Samo nedjelju dana nakon inauguracije Donalda Trampa, njegova administracija najavila je pripreme za globalni ekonomski rat. Monetarni sukob koji je u planu Bijele kuće neće pogoditi samo Kinu, za koju se smatra da već duže vrijeme „vara“ u igri globalizacije, već i Njemačku.
Peter Navaro, čelnik Nacionalnog trgovinskog savjeta SAD-a tvrdi da ta država manipuliše vrijednošću valute da bi „iskorišćavala“ kako svoje susjede, tako i SAD. Jasno je da Sjedinjene Države Evropsku uniju sada posmatraju kao zajednicu čiji je glavni ekonomski cilj zaštita interesa Njemačke i koja je malo šta osim njenog instrumenta, kako je i sam Tramp to rekao.
Ovaj strah od Njemačke je u isto vrijeme i manifestacije neobične paranoje, ali i ideja koja je dugo opstajala u pojedinim ekonomskim krugovima. Nema sumnje da Bijela kuća raspolaže sredstvima potrebnim da Njemačku pridnudi na promjenu njene ekonomske politike, uključujući tu i posvećenost očuvanju eura, već upravo sada počinje i da ih primjenjuje.
Istorijski gledano, prva kritika Njemačke na račun evropskog monetarnog sistema upućena je još tokom osme decenije prošlog vijeka. Taj sistem, koji je evropske valute držao u tačno određenom, stabilnom odnosu, bio je samo kopija sistema iz Breton Vudsa ustanovljenog 1944. godine, nastala kao odgovor na monetarne manipulacije američkog predsjednika Džimija Kartera.
Međutim, od početka je postojala sumnja da uvezivanjem vrijednosti evropskih valuta Njemačka pokušava da stekne trgovinske prednosti. Tokom ranih osamdesetih godina 20. vijeka, britanski laburista Denis Hejli je evropski monetarni sistem nazvao njemačkim reketom. On je tvrdio da njegov kolega, Manfred Lanštajn, očekuje da taj sistem ograniči mogućnost ostalih valuta da obore svoju vrijednost i na taj način osigura prosperitet njemačkog izvoza na račun bijede u drugim dijelovima Evrope. Tako bi Njemci ekonomijom postigli ono što u dva navrata nisu uspjeli ratom.
Ono što je u vezi s ovom teorijom čudno jeste činjenica da je ona mnogo popularnija u Americi i Britaniji, nego u kontinentalnoj Evropi. Ukoliko je Njemačka prigrabljivala više nego što joj pripada, zar to ne bi i drugi primijetili? I zar se oslabljivanje ekonomskih partnera ne bi pokazalo vrlo kratkovidom strategijom (gorom od katastrofalnog Šlifenovog ratnog plana iz jeseni 1914. godine)? Za Njemačku i Francusku, zajednička valuta (a prije toga fiksni valutni odnosi) značila je ne samo lakšu trgovinsku razmjenu, već i sprečavanje bilo čijih pojedinačnih manipulacija pomoću deprecijacije sopstvene valute.
Prethodne američke administracije, uključujući i Obaminu, dugo su se brinule oko razmjera njemačkog suficita, posebno u svijetlu njihovih spoljnih investicija koje su odražavale višak nastao odsustvom domaće potrošnje. Međutim, ovo je ranije tumačeno ne kao namjerna ekonomska manipulacija, već prosto pogrešna ekonomska politika kojoj se Vašington i usprotivio. Tokom sastanka grupe G20 u Seulu 2010. godine, SAD su pokušale da ograniče budžetski suficit na 4% ukupnog BDP-a države o kojoj je riječ. Njemački suficit, koji će u relativnom pogledu uskoro nadmašiti i kineski, mnogo je veći od ovoga. Prema procjenama MMF-a , 2017. godine on će iznostiti 8,1% BDP-a, dok je u slučaju Kine ta stopa svega 1,6%.
Navaro tvrdi da je „podcijenjeni euro“ zapravo prerušena njemačka marka ispod svoje realne tržišne vrijednosti. Ekonomsku sliku sličnu Njemačkoj ima i Švajcarska. Nakon finansijske krize iz 2008. godine, švajcarski franak je značajno ojačao u odnosu na dolar i euro. Švajcarska narodna banka se neko vrijeme protivila ovom trendu, ali je popustila 2015. Švajcarski suficit je još veći od njemačkog, i predviđen je po stopi od 8,95% za 2017. godinu.
Ukratko rečeno, švajcarska makroekonomska slika odaje procjep između velikih ušteđevina i malih domaćin investicija, što nema veze s trgovinskom manipulacijom i ne može se riješiti aprecijacijom valute koju je ova država u više navrata pokušala, na štetu mnogih vitalnih privrednih sektora.
Problem u slučaju Njemačke leži u njenoj domaćoj politici. Poput švajcarske banke koja je obarala vrijednost franka kupovinom euroobveznica, tako je i njemačka Centralna banka kupovala hartije od vrijednosti zemalja s juga starog kontinenta. Vrijednost tih papira krajem prošle godine iznosila je 751 milijardu eura. Cilj njemačke politike u ovom slučaju nije obaranje vrednosti eura, već čuvanje eurozone od raspada.
Problem Njemačke leži u činjenici da zemlje južne Evrope gube velike količine novca, naročito u svijetlu pokušaja Evropske centralne banke da stimuliše njihov rast izdajom hartija od vrijednosti. Do takve politike je došlo ne samo usljed pritiska siromašnijih članica EU, već i Sjedinjenih Država u cilju očuvanja eura. Prema tome, njemačka potraživanja rastu usljed same postavke ovakvog finansijskog sistema, a ne usled bilo kakvih manipulacija.
Zahtjevi Navara i Trampa učinkoviti su upravo zbog slabog političkog položaja Njemačke u datom slučaju. Kupovina novih hartija od vrijednosti siromašnih članica Unije u Njemačkoj je mnogo nepopularnija nego što su kineske rezerve u dolarima problem za SAD. Njemce ne brine njihov uspjeh u spoljnoj trgovini, već pouzdanost papira koje tim uspjehom kupuju.
Prema tome, američki napadi direktno pogađaju njemačku unutarpolitičku scenu i kritičare Angele Merkel snabdijevaju snažnim materijalom uoči predstojećih izbora, kako u pogledu finansijske, tako i u pogledu izbjegličke krize. Novi američki ambasador u EU, Ted Maloh, kladio se da će doći do raspada eurozone.
No, dokle bi nas taj raspad doveo? On bi oslabio evropsku konkurentnost na trećim tržištima a domaće učinio žrtvom obnovljenih trzavica i nacionalnih rivalstava. Amerikanci su kroz istoriju posmatrali Evropu kao stub stabilnosti u nesigurnom svijetu. Sada, oni priželjkuju i politički i ekonomski nestabilan kontinent, slično Americi koju je Tramp naslijedio.
Newsweek
