Turizam Crne Gore je pretjerano zavisan od Rusije, koja prema zvaničnim podacima čini gotovo trećinu turističkog prometa kod nas. Ako se tome dodaju brojni stambeni objekti ruskih građana kod nas, onda je to vjerovatno 70 do 100 odsto više, tako da je realno prognozirati da nam sa ruskog tržišta dolazi oko 40 odsto turista. Sa šest odsto turista iz Ukrajine, možemo reći da nam sa ova dva tržišta dolazi 50 odsto gostiju, što je mnogo i veoma riskantno, kazao je u intervjuu za „Dan” dekan Fakulteta za biznis i turizam u Budvi Rade Ratković.
– Tri najveće zemlje Mediterana (Španija, Italija i Francuska) su dominantno oslonjene na emitivna tržišta Njemačke (30 do 32 odsto) i Velike Britanije (22 do 32 odsto). Hrvatska u svojoj strategiji razvoja do 2020. godine predviđa sa tržišta Njemačke 21 odsto, Slovenije devet, Austrije osam i Italije sedam odsto. Sklona tržišta treba da čine oko 17 odsto, susjedna 5,5 odsto, a izazovna, u koje spada Rusija, 17,5 procenata. Hrvatska ima stepen pune zauzetosti hotela od 145 dana, Italija 190 dana, a Crna Gora oko 90 dana. Dakle, tržišni turističko-geografski miks vodećih turističkih zemalja Mediterana se zasniva na glavnim emitivnim zemljama Evrope, dok se naš miks zasniva na tržištu Rusije i Srbije, sa zanemarljivim učešćem glavnih emitivnih izvora Evrope. Posledice su naše izrazito nisko korišćenje hotelskih kapaciteta, koje je, u prosjeku, na nivou od oko 50 odsto onoga što postižu vodeće turističke zemlje Mediterana – naveo je Ratković.
[widgets_on_pages id=”Baner”]
Kakav uticaj može imati kriza u Ukrajini na broj dolazaka turista iz te dvije zemlje u Crnu Goru?
– Poznato je da turizam ne voli političke, ratne i pandemijske krize. Istorija pokazuje da je na to izrazito neotporan. Nasuprot tome, turizam se pokazao kao jedna od najotpornijih privrednih grana na ekonomske krize i izazove. Pokazalo se da turističke potrebe poprimaju karakter esencijalnih ljudskih potreba. Shodno takvim istorijskim lekcijama, realno je očekivati da će se politička kriza u Ukrajini odraziti negativno na dolazak turista iz tih država. Teško je sada kvantificirati očekivani pad, kao što je teško procijeniti dubinu i dužinu krize. Ako se brzo nađe razumno rješenje, što nije pretjerano vjerovatno, pad bi mogao biti privremen i mali, ali bi, u slučaju pesimističkog scenarija mogao biti dugotrajan i veliki. Sjetimo se dugih godina komunističke izolacije Sovjetskog Saveza i rijetkih i malih dolazaka turista.
Hoće li se eventualni manji broj dolazaka ruskih i ukrajinskih turista negativno odraziti na ukupan prihod od turizma?
– Crna Gora inače ima nizak prihod od turizma, koji, u proknjiženom obliku, dostiže oko 200 miliona eura, što generira već tradicionalno nerentabilno poslovanje našeg turističkog sektora u poslednje 23 godine. Eventualni pad prometa sa ruskog tržišta, koji, bar u kratkom roku, neće moći biti kompenzovan prometom sa drugih tržišta, neminovno će dovesti do pada, inače niskih, stvarnih direktnih prihoda od turizma.
Prema proccjenama CTU tokom sezone u sivoj zoni završi pola miliona eura. U kojem sektoru je ona najzastupljenija?
– Najveći dio sive ekonomije je u smještajnom sektoru, odnosno u sekundarnim stanovima koji čine najveći dio naših smještajnih kapaciteta. Procjenjuje se da se u ovom segmentu ne evidentira isto toliko turističkog prometa koliko ga ima u registrovanim vidovima smještaja. Taj dio nije adekvatno obuhvaćen ni evidencijom ni kontrolom. Da bi se ova velika siva zona suzbila, potrebna je sinhronizovana i dobro isplanirana akcija državnih organa na nacionalnom i lokalnom nivou. Problem ne može riješiti sama turistička inspekcija. Vidio sam predloge CTU u tom smislu i smatram da oni zaslužuju široku podršku.
Kakav je Vaš stav o privremenim objektima i šta bi trebalo sa njima uraditi?
– Privremene objekte ne treba davati tamo gdje imamo urbanističke planove. Gdje ih nemamo valja dati privremene dozvole, ali shodno osmišljenom planu i rasporedu, koji neće tolerisati preveliku koncentraciju tih objekata i stvaranje vašarske atmosfere u našim turističkim mjestima.
Djelovati manje represivno, a više preventivno
Da li bi inspekcija trebalo da bude stroža i da pojača nadzor tokom sezone?
– Treba djelovati manje represivno, a više preventivno. Težište kontrole treba pomjeriti sa legalnih i registrovanih na nelegalne i neregistrovane. Isto tako, treba izbjegavati pritisak na goste prilikom kontrole i ne tjerati ugostitelje da gostima izdaju fiskalne račune nakon svake porudžbine. Račun gostu treba davati kad on zatraži da mu se naplati, kao što se to radi svuda u svijetu.
Kasno startujemo, rano završimo
Da li bi država trebalo da uradi nešto po pitanju trajanja sezone i zabrane građevinskih radova, kako turisti koji dođu u martu ili oktobru ne bi zaticali bagere i neuredne obale?
– To je posledica, već pomenute, nepovoljne strukture naše turističke tražnje, koja se odlikuje kratkom sezonom, kasnim startom i ranim završetkom. Nama se oduži privilegovana građevinska sezona, koja ugrožava turističku sezonu i nijesmo još obnovili raniju dobru naviku ranog pripremanja sezone. Sada, doduše, nemamo dovoljno tržišnih podsticaja za to. Nedostaje nam adekvatan destinacijski menadžment, koji bi upravljao razvojem turističke ponude i marketingom na nivou destinacije.
