Vlada Crne Gore bi trebalo da povjeri Privrednoj komori Crne Gore da prati razvoj inicijative Otvoreni Balkan i promptno priprema preporuke u vezi daljih koraka ka zaštiti konkurentnosti crnogorske ekonomije u odnosu na region.
To je jedna od tri ključne preporuke koju je u Ministarstvo ekonomskih poslova istaklo u Analizi o prednostima i manama učešća u regionalnoj inicijativi „Otvoreni Balkan“, objavljenoj na Internet stranicama tog ministarstva. Riječ je o dokumentu koji je uradio konsultant Mirko Đuković, inače doktorand na Centralno-evropskom univerzitetu u Beču, a nastao uz podršku The Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit GmbH (GIZ) i u ime njemačkog Saveznog ministarstva za ekonomsku saradnju i razvoj (BMZ).
U analizi se ističe da je „za sada je teško procijeniti ekonomske parametre koji ukazuju na rast ekonomija u regionu kao rezultat integrisanja u okviru Otvorenog Balkana“, dok je to opipljivo i vidljivo za ostale regionalne projekte i za procesa EU integracije. Zbog toga ukazuju na potrebu „opreznog praćenja tržišta i objektivnog rasta BDP država u regionu“, te „procijene na koji način bi se ulazak u inicijativu odrazio na BDP Crne Gore“, posebno na njene građane.
„Ukoliko je najveći benefit sloboda kretanja koja bi se ogledala u potpunom uklanjanju barijera, onda bi valjalo osigurati mehanizme zaštite crnogorskih proizvoda na domaćem tržištu prije svega, a onda i mehanizme zaštite odlaska radne snage koja već uveliko migrira u EU“, ističe se u analizi.
Izvršna vlast takođe, prema preporukama, takođe treba da „unaprijedi mehanizme saradnje kroz već postojeće preuzete obaveze iz regionalnih inicijativa u oblasti ekonomije, pod okriljem EU“.
„Komponenta trgovine uređena je CEFTA ugovorom, a čiji sekretarijat nadzire implementaciju, dok je Regionalni savjet za saradnju (Regional Cooperation Council – RCC) zadužen za ostale tri komponente saradnje kroz CRM kao nasljednika REA (Regional Economic Area)“, dodaje se u analizi.
Dalje se navodi da treba kontrolisati i analizirati usklađenost Otvorenog Balkana s postojećim incijativama.
„U okviru evropske integracije i dalje harmonizacije pravnih propisa s pravnom tekovinom EU, nadležni organ bi trebalo da obavlja monitoring i analizu usklađenosti pravnog okvira regionalnih inicijativa kojima bi Crna Gora pristupila, imajući u vidu obavezu Crne Gore da će morati, u skladu sa čl. 351 Konsolidovane verzije Ugovora o funkcionisanju EU a nakon pristupanja EU, da stavi van pravne snage sve ugovore sa trećim državama koji su inkompatibilni s pravnom tekovinom EU ili da uz suglasnost ugovornih strana izvrši neophodne izmjene“, stoji u analizi koju potpisuje Đuković.
Pravni okvir i institucionalni nadzor
Kao jedan od ključnih nalaza, u analizi se navodi kako je „Otvoreni Balkan“ inicijativa „postavljena na političkom opredjeljenju tri države da – dok traje proces pregovaranja o pristupanju EU – po uzoru na jedinstveno tržište Unije stvore zajedničko tržište na Balkanu“. Ukazuje se kako inicijativa trenutno funkcioniše kroz susrete na najvišem političkom nivou, tokom kojih se usaglašavaju mehanizmi „potpunom brisanju granica“ i sloboda kretanja ljudi, roba, usluga i kapitala.
„Poziv da se pridruže ostale tri države Zapadnog Balkana je otvoren, međutim ova analiza primjećuje izvjesne nedostatke u sprovođenju zamišljenih mjera. To se prije svega odnosi na nedostatak pravnog okvira kojim se inicijativa formira, kao i nedostatak institucionalnih mehanizama koji bi vršili nadzor, evaluaciju i davali preporuke za buduću integraciju i, naposljetku, određeni stepen netransparentnosti projekta“, stoji u analizi, uz skretanje pažnje da je harmonizacija sa pravnim poretkom EU „conditio sine qua non“.
Takođe se navodi kako je uklanjanje svih barijera i granice bez postizanja političkih rezultata u borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala „riskantna igra“.
„Nesumnjivo se nameće pitanje preklapanja sa već postojećim regionalnim inicijativama, kao i u kojoj mjeri se projekat može posmatrati kao alternativan EU? Uz to i pored nekih naznačenih benefita uključenja Crne Gore u ovu inicijativu, postoje i rizici koje treba mudro odmjeriti i pripremiti alternativna rješenja ukoliko ekonomija Crne Gore osjeti gubitke zbog stvaranja velikog zajedničkog tržišta u susjedstvu. Faza procesa pregovora u kojoj se Crne Gore nalazi nameće i pitanje: šta dalje ukoliko se ulazak Crne Gore u EU oduži“, osnovno je pitanje u objavljenom dokumentu.
Ključni nalazi analize dati su kroz sljedećih 16 tačaka:
- Inicijativa Otvoreni Balkan je postavljena na ambicioznoj agendi stvaranja zajedničkog regionalnog tržišta po uzoru na jedinstveno tržište EU i u izvjesnoj mjeri se podudara sa postojećim regionalnim okvirom za saradnju koji je uspostavljen Berlinskim procesom;
- Projekat nema mapu puta, strategiju, institucionalni okvir, niti ugovor kojim se uspostavlja a koji garantuje ravnopravan odnos i položaj država koje u njemu učestvuju;
- Projekat nema metodologiju koja bi pomogla u mjerenju uspjeha, niti bilo kakav nadzorni administrativno-tehnički organ koji bi vršio neophodne evaluacije i predlagao mjere;
- Memorandumi i sporazumi počivaju na obećanju da je pravni okvir inicijative usklađen sa pravnom tekovinom Unije. U praksi, svaki međunarodni ugovor koji nije usklađen sa pravnom tekovinom EU po prijemu države u članstvo mora biti poništen ili revidiran;
- Sporazumi ne predviđaju mehanizme za rješavanje sporova, osim pregovora između ugovornih strana;
- Izvori informacija o sprovođenju projekta su ograničeni, a tekst nekih sporazuma nije ni dostupan, ne postoji ni jedinstvena internet stranica koja bi pružila sve neophodne informacije, pa i ovo ukazuje na problem transparentnosti procesa;
- Srbija je ratifikovala pet sporazuma dok Albanija i Sjeverna Makedonija nisu ratifikovale niti jedan, te je još uvijek rano govoriti o bilo kakvim rezultatima inicijative Otvoreni Balkan;
- Projekat počiva na odnosima harizmatičnih lidera i procedure između samita na visokom nivou nisu dovoljno transparentne;
- Evidentan je disbalans u veličini ekonomija kao i spoljno-trgovinskom obimu država, gdje jedna država ima naročitu prednost, kako u po obimu ekonomije tako i spoljno-trgovinskim vezama van regiona, što može predstavljati prednost na tržištu;
- Uklanjanje svih granica u regionu je rizičan potez imajući u vidu postojanje tzv. Balkanske rute kojom se vrše različite kriminalne aktivnosti;
- Uklanjanje granica će doprinijeti novom talasu migracija;
- Sporazum o saradnji u veterinarskoj, fitosanitarnoj i oblasti bezbjednosti hrane i hrane za životinje je najveći iskorak u odnosu na ostale regionalne inicijative (do sada je samo Srbija izvršila ratifikaciju akata iz OB);
- Stvaranje novog tržišta u regionu će uticati na položaj Luke Bar kao važne tačke za trgovinsku razmjenu između Srbije i trećih država a u kontekstu najave da će Luka Drač biti od strateškog značaja za Srbiju i Sjevernu Makedoniju kao i povezivanje Albanije preko Sjeverne Makedonije sa Bugarskom.
- Pokušaj zaliječenja političkih neslaganja kroz ekonomske integracije može zanemariti napredak država u poglavljima 23 i 24 koja se odnose na vladavinu prava.
- EU ne izražava negativan stav prema OB, već vrlo oprezno pozdravlja regionalne inicijative dok god su u skladu s pravnom tekovinom EU. Svakako poslednje oživljavanje Berlinskog procesa i potpisivanje tri sporazuma daje jasan signal zašto je saradnja u okviru Zajedničkog regionalnog tržišta (Common Regional Market, CRM) i Centralnoevropskog sporazuma o slobodnoj trgovini (Central European Free Trade Agreement, CEFTA) prioritet za EU.
- U poređenju sa ostalim regionalnim inicijativama, Otvoreni Balkan je inicijativa kojoj se otvoreno suprotstavlja jedna od šest država regiona. Za razliku od OB, učešće svih 6 država u CRM kao i proces upravljanja u okviru Berlinskog procesa, implementacija EU standarda sa jasnom mapom puta i akcionim planovima, mjerama i indikatorima uspjeha nameću ovaj vid regionalne saradnje i EU integracije kao primaran, poželjan i transparentan.
Cijeli dokument možete pročitati na OVOM LINKU.
Bankar.me
