Litvanija je uspjela da napravi preokret i od slabe ekonomije izgradi jaku i stabilnu, koja je doprinijela boljem životu njenih građana.
Godine 2004. postala je članica Evropske unije i potpisnica Šengenskog sporazuma i tada počinje njen ekonomski uspon.
U tome su uspjeli zahvaljujući nekoliko ključnih reformi, ali to nije bilo lako.
Prije pristupanja Litvanije EU, posebno u prvoj deceniji primjene zakona o konkurenciji u zemlji, politika konkurentnosti bila je usmjerena na kontrolu cijena i na cijene koje su određivale dominantne kompanije.
“Prvu deceniju 90-ih godina obilježila je visoka inflacija, spor ekonomski rast i slaba konkurencija”, kaže Šarunas Keserauskas, predsjednik Savjeta za konkurenciju Republike Litvanije.
Tokom razgovora o pridruživanju koji su prethodili ulasku u EU naročito su bila istaknuta pitanja poput liberalizacije tržišta, uklanjanja nepotrebnih vladinih propisa, otvaranja tržišta i konkurencije.
“Pristupanje EU značajno je povećalo mogućnosti ekonomskog rasta zemlje, kao i uslove ekonomske podrške i raspoloživih sredstava i donijelo osiguranje većih izgleda za izvoz i uvoz, što bi podstaklo ekonomski razvoj i povećalo konkurenciju u zemlji”, kaže on za B92.
Uz to, diskusije o pridruživanju takođe su doprinijele cilju uspostavljanja organa za konkurenciju koji bi bio nezavisan od vlade. To je, konačno, rezultiralo uspostavljanjem nezavisnog organa za konkurenciju 1999. godine.
“Istovremeno, izmenjeno je zakonodavstvo o konkurenciji u skladu s pravno stečenim nacionalnim normama. To je imalo dvostruki efekat: prvo, usklađivanje je olakšalo primenu zakona o konkurenciji, jer su evropska pravila tržišnog takmičenja postala direktno primjenljiva u zemlji, a mi se u našoj praksi možemo osloniti na brojne evropske slučajeve i sudske odluke, a drugo, ulaskom u EU mogli smo da učestvujemo u redovnim
sastancima i radnim grupama EU za zaštitu konkurencije i razmenjujemo iskustva, što je naš rad učinilo još efikasnijim”, priča Šarunaš.
Ulazak u EU osetio je svaki gradanin Litvanije kroz kroz promene koje su im olakšale svakodnevni život.
“Većina građana Litvanije bi, najverovatnije, istakla prednost slobodnog kretanja ljudi, odnosno slobodnog putovanja u zemlje EU bez vize. Ekonomisti bi, s druge strane, vjerovatno, skrenuli pažnju na tržište EU od 500 miliona potrošača koje je postalo otvoreno za litvanske kompanije, kao i na finansijsku podršku koju je država dobila”, kaže on.
Od pristupanja EU 1. maja 2004. godine, Litvanija je dobila oko 15 milijardi eura finansijske pomoći. Pomoć je korišćena za razvoj infrastrukture, jačanje poslovne konkurentnosti, smanjenje regionalnih i socijalnih razlika.
“Podrška EU, kao i otvoreni izvoz tržišta rezultirala je povećanim rastom ekonomije i zaposlenosti. Članstvo u EU takođe je doprinijelo poboljšanju imidža Litvanije među stranim investitorima. Prije pristupanja litvanski BDP iznosio je 46 procenata prosjeka EU. U 2011. godini je došao na 62 procenta, dok je u 2014. godini – 72 procenta i 78 procenata u 2017. godini”, kaže on.
Istraživanje Eurobarometra sprovedeno 2019. godine, takođe, je potvrdilo da 91 odsto Litvanaca smatra da je članstvo u EU donijelo mnogo pozitivnih promjena u zemlji.
“Pored toga, nivo nezaposlenosti smanjio se sa 11 procenata u 2004. na 6,2 procenta u 2018. godini, dok je prosječna plata porasla sa 357 na 932 eura. Iako su cijene proizvoda i usluga porasle za više od 50 odsto u posljednjih 15 godina. To pokazuje da su se kupovna moć i finansijski kapaciteti gotovo svih državljana Litvanije povećavali vremenom”, priča Keserauskas.
Brojne su prednosti članstva u EU koje su se osjetili u svakodnevnom životu.
Nekoliko godina prije toga su na snagu stupila pravila koja regulišu cijene rominga u EU. Kao rezultat ovih promjena, građani mogu da plaćaju cijene za telefonske pozive, SMS i mobilni internet po tarifi svoje zemlje, gdje god da otputuju.
Što se tiče pregovora o pristupanju u EU i poglavlju 8 oni nisu trajali duže od ostalih.
“Međutim, po mojoj procjeni, formalni pregovori o pristupanju po svim poglavljima trajali su dvije godine. To je uključivalo diskusije u okviru sporazuma o pridruživanju sa EU, nakon čega je zemlja počela da mijenja zakone i druge propise kako bi ih uskladila sa zakonodavstvom EU još pet godina. Sve u svemu, pregovori su trajali oko 7 godina”, kaže.
“Nije bilo naročito velikih izazova tokom pristupnih rasprava u odnosu na sprovođenje zakona o konkurenciji. Medutim, bilo je ograničenja konkurencije koja su morala biti uklonjena, kao što je, na primjer, monopol nad pravima koja je nacionalnim zakonodavstvom dao telekom operateru fiksne mreže trebalo je postepeno uklanjati, otvaranjem tržišta za konkurenciju”, opisuje Keserauskas put ka EU.
U pogledu zakonodavstva o konkurenciji, zakon je bitno promijenjen 1999. godine – pet godina prije ulaska u EU, a potom kasnije u godini pristupanja da bi se potpuno uskladio sa onim EU.
“Stoga je postojala snažna politicka volja za pristupanje EU. Prema mojoj procjeni domaći zadatak koji je zemlja morala da uradi prije nego što je pristupila, protekao je prilično glatko”, rekao je.
Izvor: B92
