Popularnost šaha je procvjetala za vrijeme pandemije KOVID-19, a ova igra sada ostvaruje ozbiljnu zaradu na više različitih platformi, ali i dijeli bogatstvo širom svijeta. Kako i zašto? Magnus Karlsen je šahovski velemajstor i peterostruki prvak svijeta u ovoj igri. Iz Dubai Ekspo 2020 centra, početkom decembra mjeseca, je ponio sa sobom 1.380.000 dolara nakon što je pobijedio ruskog velemajstora Jana Nepomnjaščija.
Uprkos porazu, Rus je zaradio 905.000 dolara iz nagradnog fonda. Popularnost šaha je procvjetala za vrijeme pandemije COVID-19, a ova igra sada ostvaruje ozbiljnu zaradu na više različitih platformi, ali i dijeli bogatstvo širom svijeta. Milioni ljudi širom svijeta su putem različitih streaming platformi posmatrali finalni duel između Carlsena i Nepomnjaščija, nekoliko sati tokom dvije sedmice koliko je trajao finalni okršaj.
Netfliksov uvod u popularizaciju
Ali prije nego li su njih dvojica izašli na pozornicu, jedan događaj u oktobru 2020. godine mnogo je uticao na popularnost šaha – Netfliksova serija: The Queen’s Gambit (Damin gambit). Samo u prvom mjesecu prikazivanja ovu seriju je pogledalo više od 62 miliona ljudi. Čak i danas ova serija nalazi se među najgledanijima na najpopularnijoj filmskoj i serijskoj platformi na svijetu. Podsjećamo, priča prati Bet Harmon, koju glumi Anja Tejlor-DŽoj, šahovsku genijalku iz sirotišta, koja se bori s ovisnošću, a paralelno želi postati najbolja šahistkinja na svijetu.
Serija je bazirana na istoimenom romanu Voltera Trevisa iz 1983. godine. Problematično djetinjstvo Bet u romanu i seriji bazirano je ličnim iskustvima autora. Kada je imao devet godina dijagnosticirano mu je srčano oboljenje, roditelji su ga napustili i smjestili u dom za oporavak. Tokom svog boravka tamo, drogiran je tri puta dnevno barbituratom poznatim kao fenobarbital. I, baš kao što vidimo kod Bet u Daminom gambitu, upravo to ga postavlja na put zavisnosti.
Sinonim za šah
Serija je postala fenomenalan uvod u veliki okršaj dvojice šahovskih gladijatora, ali je dala odličnu platformu brojnim kompanijama koji su iskoristili ovaj događaj kao reklamu i mogućnost za dodatnu zaradu.
Tvorci Netfliksove serije “Damin gambit” konsultovali su rusku šahovsku legendu Garija Kasprova kako bi osigurali da šahovska igra bude uverljiva. Kasparov je za ruski servis Radija Slobodna Evropa (RSE) opisao kako je pomogao tvorcima serije da samu akciju na i van šahovske table učine autentičnom. Magnus Karlsen je sada ime i prezime koje je sinonim za šah. Možda nije prvi koji je popularizirao ovu igru, ali je sigurno jedan od pionira koji je zaradio pravo bogatstvo. Mastercard, Unibet, Simonsen Vogt Wiig, Isklar, Meltwater – to su sve kompanije čiji se logotipovi mogu vidjeti na njegovoj jakni koju je nosio za vrijeme finalnog turnira kojeg je osvojio po peti put.
Pomenimo samo neka imena čiji su se logotipovi mogli viđeti u Dubai Ekspo 2020: Roleks, Rolex, Kaspersky, Phosagro, Mastercard, Unibet, Simonsen Vogt Wiig. Amazon, odnosno njegova platforma Twitch bila je zadužena za striming. Ali, prije nego što je postao magnet za sponzore – napravio je digitalnu revoluciju. Jedan je od osnivača PlayMagnus, kompanije koja sada funkcioniše kao e-learning sajt uz izdavanje knjiga i online igara. Neki zaposleni u njegovoj kompaniji čak počinju djelovati kao de fakto agenti za mlađe igrače.
Stari šah vs. novi šah
„Stari šah je zaostajao u odnosu na druge sportove kada je u pitanju komercijalizacija i pristupačnost. Internet pruža šahu ogromnu priliku jer je šah potpuno isti onlajn, za razliku od drugih sportova. Tenis nije isti kada se igra onlajn“, pojasnio je Espen Agdestein, bivši menadžer Magnusa Carlsena i suosnivač kompanije PlayMagnus. Onlajn kompanija PlayMagnus ima 60.000 mjesečnih pretplatnika, a preko nje je zaradio 10 miliona dolara samo u prvoj polovini 2021. godine, prenosi CNN. Trgujući javno na berzi Euronext Growth Oslo, njegova tržišna kapitalizacija je oko 106 miliona dolara i kupio je podružnice kao što su Everyman Chess i New in Chess..
Magnus Cehss AS, kompanija koju je Magnus Karlsen osnovao kao tinejdžer kako bi upravljao svojim dobicima i čiji je većinski vlasnik, posjeduje 8,9 posto PlayMagnusa. NBC Sports je emitovao dnevne 25-minutne programe rezimea mečeva između Karlsena i Nepomnjaščija.Nakon četvrte partije, to je bio najgledaniji sportski segment na kanalu tog dana, prema FIDE (Internacionalna šahovsk federacija).Poslije partije iz FIDE za CNN je saopšteno da je u roku od nekoliko minuta nakon završetka bilo štampano 37.200 publikacija o meču.
Čovjek protiv mašine
Popularnost šaha raste iz godine u godinu, a njegova digitalizacija i zarada od nje – u ekspanziji je 25 godina. Podsjetit ćemo vas na jedan odgađaj od prije 25 godina koji nosi naziv Deep Blue vs. Gari Kasparov. Deep Blue protiv Garija Kasparova bio je događaj od šest šahovskih mečeva između svetskog šampiona Garija Kasparova i IBM-ovog superkompjutera pod nazivom Deep Blue. Prvi meč je odigran u Filadelfiji 1996. i dobio ga je Kasparov rezultatom 4-2. Drugi je odigran u NJu Jorku 1997. i pobijedio je Deep Blue sa 3½ – 2½. Meč iz 1997. bio je prvi poraz aktuelnog svetskog šampiona u šahu od kompjutera u uslovima turnira. Partija iz 1997. bila je tema dokumentarnog filma: The man vs. Macihne.
Pobjeda Deep Blue kompjutera ocijenjena je simbolično značajnom, odnosno znakom da umjetna inteligencija sustiže ljudsku inteligenciju i da bi mogla pobijediti jednog od najvećih intelektualnih šampiona. Kasnija analiza mečeva imala je tendenciju da umanji gubitak Kasparova, gđe je navedeno da je poraz rezultat njegove neuobičajeno loše igre i umanji intelektualnu vrijednost šaha kao igre koja se može pobijediti silom. Stručnjaci predviđaju da je tek početak revolucije šaha, i u klasičnom i u digitalnom smislu. Fanovi već mogu kupiti NFT (Non-Fungable Token; Nezamjenjivi token) verziju trofeja Championship Chess Tour, a bivši svjetski prvak Gari Kasparov je lansirao svoju NFT kolekciju koja uključuje stare fotografije i trofeje koje je osvojio ruski velemajstor.
Ključna transformacija „Šahisti su zainteresovani za inžinjering i finansije i stalno traže više publike. Blockchain kompanije imaju mnogo novca. Ovo je sjajno vrijeme za sport, a svaki roditelj bi volio da vidi svoje dijete kako igra šah“, pojasnio je Adgestein. Ono što je za ljubitelje ove klasične igre vrlo bitno: Šahom ponovo vlada čovjek, a ne mašina.
Prvih pet mečeva na ovogodišnjem svjetskom prvenstvu u Dubaiju – koje su završile „savršenim neriješenim rezultatom“ – činilo se da slijede poznati obrazac. Ali tada je aktuelni svjetski prvak Magnus Karlsen iznenadio svog protivnika – i obožavatelje šaha diljem svijeta.U meču koji je preokrenuo očekivanja, nudeći simboličnu pobjedu „ljudi nad mašinama“.
„Šah je sada usljed ključne transformacije. Uz uspon online šaha i velikog uspjeha Netflixove serije ‘The Queen’s Gambit’ igra nikada nije bila popularnija niti pristupačnija. Unaprijedio ga je i napredak računara: Igrači proučavaju i pamte ‘savršene poteze’ (kako ih određuju kompjuteri) i tako jačaju stil igre koji se najčešće završava neriješenim rezultatom“, komentar je iz Guardian-ovog podkasta „Kako je Magnus Karlsen preuzeo šah od mašina“.
Ko je najbogatiji šahista ?
Zanimljivo, u svijetu je trenutno najmanje deset osoba koje su stekle status milionera igrajući šah. Svi su oni u statusu velemajstora igre, a najbogatiji među njima nisu ni Karlsen, ni Kasparov ni Nepomnjašči, koje smo spominjali u ovom tekstu. Prema Wealth Genious-, najbogatiji šahista svih vremena je Hikaru Nakamura, koji ima neto vrijednost od približno 50 miliona dolara.
Sa 15 godina, Nakamura je postao najmlađi Amerikanac koji je postao velemajstor. Sada je petostruki šampion Sjedinjenih Država. 2014. godine, FIDE (Internacionalna šahovska federacija) ga je rangirala kao broj jedan u svijetu na svojim zvaničnim listama za brzi i blic šah. Nakamura je pao na drugu poziciju sljedeće godine, iza Magnusa Karlsena.
Izvor: Zurnal.me
