Građani koji su ostali bez posla i žele da stopiraju otplatu kredita u okviru novog moratorijuma, koji je odobrila Centralna banka (CBCG), to pravo ostvaruju dostavljanjem izjave bivšeg poslodavca o razlozima prestanka radnog odnosa i datumom njegovog stupanja na snagu.
“U slučaju da tu potvrdu nije moguće dobiti iz bilo kojeg razloga, potrebno je dostaviti odgovarajući dokaz o čijoj sadržini se usaglase banka i korisnik kredita. U cilju efikasnijeg sprovođenja moratorijuma, banka može smatrati da je radni odnos prestao kao posljedica epidemije koronavirusa, bez potrebe dostavljanja dokaza, sem ako ne smatra da je dostavljanje dokaza neophodno”, objašnjeno je u uputstvu CBCG za sprovođenjem odluke o moratorijumu.
Odluka je stupila na snagu 6. novembra, a predviđa da svi građani koji su bez posla ostali nakon 31. marta ove godine mogu stopirati otplatu kredita na šest mjeseci. Uslov za aktivaciju tog moratorijuma je da na kraju decembra 2019. klijent nije imao kašnjenje u otplati duže od tri mjeseca i da kredit na taj dan nije bio klasifikovan kao nekvalitetan. To važi i za korisnike kredita kod mikrofinansijskih institucija i lizing kompanija.
U uputstvu CBCG se navodi i da građani kojima je kredit odobren nakon 6. novembra ove godine, odnosno nakon stupanja na snagu odluke, mogu koristiti moratorijum samo ako su uslovi za korišćenje nastupili nakon odobrenja kredita. To znači da ako je neko, na primjer, 7. novembra dobio kredit od banke jer je ispunjavao sve uslove za njega, a nakon toga u firmi gdje radi dobio otkaz ima pravo na moratorijum.
Prijava dok traje odluka
CBCG objašnjava da građani koji i nakon stupanja na snagu ove odluke ostanu bez posla mogu koristiti pravo na moratorijum do šest mjeseci. Odluka je na snazi do 6. maja naredne godine.
Navedeno je da ako je neko ostao bez posla nakon 31. marta i nakon toga našao novi posao kod drugog poslodavca do stupanja na snagu ove odluke nema pravo na moratorijum.
“Korisnik kredita koji je počeo korišćenje moratorijuma može ga iskoristiti do kraja, bez obzira ako je u međuvremenu zasnovao novi radni odnos. Međutim, korisnik kredita treba biti svjestan da tokom moratorijuma ima obračun kamate, čije se otplata vrši na jedan od odlukom definisanih načina. To znači da će iznos rate nakon isteka moratorijuma biti uvećana za neki iznos, koji je direktno proporcionalan trajanju moratorijuma”, pojašnjeno je iz vrhovne monetarne institucije.
Za vrijeme zamrzavanja otplate obaveza, banke neće obračunavati zateznu kamatu na dospjela neizmirena potraživanja po kreditu, neće pokretati postupak izvršenja, odnosno prinudne naplate, niti preduzimati druge pravne radnje sa ciljem naplate potraživanja, neće obračunavati dane kašnjenje, niti mogu da reklasifikuju kredit u nižu grupu.
“To podrazumijeva da ako je korisnik kredita, u momentu podnošenja zahtjeva za korišćenje moratorijuma, imao kašnjenja u otplati dospjelih potraživanja od, na primjer, 92 dana i banka je obračunavala zateznu kamatu, u momentu aktiviranja, banke će prestati sa daljim obračunom zatezne kamate i obračunom dana kašnjenja i neće vršiti reklasifikaciju navedenog kredita u nižu klasifikacionu grupu u koju bi dospio u slučaju da su se produžila kašnjanja u otplati dospjelih potraživanja tokom trajanja moratorijuma”, objašnjeno je u uputstvu.
Prvi tromjesečni moratorijum na otplatu kredita do juna je bio privremena mjera za sve građane i privredu. On je produžen za još tri mjeseca, ali nije omogućavao svima pravo na stopiranje otplate, već samo onima koju su finansijski ugroženi i ako banka želi da im to odobri.
Od 1. septembra je stupio na snagu treći moratorijum koji je namijenjen onima koji imaju turističke i poljoprivredne kredite, a nakon toga ovaj za građene koji ostaju bez posla. Banka ne smije mijenjati kamatu
Građanin koji želi da aktivira moratorijum banci u elektronskoj ili pisanoj formi dostavlja zahtjev za odobravanje zamrzavanja obaveza koji podrazumijeva izmjenu plana otplate kredita.
Banke su obavezne da na svojim veb stranicama objave bliže uslove za prijavljivanje za korišćenje moratorijuma i da najkasnije u roku od 15 dana od prijema zahtjeva sprovede sve potrebno za realizaciju izmjene plana otplate kredita, uključujući i zaključivanje aneksa ugovora.
Šta ne može
“Banka od korisnika kredita ne može zahtijevati, niti naplaćivati nadoknadu bilo kojih administrativnih troškova u vezi sa korišćenjem moratorijuma, uključujući bilo koje troškove eventualnog aneksiranja ugovora o kreditima i kolateralima. To podrazumijeva da banka ne može od korisnika kredita zahtijevati da snosi bilo kakav dodatni trošak vezan za produžetak važenja ugovora o kolateralu ili polise osiguranja kojom se osigurava život korisnika kredita ili založena imovina koja služi kao kolateral. U slučaju da banka odluči da ne izvrši produženje ugovora o kolateralu, uključujući polisu osiguranja, sav rizik neusaglašenosti trajanja ugovora o kreditu i ugovora o kolateralu je na strani banke”, uputstva su CBCG.
Za obračun kamate tokom trajanja moratorijuma, kao i dalji tok otplate kredita, banke ne smiju ugovarati nominalnu kamatnu stopu koja je veća od nominalne kamatne stope iz ugovora o kreditu na koji se primjenjuje moratorijum. Obračunava se tokom moratorijuma ugovorena kamata, što uvećava iznos rate kada istekne period stopiranja otplate obaveza. Banke su u prvom moratorijumu tako dobile dodatnih ukupno oko 20 miliona eura.
