Od sticanja nezavisnosti do sada Crna Gora će samo za kama te po osnovu državnog budžeta isplatiti oko 811,7 miliona eura. Koliko građani skupo plaćaju kreditne aranžmane crnogorske Vlade, najbolje govori činjenica da će na kam ate za ovaj period otići više nego za kredit za prvu dionicu autoputa od 809 miliona eura.
Analiza Centra za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN-CG) pokazuje da su kamate mogle biti znatno niže, da je Vlada Crne Gore bila spremna 11a strukturne reforme. Kamate sada iznose četvrtinu ukupnog javnog duga, koji iznosi 3,2 milijarde eura. O ekonomskoj politici najbolje svjedoči podatak da je krajem 2006. ukupni dug Crne Gore bio 700 miliona eura, znatno manje, nego što je od tada plaćeno za kamate.
Do znatno jeftinijeg novca Crna Gora je mogla doći sklapanjem aranžmana sa Međunarodnim monetarnim fondom, ali su sve Vlade od sticanja nezavisnosti to izbjegavale, jer bi morale da ispune više uslova, sprovedu bolne reforme i krešu javnu potrošnju. Ali, i da pristanu da MMF ima kontrolu nad ja vnim finansijama.
Umjesto aranžmana sa MMF-om, pozajmice su uglavnom tražene na međunarodnom tržištu emitovanjem euroobveznica (vid kreditnog zaduženja) i uzimanjem kredita od komercijalnih banaka, a za neke kredite su založene i državne zlatne rezerve. Sve to po visokim kamatnim stopama, koje su na godišnjem nivou već gotovo 100 miliona eura. Aktuelna Vlada je konačno priznala da su kamate ogromni trošak u budžetu, zbog čega se traži model za refinansiranje duga po nižim stopama.
Samo da se izbjegne kontroli MMF-a
Najveći dio kredita, sa ovako visokim kamatama, uziman je za tekuću potrošnju, odnosno pokriv anje deficita za plate, penzije, socijalna davanja, garancije i slično. U sadašnjem iznosu javnog duga svega 500 miliona, ili 15 odsto, se odnosi na dostiglo zaduženje za autoput. Taj kredit je bio kap zbog koje je pređena granica zaduženja od 60 odsto BDP-a, što je jedan od kriterija Evropske unije (EU). U izvještajima EU, kao i onim Svjetske banke (SB) i MMF se više puta upozoravalo da će ovaj projekat ozbiljno ugroziti javne finansije.
Vladina zaduženja na tržištu eurobveznica i kod komercijalnih banaka dostizala su kamate i od 7,8 odsto, iako je postojala mogućnost zaduženja koci MMF-a po upola nižim stopama, ali uz zahtjeve da se smanji javna potrošnja i administracija.
Iz MMF-a nijesu željeli da govore za CIN-CG o tome da li je Crna Gora zakasnila sa mjerema fiskalne konsolidacije koje su krenule u posljednje dvije godine, odnosno, da li bi javni dug države bio manji da su mjere koje se sada sprovode u saradnji sa tom organizacijom i SB počete još 2010. godine.
Iako iz SB nijesu precizirali da li se kasni sa mjerama fiskalne konsolidacije, objašnjavaju da su rezultati koji su ostvareni tokom 2017. i 2018. pozitivan signal finansijskim tržištima za povećanje kreditnog rejtinga Crne Gore, te da je u narednom periodu bitno da se ograniče javni rashodi i smanji neefikasna potrošnja.
(Opširnije u današnjim Vijestima)
