U političkom pogledu, 2019. biće izuzetno važna godina za Evropsku uniju. Velika Britanija se približava izlasku iz EU, 29. marta 2019, a nakon majskih izbora za Evropski parlament na čelu skoro svih vodećih intitucija Unije doći će do promjena. Samim tim, u zavisnosti od raspodjele mjesta u novom sastavu parlamenta, Evropa može postati svjedok potpunog pregrupisavanja snaga među zemljama EU, unutar institucija EU i među Evropskim parlamentom i zemljama EU.
Nova raspodjela snaga unutar institucija EU desiće se uglavnom u vidu kadrovskih pitanja. Biće postavljeni novi predsjednici Evropske komisije, Evropskog savjeta i Evropske centralne banke, a takođe i visoki predstavnik EU za spoljne poslove i bezbjednost. Ako nacionalističke partije evroskeptika postanu najveća frakcija u Evropskom parlamentu, ta imenovanja potpuno pokazati oštri raskid sa prošlošću.
Zemlje Evropske unije sada su razjedinjene kao nikada ranije i to čak po onim najfundamentalnijim pitanjima koja se tiču evropskog projekta. Na smjenu širkom konsenzusu, koji je postojao u prošlosti, dolazi probuđeni nacionalizam. Osim toga, istok sve češće istupa protiv zapada, a sjever protiv juga. Postoji osnov za strah da će te narastajuće razlike naći svoj odraz u novom sastavu parplamenta što će otežati (ili učiniti potpuno nemogućim) formiranje vladajuće većine.
Trenutno postojeća de fakto velika koalicija konzervativne Evropske narodne partije (EPP) i Napredne alijanse socijalista i demokrata (S&D) najvjerovatnije neće opstati nakon izbora koji slijede. Dijelom i zato što je S&D u dubokoj (čak i egzistencijalnoj) krizi u mnogim zemljama Evrope. Osim toga, na scenu su stupili novi igrači, uključujući i centrističku partiju francuskog predsjednika E. Markona “Republika u pokretu” i nekoliko partija radikalnih evroskeptika i nacionalista.
Ako se uzme u obzir do sad neviđeni uspon nacionalističkih partija u ovom izbornom ciklusu, obični formalni problemi u evropskoj izbornoj kampanji otići će u drugi plan. Biće to spor o Evropi i o budućnosti evropske demokratije. Posljednji događaji u nizu zemalja EU izazov su fundamentalnim prinipima EU, kao što su vladavina zakona i podjela vlasti. Na tim će se izborima, u suštini, rješavati sudbina demokratskih institucija, a takođe i pitanja evropske solidarnosti i suvereniteta.
Treba li govoriti da će izbori za Evropski parlament imati veliki uticaj na budućnost Evrope u svijetu koje se brzo mijenja. Sadašnji predsjenik SAD pokazuje takav prezir prema EU da su mnogi počeli da govore o “kraju Zapada”. Rusija, sa svojim narastajućim revanšizmom, vodi ratove na evropskoj periferiji i u Siriji. Predsjednik turske Redžep Erdogan poveo je svoju zemlju na put autoritarizma. A Kina traži da je priznaju kao globalnu silu.
Najgora od svega je nedavna odluka predsjednika SAD Donalda Trampa o izlasku njegove zemlje iz Sporazuma o uništenju raketa srednjeg i kraćeg dometa iz 1987. godine, potpisanog sa Rusijom, jer stvara opasnost od nove trke u naoružanju. Sve se desilo u vrijeme kada eskalira klimatska kriza i početak globalne trke za dominaciju u sferi vještačke inteligencije (pri čemu se mogućih rizika od nje još nije svjesno u punoj mjeri).
Na tom mračnom fonu pojavljuje se pitanje – šta će biti sa Evropom. Hoće li Evropljani umjeti da sačuvaju svoj evropski suverenitet ili će usitnjavanje koje su sami isprovocirali još uvećati njihovu zavisnost od drugih sila?
Partije koje se zalažu za EU, pitanje o mjestu Evrope u svijetu moraju postaviti kao centralno u predstojećoj kampanji za izbore za Evropski parlament. U protivnom, doživjeće težak poraz od ruke novih nacionalista. Nacionalisti hoće da se vrate u prošlost; zadatak zapadnoevrskih snaga je da predlože odgovore za budućnost.
Ne treba živjeti u zabludi: pobjeda nacionalista sljedeće godine iz temelja će potresti EU i gurnuti je u duboku krizu. To bi bio potpuni poraz za fundamentalne evropske vrijednosti. Uzimajući u obzir tu opasnost, pristalice Evrope ne mogu se osloniti na dosadašnje pristupe. Nedavne radikalne promjene u partijskim sistemima mnogih zemalja EU prouzrokovale su izmjene u izbornim kalkulacijama pa se proevropske snage moraju tome prilagoditi na odgovoarajući način.
Ja sa svoje strane predviđam da će izbori sljedeće godine dovesti do dramatičnih promjena u Evropi. Bilo to dobro ili ne, pitanje Evrope je politizovano i sada mora biti riješeno. Vidjećemo ili obnovu nacionalizma ili pobjedu demokratije i jedinstva na nivou EU. Nažalost, proevropske snage ne mogu se nadati nikakvoj pomoći iz inostranstva. Naprotiv, upravo je obrnuto: Evropa se mora brižljivo čuvati od stranog miješanja u svoje unutrašnje stvari, uključujući i izbore.
Tokom posljednjih godina vodilo se mnogo razgovora o tome da li EU pati od “deficita demokratije”. Upravo je borba za većinu u Evropskom parlamentu faktički ogromna šansa za demokratiju. Proevropske snage samo treba da se probude na vrijeme da bi tu šansu iskoristile. Ili će to učiniti neprijatelji Evrope.
Autor: Joška Fišer
(*Fišer je bio ministar inostranih poslova Njemačke 1998-2005; odigrao je ključnu ulogu u osnivanju Njemačke partije Zelenih, čiji je lider bio skoro 20 godina)
Copyright: Project Syndicate, 2018.
Izvor: vijesti online
