U dinamičnom i razvijenom privrednom okruženju preduzeće može da stekne konkurentsku prednost efikasnim upravljanjem izvorima finansiranja. Jedan od načina na koji kompanija može brzo doći do likvidnih sredstava i to bez ličnog zaduživanja je putem faktoringa – prodajom potraživanja koja ima prema trećim licima
Proizvod je izuzetno popularan među malim i srednjim kompanijama, ne samo da obezbjeđuje likvidnost, već i konkurentsku prednost u prodaji proizvoda i usluga jer se kupcima mogu ponuditi duži rokovi plaćanja.
Sama riječ factoring potiče od latinskog glagola “facio” što znači “onaj koji čini” stvari za račun drugih. Najjednostavnije rečeno, faktoring predstavlja finansijski instrument kojim faktor (banka ili specijalizovana kompanija) finansira preduzeća na osnovu budućih (nedospjelih) potraživanjaproisteklih iz prodaje robe ili usluga na domaćem ili inostranom tržištu.
Kako je nastao faktoring?
Smatra se da je faktoring jedan od najstarijih oblika finansiranja trgovine. Neki oblici faktoringa su prvi put korišćeni u drevnoj Mesopotamiji za vrijeme cara Hamurabija u II vijeku prije nove ere.
Ono što se pouzdano zna je da je bio prilično razvijen u XIII vijeku u Engleskoj, kod takozvanih komisionih poslova u kojima je agent posredovao između prodavca i kupca u trgovini vunom. Kasnije se proširio i na druge djelatnosti. U današnje vrijeme, pored banaka, postoje i razne specijalizovane faktoring kuće koje nude ove usluge.
Na koja potraživanja se faktoring odnosi?
Predmet faktoringa su potraživanja koja su nedospjela i nesporna sa ročnošću, obično do 180 dana, a otkup se po pravilu vrši prije roka dospijeća.
Postoje i kompanije koje se bave naplatom spornih dospjelih potraživanja, ali one odstupaju od suštine ovog proizvoda i nećemo ih posebno obrađivati u našem blog postu.
Na žalost, često se u crnogorskoj praksi faktoring vezuje za faktoring kompanije koje su banke otvorile kako bi relaksirale svoje poslovne knjige od spornih i nenaplativih plasmana. Iako faktoring nije do kraja pravno zaokružen u Crnoj Gori, potrebno je dobijanje mišljenje Centralne banke Crne Gore za svaki faktoring aranžman koji se želi finansirati u cilju sprečavanja loše prakse.
Kako faktoring funkcioniše
Prodavac proizvoda i usluga prodaje svoje potraživanje faktoru (banci ili faktoring kompaniji) koja isplaćuje vrijednost potraživanja umanjenu za svoje naknade i preuzima brigu o naplati potraživanja.
Glavni rizik faktora leži u naplati potraživanja od kupca, te želi na razne načine osigurati da je izvjesnost naplate neupitna, odnosno da neće doći do reklamacije i odbijanja kupca da plati djelimično ili u cjelosti fakturisanu obavezu. U tom smislu faktor (banka ili faktoring kompanija) naročitu pažnju posvećuje analizi vrste robe, istorijatu poslovanja kupca i prodavca i slično.
Banke i faktoring kompanije mogu otkupljivati 100% iznosa na fakturi umanjenog za diskont ili isplaćivati 75-90% avansa, a ostatak po dopijeću i naplati potraživanja umanjen za naknadu. Troškovi za prodavca su slični kao i kod klasičnog kredita. Faktor naplaćuje naknadu za obradu zahtjeva i kamatu na plasirana sredstva. Visina plasiranih sredstva se dobija svođenjem budućeg potraživanja na današnju vrijednost – metodom diskontovanja po dogovorenoj kamatnoj stopi.
Ono što je prednost za male kompanije slabijeg boniteta i sposobnosti zaduživanja je što će faktor vrlo rado i po povoljnim uslovima otkupiti potraživanja od bonitetnih kupaca. Kompanije imaju mogućnost i da ugovore limite sa faktorom, kojima se unaprijed definišu uslovi pod kojima će se otkupiti dvije ili više faktura iz predmetnog posla. Banke nude i kratkoročne limite za odobravanje svih vrsta kratkoročnih proizvoda koji klijentu obezbijeđuju prijeko potrebnu likvidnost u roku od 24h.
Faktoring na primjeru
- 1. Kompanija A želi da proda svoje potraživanje koje ima prema kupcu svojih proizvoda i usluga.
- 2. Faktor (banka ili specializovana kompanija ) analizira predmetni posao i odlučuje da otkupi potraživanje.
- 3. Potpisuje se trojni ugovor između prodavca, kupca i faktora o prenosu potraživanja na Banku – cesija.
- 4. Faktor vrši isplatu fakturisanog iznosa umanjenog za diskont (kamatu koja je proizvod svođenja potraživanja na današnju vrijednost) i naplaćuje naknadu za obradu zahtjeva.
Zavisno da li je u pitanju regresni ili bezregresni faktoring, otvoreni ili skriveni, uz diskont ili avans I sl. postoje razni modaliteti u prethodnom postupku.
Vrste faktoringa:
- Domaći i međunarodni – zavisno od toga da li su prodavac i kupac u istoj zemlji
- Regresni i bezregresni – zavisno od toga da li je prodavac potraživanja voljan da garantuje za naplativost fakture
- Otvoreni i skriveni – zavisno od toga da li je kupac upoznat sa prenosom potraživanja. U našoj praksi se gotovo uvijek sprovodi otvoreni faktoring.
- Avansni (isplata 75-90% vrijednosti fakture) ili uz diskont (isplata 100% vrijednosti fakture umanjene za diskont)
Prednosti za klijenta i kupca
Usluga faktoringa donosi brojne koristi za vašu kompaniju, a neke od njih su:
- Brzo dostupan novac – Možete dobiti novac u veoma kratkom roku nakon isporuke i slanja fakture klijentu, jer faktoringom vaša potraživanja pretvarate u novac. Dodatni plus je to što se vaša kreditna sposobnost i kreditni limiti kod banaka neće umanjiti.
- Finansiranje putem faktoringa pozitivno utiče na likvidnost kompanije i porast prodaje, a time i lakše planiranje novčanih tokova.
- Mogućnost dobijanja novčanih sredstava nezavisno od kreditne sposobnosti – Faktoring predstavlja prodaju imovine (faktura), a ne zajam, tako da je naročito pogodan za kompanije koje ne ispunjavaju uslove za tradicionalno finansiranje kreditima, ili jednostavno ne žele da stvaraju dodatne dugove.
- Ušteda vremena i novca na administrativno praćenje dospjelosti potraživanja – Banka koja otkupi potraživanje od vas na sebe preuzima i administrativne obaveze, što može uveliko smanjiti troškove vašeg poslovanja, pa to može rezultirati čak i boljom platnom disciplinom vaših kupaca.
- Konkurentan trošak finansiranja u odnosu na druge izvore
- Mogućnost ugovaranja limita za faktoring u kome faktor otkupljuje sve fakture između kupca i dobavljača po unaprijed dogovorenim uslovima
Ako tragate za efikasnim načinom da dođete do sredstava za razvoj vaše kompanije, trebalo bi da ozbiljno razmotrite uslugu faktoringa. Erste banka vam nudi konkurentan i efikasan model faktoringa i pozivamo vas da zajedno sagledamo mogućnosti da vaš biznis postane konkurentniji na tržištu.
Ivan Vrbica, direktor direkcije podrške prodaji u sklopu Sektora privrede
Izvor: blog Erste banke
