Ljudi treba što prije da odbace dosadašnje stavove o finansijskim tržištima, jer se ona sve brže mijenjaju, stav je učesnika panela „Razvoj tržišta kapitala i finansijskih tržišta Crne Gore“, koji su organizovali Centralna banka Crne Gore (CBCG), Montenegroberza (MNSE) i Komisija za tržište kapitala.
Na okruglom stolu čiji je cilj, kao su istakli organizatori, afirmacija koncepta tržišnog načina prikupljana kapitala putem emisije hartija od vrijednosti i drugih finansijskih instrumenata, promovisana je i monografija „Finansijska tržišta X.O.“ autori prof. dr Dejana Erića, prof. dr Mališe Đukića i prof. dr Duška Bodrože, koja predstavlja dragocjeno svjedonje aktuelnom trenutku u ovoj sferi ekonomskog života.
Učesnici su se takođe saglasili da se na pomenute promjene tržišta kapitala i finansija širom svijeta – a samim tim i u Crnoj Gori – koje su posljedica razvoja i primjene informatičkih tehnologija, ali i brojnih drugih okolnosti, tržišta moraju neminovno i promptno da reaguju.
Viceguverner CBCG dr Nikola Fabris istakao je značaj i sveobuhvatnost monografije karakterišući je enciklopedijskim izdanjem u kome su povezane tri vremenske dimenzije kroz događaje u prošlom i sadašnjem vremenu, te perspektivama trendova razvoja finansijskih tržišta. Posebno je istakao to što se na kraju svakog poglavlja mogu pročitati mišljenja profesora, stručnjaka, privrednika o određenoj oblasti.
Fabris je iskoristio priliku da prezentuje ključne pokazatelje aktuelnog stanja finansijskog sitema
Takođe je ukazao na stabilnost finansijskog sitema kao najzdravijeg segmenta crnogorske ekonomije – naročito bankarskog sektora, ujedno i najrazvijenijeg dijela domaće privrede. Na to, dodaje, ukazuje i činjenica da dvije godine krize izazvane pandemijom koronavirusa na njemu praktično nisu ostavile traga. Po njemu, posebni izazovi kojima de treba intenzivnije baviti, su strukturna neravnoteža, te nedostatak određenih segmenata finansijskog tržišta poput tržišta novca ili sekundarnog tržišta kapitala gdje bi se moglo trgovati državnim hartijama od vrijednosti.
Predsjednik Komisije za tržište kapitala dr Zoran Đikanović podsjetio je na početke razvoja tržišta kapitala, te da je ono u proteklih 20 godina učinilo značajne pomake u odnosu na samu ekonomiju naše zemlje, koji uključuje dobar zakonodavni okvir. Razlog za nerazvijenost samog finansijskog tržišta, po njemu, leži u tome da menadžmenti kompanija strahuju da se na njemu „razotkriju“.
„Uz to, svi oni koji žele da ulažu, trguju na međunarodnom tržištu. Crnogorsko finansijsko tržište je veoma napredno, regulativa za elektronsko poslovanje na njemu ustanovljena je još 2018. godine, ali je nakon toga njegov razvoj zaustavljen. Treba ga pokrenuti što prije, jer je izloženo globalnoj konkurenciji i uticajima, a neće ostati imuno ni na inflaciju i kriptovalute“, zaključio je on.
Guzan Gulaj koji je na potpredsjedničkim pozicijama u Istanbulskoj berzi i Upravnom odboru MNSE, upoznao je učesnike skupa sa planovima razvoja. Konkretno, crnogorska berza biće osavremenjena uvođenjem novih informativno-tehnoloških rješenja. Uz rast elektronske trgovine i korištenja kriptovaluta, ključnim smatra integraciju MNSE u sistem Istanbulske berze i, preko nje, dalje u NASDAQ.
„Želimo i da otvorimo tržište finansijskih derivat, te uključivanje stranih investitora. Na taj način moći ćemo da napravimo ozbiljna ulaganja“, istakao je on.
Ukazujući na podatak kako je tokom pandemije više od 60 odsto ljudi ulagalo u kriptovalute, Gulaj je naveo da mlade treba upoznati i sa drugim instrumentima i stabilnijim valutama, posebno onim vezanim za plemenite metale, i omogućiti im korištenje blockchain tehnologije.
Izvršna direktorica MNSE dr Milena Vučinić nadovezala se na obraćanja Đikanovića i Gulaja, podatkom da je u proteklih 11 godina promet na toj berzi premašio milijardu eura, što znači da je svake godine iznosio oko 100 miliona eura.
„Tržište kapitala zahtijeva sposobnost brzog donošenja odluka u situacijama koje ne ostavljaju vrijeme za dublje analize. Zato je izazov identifikovati prilike i mogućnosti, nositi se sa novim rizicima, imati visoku etičnost i poštovati profesiju i klijenta“, pojasnila je ona.
Ipak, navela je i to da je MNSE slabo likvidna, te da niko nije pokazao interesovanje da bude market maker – neko ko bi na ovoj berzi kupovao i prodavao sredstva obezbjeđenja za vlastiti račun.
„Pandemija nam je pomogla da provjerimo i kvalitet poslovanja elektronskim putem, koji se pokazao kao uspješan. Najavljenim ulaganje u informacioni sistem, MNSE postaće kompatibilna sa Istanbuskom berzom i Bloomberg-om, ali i sa crnogorskim bankama. Ujedno će imati mogućnost da nadzire banke kako bi eventualne zlouptrebe bile svedene na minimum“, istakla je ona i dodala da će uskoro postati dopisni član svjetske asocijacije berzi WFE.
Jedan je od onih čiji su se stavovi našli u knjizi „Finansijska tržišta X.O.“ bio je i profesor Ekonomskog fakulteta Univerziteta Crne Gore dr Saša Popović. On je naglasio da su informatičke tehnologije promijenile sliku i shvatanje tržišta kapitala, pojašnjavajući principe na kojima funkcioniše blockchain.
Posebno je istakao prednosti ovog revolucionarnog sistema za finansijska tržišta. Kako je istakao, njegov uticaj se ogleda kroz „decentralizaciju i demokratizaciju tržišta, uključujući i finansijsko“, a takav razvoj događaja neizbježan je i za crnogrsku ekonomiju. Konkretno, nakon predstojeće decentralizacije, tržište kapitala postaće zaokruženi digitalni ekosistem. A sloboda koja će biti njen ključni princip je „nešto na što ćemo svi morati da se naviknemo“. Takođe, u takvom sistemu promjene prethodnih događaja nisu moguće, jer se sve bilježi i svako ima uvid u takve izmjene.
Predstavljanje monografije „Finansijska tržišta X.O“ bilo je logičan nastavak razmatranja prethodnih učesnika panela. Jedan od autora dr Erić koji je i dekan Beogradske bankarske akademije, potcrtao je upravo neophodnost brzih promjena stavova, te sticanje novih znanja i vještina u oblasti finansijskih tržišta. Sami autori monografije, dodao je, istraživali su i analizirali neke od novih trendova, kao što su digitalizacija finansija, razvoj finansijske tehnologije (FinTech), pojava novih oblika novca (kriptovalute) i decentralizovane finansije (DeFi).
Koautor dr Bodroža, koji je naučni saradnik na Institutu ekonomskih nauka u Beogradu, smatra da je za naredni period ključna kolektivna podrška razvoju alternativnih izvora finansiranja. Po njemu, pažnju treba posebno usmjeriti na uspostavljanje finansijskog sistema u kome nedostajuća finansijska sredstva mogu da obezbijede preduzeća ili početnici sa dobrim poslovnim idejama.
Dr Đukić sa Beogradske bankarske akademije osvrnuo se na finansijska tržišta koja imala brz oporavak i doprinijela privrednom oporavku. Ipak, upozorio je da okolnosti u kojima se Evropa danas nalazi „mogu dovesti u pitanje kako dalji tok kretanja cijena finansijskih instrumenata, tako i uticaj koji će tržišta imati na poslovanje kompanija i privrede evropskih zemalja“.
Bankar.me
