Bankarstvo ima dugu istoriju i tradiciju u Evropi i svijetu i nerijetko se kaže da je jedna od glavnih odlika moderne civilizacije. Počev od finansijera u antičkoj Grčkoj i Rimu, preko prvih institucija iz doba renesanse, bankari i banke oduvek imaju važno mjesto u društvu.
Smatra se da je potreba za osnivanjem prvih bankarskih ustanova nastala upravo u doba renesanse, zajedno sa razvojem trgovine i monetarnog sistema. Ljudima je trebala neka institucija gdje bi mogli bezbjedno da skladište ličnu i komercijalnu imovinu ili čak da daju kredite onima kojima je neophodna pozajmica i povećanje novčanog toka. Tako je došlo do osnivanja prvih banaka u Evropi, na teritoriji današnje Italije, Njjemačke i Engleske.
Zanimljivo je da neke od banaka osnovanih još u 15. vijeku sa velikim uspjehom posluju i danas. Pozivajući se na dugu tradiciju i kredibilitet, one pružaju usluge kao što su oročena štednja, najpovoljniji uslovi za stambeni kredit ili elektronsko bankarstvo.
Ovo su najstarije banke koje i danas funkcionišu i čija vrata i sefovi su i dalje otvoreni za klijente širom Evrope i svijeta.
Najstarija na svijetu – banka Monte dei Paski di Sijena
Banka Monte dei Paski di Sijena (Monte dei Paschi di Siena, MPS) ponosno drži do svog statusa i epiteta najstarije banke na svijetu. Njene početke treba potražiti još u 15. vijeku, jer se povezuje sa institucijom zalagaoničara osnovanom 1472. godine. Međutim, tek je 1624. godine, kada je Sijena pripojena Velikom vojvodstvu Toskane, formirana bankarska organizacija za koju se i danas zna širom svijeta.
Tada je opsluživala lokalnu regiju osnovnim bankarskim aktivnostima, da bi se u 17. i 18. vijeku konsolidovala i unaprijedila svoje usluge. Tako je Monte dei Paski di Sijena vijeć u 19. vijeku proširila svoje delovanje na cijelu zemlju i ponudila prve italijanske hipotekarne kredite.
Među značajnijim promjenama u organizacionom sistemu banke u 20. vijeku svakako treba pomenuti osnivanje Fondacije Monte dei Paski di Sijena 1995. godine. Tada je dekretom Ministarstva finansija Italije od banke odvojena ova neprofitna organizacija, koja ima funkciju da podržava inicijative u obrazovanju, nauci, zdravstvu i umetnosti širom provincije Sijena.
Finansijska kriza koja je 2008. godine teško pogodila zapadno finansijsko tržište, nije zaobišla ni MPS, koja je pretrpjela niz gubitaka. Evropska unija je odobrila sporazum o spasavanju između italijanske vlade i banke u iznosu od 5,4 milijardi eura 2017. godine, otkada je MPS u većinskom vlasništvu države.
Premda se posljednjih godina suočava sa brojnim problemima, banka Monte dei Paski di Sijena je i dalje u poslu. U Italiji ima oko 4,5 miliona klijenata, četvrta je po veličini, sa više od 2.000 poslovnica i 30.000 zaposlenih.
Berenberg banka – Najstarija u Njjemačkoj
Druga najstarija banka na svijetu i najstarija banka u Njemačkoj je Berenberg banka, koju su daleke 1590. godine u Hamburgu osnovala braća Hans i Peter Bernenberg. Premda je prvobitno imala status trgovačke kuće, ova institucija sa veoma brzo uzdigla do položaja evropskog lidera u oblasti investicionih bankarskih poslova. Ključna područja njenog djelovanja su privatno, investiciono i korporativno bankarstvo. U 21. vijeku može se pohvaliti da upravlja imovinom od nevjerovatnih 30 milijardi eura, te da ima oko 1.300 zaposlenih radnika.
Interesantan je podatak koji se tiče vlasništva i upravljačke politike Berenberg banke. Naime, na čelu ove bankarske ustanove uvjek su bili potomci dvojice osnivača. Tokom duge istorije porodica Berenberg je stekla i izgradila partnerstvo sa viđenijim njemačkim bankarima (među prvima je bio Johan Hajnrih Gosler).
Za banku je od izuzetnog značaja bila saradnja sa hamburškim bankarom Ludvigom Erdvinom Sejlerom, koji je imao ključnu ulogu u uspostavljanju inostranih trgovinskih odnosa u Sjedinjenim Američkim Državama i u istočnoj Aziji. Upravo je zahvaljujući jakim vezama za američkom trgovinom banka doživjela veliki uspjeh i rast u 19. vijeku i postala jedna od najuticajnijih ustanova u Hambrugu i okruženju.
Da bi obilježila 400 godina postojanja, banka je 1990. godine osnovala filantropsku fondaciju – Berenberg Bank Stiftung, koja podržava kulturne i naučne inicijative i značajan je donator političke stranke Hrišćansko-demokratske unije Njemačke.
Osim u Hamburgu i drugim većim njemačkim gradovima, Berenerg banka ima kancelarije širom svijeta, uključujući poslovnice u Londonu, Cirihu i Njujorku.
Child & Co – najstarija banka u Velikoj Britaniji
Najstarija banka u Velikoj Britaniji i treća najstarija u cijelom svijetu jeste Child & Co, osnovana 1664. godine u Londonu. Iako je prvenstveno bila nezavisna, danas posluje u okviru kompanije NatWest Group, ranije poznate kao Kraljevska banka Škotske.
Počeci Child & Co banke imaju veze sa zlatarskim poslovanjem ser Frensisa Čajlda i njegovim partnerstvom sa Robertom Blačardom. U 18. veku pod upravom Čajldovih sinova, zlatarski posao pretvoren je u kompletno razvijenu banku. Tokom decenija i vekova koji su uslijedili Child & Co je stekao bazu ekskluzivnih klijenata, a otvorene račune imaju i neke prestižne institucije današnjice poput Oksfordskog univerziteta i Londonske škole ekonomije i političkih nauka.
Riksbanken – najstarija centralna banka
Švedska narodna banka Riksbanken najstarija je centralna banka na svijetu i ujedno četvrta najstarija svjetska bankarska ustanova koja i danas posluje. Kada je počela sa radom 1656. godine banka je bila poznata pod nazivom Stokholmska banka ili Palmstruh Bank, po svom osnivaču Johanu Palmstruhu. Međutim, zbog lošeg rukovođenja nakon jedne decenije banka je propala, pa je 1668. godine predata na upravljanje Riksens Standers banci i prešla pod pokroviteljstvo tadašnjeg parlamenta.
Kada je 1866. godine uspostavljen novi Riksdag, tj. Švedski parlament, naziv banke promijenjen je u Sveriges Riksbank po kom je i danas poznata. Švedska je bila prva država u Evropi koja je štampala novčanice, izdala je papirni novac još 1661. godine. Iz novije istorije, zanimljivo je da je Riksebanken bila prva centralna banka koja je koristila negativnu kamatnu stopu 2009. godine.
C.Hoare & Co – banka za nabogatije klijente
Najstarija privatna banka u Velikoj Britaniji datira iz 17. vijeka i peta je najstarija banka na svijetu. U pitanju je C. Hoare & Co, ustanova koju je 1672. godine osnovao ser Ričard Hoare. Banka ima bogatu istoriju, doživjela je značajne promjene i veliki razvoj tokom 18. i 19. vijeka. Pretrpjela je i ogromnu štetu u Drugom svjetskom ratu kada je izbio požar usljed bombardovanja Londona. O ovim događajima i zanimljivoj tradiciji bakarstva u porodici Hoare moguće je pronaći detaljne podatke i u muzeju banke.
Banku C.Hoare & Co danas vodi 11. generacija ser Ričardovih direktnih potomaka, a neke od vodećih djelatosti su finansijsko planiranje, kao i privatno i investiciono bankarstvo. Njeni klijenti su obično najbogatiji ljudi i najpoznatije porodice iz prestižnog britanskog društva. Zanimljivo je da je i poznata književnica Džejn Ostin svojevremeno povjerila svoje finansije C. Hoare & Co banci.
Bankahaus Meltzer – početak bankarstva u Frankfurtu
Melcer banka (Bankahaus Meltzer) je druga najstarija privatna banka u Njemačkoj, osnovana nakon čuvene Berenberg banke i šesta najstarija na svijetu. Specijalizovana je za korporativno finansijsko savjetovanje, komercijalno bankarstvo, finansijske usluge i sigurne transakcije.
Banku je najprije kao trgovačku kompaniju osnovao Bendžamin Melcer 1674. godine u Frankfurtu i od tada je bila isključivo u vlasništvu porodice Melcer. Razvoju bankarske kuće u velikoj meri je doprinijelo mudro rukovodstvo Kristine Barbare Melcer, koja je 1757. godine preuzela posao nakon smrti svog brata i uspješno ga vodila sve do 1771. godine. Tada se upravljačkom timu priključio prvi i jedan od najpoznatijih bankara u porodici – Fridrih Melcer.
Početak 20. vijeka, a naročito kriza dvadesetih nanijeli su izvjesnu štetu poslovanju i izazvali gubitke, ali je banka uspjela da se izbori u tim teškim godinama bez ičije pomoći. Sedamdesetih i osamdesetih godina banka se razvija u investicionu kuću i usmjerava svoje radno vrijeme i poslovno djelovanje na područje savjetovanja i trgovine papirima od vrijednosti, upravljanja imovinom, kao i deviznog savjetovanja.
Radi jačanja kapitala i nezavisnosti, 1986. godine banka je pretvorena u društvo sa ograničenom odgovornošću. Premda porodica Melcer i dalje igra ključnu ulogu u vlasništvu banke, sada ima više partnera u upravljanju izvan porodice.
Bankhaus Meltzer obeležila je 2007. godine 333. godišnjicu postojanja. U 2016. godini prijavila je kapital od preko 200 miliona eura. Trenutno ima oko 850 zaposlenih i pored matične kancelarije u Frankfurtu, ima poslovnice u nekoliko većih njemačkih gradova, te Dablinu, Pekingu, Los Anđelesu, Sijetlu i Tokiju.
Svijet bankarstva, finansijskog poslovanja i upravljanja imovinom doživeo je nevjerovatan razvoj u proteklih pet vjekova. Digitalizacija i savremene tehnologije donijeli su neke značajne promjene poput elektronskog i mobilnog bankarstva.
Međutim, sama činjenica da najstarije banke na svijetu i dalje opstaju i uspješno posluju svjedoči o njihovoj sposobnosti da se prilagode potrebama modernog društva i idu u korak sa vremenom. Sa dugom istorijom i iskustvom, i uz prihvatanje inovacija, vrlo je verovatno da će ove banke nastaviti da posluju sa uspjehom i u decenijama pred nama.
