Odgovor na ovo pitanje umnogome zavisi od toga ko će na njima pobijediti. Trenutno je Kamala Haris u neznatnoj prednosti, ali to se vrlo lako može promijeniti.
Za sada možemo samo da nagađamo ko će zauzeti Bijelu kuću, ali već sjutra bi nam mogli biti poznati rezultati izbora za predsjednika ili predsjednicu SAD. No, šta to zapravo znači za nas?
Na ovo pitanje odgovor su pokušali da daju članovi public affairs tima agencije Grayling iz Srednje i Istočne Evrope (SIE), uz pomoć Grayling tima iz Vašingtona. Oni su detaljno analizirali političke, ekonomske i kulturne implikacije koje rezultati ovih izbora mogu imati na 10 država regiona Srednjeistočne Evrope, među kojima je i Srbija. Bavili su se analizom trenutnog stanja, ali i dosadašnjih stavova dvoje američkih predsjedničkih kandidata, imajući u vidu činjenicu da Sjedinjene Američke Države ostvaruju veliki uticaj na cijeli svijet, pa i na region Srednje i Istočne Evrope, u kojem imaju aktivno vojno prisustvo, i sa kojim ostvaruju trgovinsku, ali i mnoge druge vidove ekonomske saradnje.
Da li Trampova pobjeda donosi nestabilnost?
Pozivajući se na iskustva iz prethodnog predsjedničkog mandata Donalda Trampa, izvještaj ocjenjuje da je teško predvidjeti sve njegove potencijalne buduće poteze u različitim oblastima. Činjenica je da bi Trampova prethodna retorika u vezi sa NATO alijansom i apel da evropske države više finansijski doprinesu sopstvenoj odbrani mogla da poveća nesigurnost u državama kao što su Poljska, Rumunija ili baltičke zemlje, koje se u ovom trenutku snažno oslanjaju na američku podršku u strahu od potencijalnih agresorskih aktivnosti od strane Rusije.
Eventualna Trampova pobjeda bi mogla dovesti do slabljenja podrške Ukrajini, kao i do pogoršanja odnosa između SAD i pomenutih istočnoevropskih država koje Rusiju najviše doživljavaju kao potencijalnu prijetnju. Takođe, očekuje se da bi Trampova pobjeda dala dodatni vjetar u leđa političkim partijama u regionu čiji programi se zasnivaju na povećanom nacionalizmu, evroskepticizmu i manjoj toleranciji prema migrantima, kao što su Orbanov kabinet u Mađarskoj ili opozicione partije Akcija nezadovoljnih građana (ANO) u Češkoj i Pravo i pravda u Poljskoj.
Kada je riječ o ekonomskom uticaju, u izvještaju se navodi da bi Trampova pobjeda donijela neizvjesnost zemljama Srednje i Istočne Evrope čije se ekonomije snažno oslanjaju na evropsko-američke trgovinske odnose, s obzirom na prethodni protekcionistički stav ovog kandidata. Takođe, smatra se da bi potencijalno pad investicija iz SAD, posebno u oblasti energetike i obnovljivih izvora energije, zemlje regiona moglo dovesti u situaciju da teže smanjuju svoju zavisnost od energenata iz Rusije, ili da postanu više zavisne od evropskih, ali na primjer, i kineskih investicija. Sa druge strane, države kao što je Srbija očekuju unapređenje bilateralnih ekonomskih odnosa sa SAD u slučaju Trampove pobjede, što je takođe bazirano na iskustvima iz njegovog prethodnog mandata.
Sve ovo bi moglo da dovede do popuštanja američke meke moći u Srednjeistočnoj Evropi i dodatno da otvori put za rast uticaja zemalja sa istoka u oblastima medija, obrazovanja i kulture. Drugim riječima, da rezultira udaljavanjem regiona od prozapadnih vrijednosti.
Administracija Kamale Haris više bi podsjećala na Bajdenovu
Počev od podrške NATO alijansi, mogućnosti povećanja američkih trupa u regionu, preko čvrstog stava u vezi sa sankcijama Rusiji i podršci Ukrajini, pa sve do jačanja ekonomskih odnosa kroz multilateralni okvir, očekuje se da će politika Kamale Haris, ukoliko ona postane nova predsjednica, barem u regionu, biti sličnija onoj koju je sprovodila trenutna Bajdenova administracija.
Inicijativa tri mora, platforma namijenjena razvoju infrastrukture u SIE regionu, takođe bi mogla da bude dodatno podržana od strane potencijalne administracije Haris, posebno u oblastima čiste energije i digitalne povezanosti. U slučaju njene pobjede, očekuje se i snažan fokus na klimatske promjene, tako da bi potencijalne američke investicije u obnovljive tehnologije mogle ubrzati i energetsku tranziciju zemalja Srednje i Istočne Evrope. Dodatno, uzimajući u obzir njene dosadašnje stavove, očekuje se da bi intenzivniji fokus na prava LGBTQ+ zajednice i rodnu ravnopravnost, ali i pitanja demokratije i građanskih sloboda, mogao da dovede do usložnjavanja odnosa između SAD i država koje su više privržene tradicionalnim vrijednostima, kao što su, na primjer, Mađarska, Slovačka, Poljska, ali i Srbija.
Ukupno gledano, izvještaj ističe da bi, u slučaju Trampove pobjede, države regiona bile suočene sa većom neizvjesnošću i potencijalno manjom podrškom u transatlantskim odnosima, dok se, sa druge strane, očekuje da bi pobjeda demokratske kandidatkinje, Kamale Haris, usmjerila SAD ka čvršćem povezivanju sa ciljevima Evropske unije u regionu, podstičući saradnju i rad na zajedničkim vrijednostima sa obje strane Atlantika.
Cijeli izvještaj “Povezivanje kontinenata – Odnosi SIE i SAD: Potencijalni uticaji američkih izbora” agencije Grayling, sa detaljnom analizom uticaja koju bi pobjeda jednog od dvoje kandidata imala na Bugarsku, Mađarsku, Poljsku, Rumuniju, Slovačku, Sloveniju, Ukrajinu, Hrvatsku, Češku, i Srbiju, možete preuzeti sa Graylingove stranice.
