eksploataciju bakra u Evopi. Na istom mestu su se iskopavali kratko vreme siderit i hematit, a pri rudniku je bila i topionica. Ruda olova i srebra eksploatirala se u XVI veku u rudniku Zrinski na Medvednici, dok se na području Ivanca u osamnaestom veku izvodila se eksploatacija cinka, gvožđa, lignita, mrkog uglja, navodi se u Hrvatskoj tehničkoj enciklopediji.

Sjeverna Makedonija

Rude nikla ima kod Kavadaraca, antimona ima na više mjesta ali se eksploatiše samo kod Lojana. Hrom se takođe eksploatiše kod Lojana ali i kod Raduša. Zletovo je najveći rudnik olovo-cinkane rude. Rude nikla ima kod Kavadaraca, antimona ima na više mjesta ali se eksploatiše samo kod Lojana. Hrom se takođe eksploatiše kod Lojana ali i kod Raduša. Zletovo je najveći rudnik olovo-cinkane rude.

Slovenija
Ovo je jedina zemlja nastala iz bivše Jugoslavije koja praktično nema postojeće, aktivne rudnike: napušteni podzemni rudnici svjedoče o razmjerama i značaju rudarstva na području Slovenije, kao i na širem prostoru ovog dijela Evrope.

Iako je većina rudnika danas zatvorena, deo njihovog bogatstva, kao i deo njihove kulturne i tehničke baštine, može se upoznati u turističkim rudnicima, muzejima i na raznim izložbama, navodi se na stranici Prirodoslovnog muzeja Slovenije.

A Slovenci?

Najbogatiji od svih nas, uprkos tome što nemaju ništa od blaga ispod zemlje…

(Telegraf Biznis)