Nekoliko brodskih kompanija, među kojima i danski brodarski div Maersk, trenutno izbjegava plovidbu kroz moreuz u blizini Jemena jer su jemenski pobunjenici Huti, koje podržava Iran, posljednjih sedmica više puta napadali brodove u moreuzu Bab-el-Mandeb. Svi brodovi na putu prema Sueckom kanalu moraju proći kroz ovaj uski morski prolaz.
Bab-el-Mandeb odvaja Arapsko poluostrvo od Afrike i povezuje Crveno more s Adenskim zalivom, a time i Indijskim okeanom. U fokusu napada Huta su brodovi koji navodno imaju veze s Izraelom.
Kao odgovor na te napade SAD su nekoliko dana prije Božića inicirale međunarodnu vojnu koaliciju OPG (Operation Prosperity Guardian) koja bi trebala osiguravati brodski prevoz u Crvenom moru. U subotu (30.12.2023.) američka mornarica je potopila nekoliko plovila pobunjenih Huta koji su napali danski kontejnerski brod “Maersk Hangzhou”.
Ako brodovi na putu od Dalekog istoka do Evrope ne idu kroz Suecki kanal, oni moraju zaobići čitav afrički kontinent. To produžuje put za više od sedam dana i otprilike 3500 nautičkih milja, odnosno 6482 kilometra. Suecki kanal, koji povezuje Crveno i Sredozemno more, najkraći je morski put između Evrope i Azije. Obično oko 12 odsto globalnog brodskog prometa prolazi ovim plovnim putem.
Stručnjaci upozoravaju da su napadi pobunjenih Huta već sada značajno povećali troškove transporta robe. A ako se kriza otegne, poskupljenja će osjetiti i krajnji potrošači. “Primjera radi, ako kod puta od Šangaja do Roterdama i nazad brod skreće na rutu preko Rta dobre nade, to povećava samo troškove goriva i do milion dolara”, rekao je za “DW” Peter Sand, glavni analitičar kompanije Xenet za tržišnu analizu sa sjedištem u Kopenhagenu.
Kroz Crveno more plovi oko devet odsto svih tankera koji prevoze naftu i plin, od kojih su neki već bili na meti pobunjenika Huta. Britanska naftna kompanija BP je jedna od onih koje izbjegavaju ovu rutu od 18. decembra.
“Vidimo da su ovdje i sada pogođene isporuke energenata – bilo da se radi o nafti, ugljenu ili plinu – jednostavno zbog zime na sjevernoj hemisferi”, rekao je analitičar Sand. Ovo bi moglo imati domino-efekt na cijene energije.
Ehsan Koman, glavni analitičar za tržišta sirovina u velikoj japanskoj banci MUFG, ima drugačije mišljenje. On vjeruje da napadi pobunjenika neće imati trajne posljedice na cijene energije, rekao je za “Handelsblatt”. “Preusmjeravanje brodova remeti lance snabdijevanja, ali ne i proizvodnju.”
Kašnjenja u isporuci takođe utiču na kontejnerske luke širom Evrope, koje su obično vrlo efikasne u primanju velikog broja kontejnera, rekao je za “DW” Lars Jensen, izvršni direktor Vespući Maritime, konsultantske kompanije sa sjedištem u Danskoj.
“Uzmimo primjer luke koja obrađuje 50.000 kontejnera sedmično. Ako ništa ne stigne sedam dana, i onda se iduće sedmice mora obraditi sto hiljada kontejnera, to može dovesti do preopterećenja”, kaže Jensen.
Kriza u Crvenom moru budi sjećanja na mart 2021. U to vrijeme je Suecki kanal bio blokiran šest dana nakon što se u njemu nasukao kontejnerski brod Ever Given. U tom trenutku svijet je bio u fazi zatvaranja zbog pandemije koronavirusa i globalni trgovinski lanci snabdijevanja su već́ bili ozbiljno poremećeni.
Stotine brodova je sedmicama bilo blokirano u Crvenom moru, a troškovi transporta kontejnera porasli su s 2000 dolara (oko 1800 evra) na 14.000 dolara (preko 12.000 evra). Kriza Ever Given izazvala je višemjesečna dodatna kašnjenja u uvozu robe iz Azije.
U okviru multinacionalne operacije zaštite pomorske trgovine Ujedinjeno Kraljevstvo, Bahrein, Kanada, Francuska, Italija, Nizozemska, Norveška, Sejšeli i Španija sprovode zajedničke patrole u južnom Crvenom moru i Adenskom zalivu.
Iako su američki i britanski ratni brodovi u toj regiji počeli ciljano gađati rakete i dronove Huta i napad na Maersk Hangzhou je spriječen, nejasno je hoće li prisutnost veće pomorske snage biti dovoljna da se napadi u potpunosti spriječe.
Huti, koji kontrolišu velike dijelove Jemena, sebe vide kao dio samoproglašene “osovine otpora” usmjerene protiv Izraela. Pored radikalnog Hamasa, tu je i šitski islamistički Hezbolah u Libanu, koji takođe podržava Iran, prenosi “Index”.
