“Ekonomski izazovi Crne Gore”: Male države imaju dobre šanse u Evropskoj uniji

May 31, 2024

Danas je na Ekonomskom fakultetu održan okrugli sto pod nazivom “Ekonomski izazovi Crne Gore” koji je organizovan povodom obilježavanja 64 godine od osnivanja Ekonomskog fakulteta, kao i polovine vijeka od osnivanja Univerziteta Crne Gore.

U dva panela svoje mišljenje o perspektivama i šansama Crne Gore koja čeka članstvo u EU dali su renomirani naučnici i stručnjaci iz zemlje i regiona.

Na prvom panelu učešće su uzeli Prof. dr Jože P. Damijan i Prof. dr Mojmir Mrak sa Ekonomskog fakulteta Univerziteta u Ljubljani i Dr Nikola Altiparmakov sa Ekonomskog fakultea u Beogradu.

U uvodnom obraćanju, dekan Ekonomkog fakulteta Univerziteta Crne Gore Prof. dr Mijat Jocović apostrofirao je važnost obrazovanja koje je, kako je kazao, temeljno važno za društveni i ekonomski preporod.

“Univerzitet Crne Gore je bio nosilac i Luča društveno – ekonomskih i političkih promjena. Dijelim stav da je naš Univerzitet ključno oblikovao Crnu Goru au tom procesu posebno mjesto pripada Ekoomskom fakultetu. Na ovom fakultetu se sve više zalažemo za stvaranje itnegrisanog a mnogo manje centralizovanog Univerziteta. Uvjeren sam da uz objektivan i otvoren odnos prema vlastitoj ulozi u društvu, naš univerzitet treba da postane stub razvoja modernog društva ali i brana od filozofije palanke koja se često kao sjenka nadvija nad našom državom”, kazao je Jocović.

Jocović je dodao da su želja za emancipacijom i progresom crnogorskog društva i ekonomije utkane u temelje prvog fakulteta u Crnoj Gori. te da je zadatak Univerziteta je da razumije svijet u kojem živimo ali i da pomogne drugima da ga razumiju. U tom svijetlu Ekonomski fakultet je prihvatio poziv da bude organizator jednog od niza okruglih stolova.

Na panelu, čiji je moderator bila Prof. dr Vesna Karadžić sa Ekonomskog fakulteta u Podgorici, mogla su se čuti iskustva uvaženih profesora iz Slovenje koji su bili akteri prilikom pristupanja njihove države Evropskoj uniji.

Prof. dr Jože P. Damijan u svom predavanju pod nazivom “Razvojne šanse malih zemalja u uslovima globalizacije – iskustva Slovenije i preporuke za Crnu Goru” osvrnuo na svoju studiju koja je imala za cilj da pokaže kako male države, kao što je Crna Gora, mogu imati benefite od članstva u EU.

“Male države ne samo mogu da prežive nego mogu da budu puno bolje od velikih država. One su otvorenije za strane investicije, imaju veće fiskalne prihode, Sa druge strane, male države su podložne većim apsolutnim troškovima, troškovima kao što je zdravstvo, infrastruktura, obrazovanje. Glavni faktor ili determinanta za uspjeh malih zemalja je njihova konkurentnost. Male zemlje su uvjek otvorenije za investicije, za ulaganja i to je njihova prednost”, kazao je Damijan.

Kako je dodao, pokazalo se da male zemlje imaju veoma dobro iskustvo sa Evropskom unijom.

“Postoji dosta fondova EU koji pomažu sa sredstvima koje male zemlje mogu iskoristiti”, kazao je između ostalog Damjan i dodao da su, kada se uporedi rast BDP-a velikih i malih država, možemo vidjeti da su male države puno uspješnije.

Prof. dr Mojmir Mrak sa Ekonomskog fakulteta u Ljubljani u svom predavanju pod nazivom “EU 20 godina poslije velikog istočnog proširenja: iskustva Slovenije i moguće pouke za zemlje kandidate Zapadnog Balkana“, osvrnuo se na procese kroz koje je prošla Slovenija prilikom proširenja EU i uporedio sadašnju situaciju kada je Crna Gora jedan od kandidata.

“Evropska unija u koju ulazite je potpuno drugačija nego Eu u koju smo mi ulazili. Kada smo mi ulazili EU je imala jedan jasan okvir koji je baziran na jasnim pravilima igre i gdje je proces globalizacije bio usporen. Tadašnji međunarodni poredak je bio dosta primjeren za EU. Sada je geopolitički proces doveo do toga da ima sve više konkurencije među velikim igračima i po mom mišljenju u tom procesu je EU višenegativno pogođena jer je EU više otvorena u investicionom segmentu pa je logično da je više pogođenija”, kazao je Mrak.

Dr Nikola Altiparmakov sa Ekonomskog fakulteta u Beogradu osvrnuo se na penzione sisteme u regionu u Evropi u svom predavanju “30 godina drugog penzijskog stuba u Istočnoj Evropi – iskustva i pouke za Crnu Goru”.

“Uvraženo je mišljenje od Sjeverne Amerike preko Evrope pa do Balkana da javni penzijski sistemi nisu dobri. Oni nisu dobri ali su manje loši od drugih alternativa. Svjetska banka je prije 30 godina kao odgovor na demografsko starenje promovisala studiju i model tri penzijska stuba. Prvi stub je javni penzijski sistem gdje svi uplaćuju penzije, treći stub su dobrovoljni penzijski fondovi ali i životno osiguranje. Ono što je sporno bilo u ovoj studiji je drugi stub odnosno zakonski obavezni privatni penzijski fondovi i propisuje zakonsku obavezu građana”, kazao je Altiparmakov.

Kako je kazao, glavna razlika između obaveznih privatnih penzionih fondova i štednje u banci je ta da oni, za razliku od banaka, ne garantuju nikakve prinose.

“Nemate nikakve garancije za prinos. Upravo zbog drugog stuba studija Svjetske banke je kritikovana kad je izašla od međunarodnih organizacija i stručnjaka. Ideja drugog stuba je odbačena u svim razvijenim državama Zapadne Evrope i SAD.”, kazao je Altiparmakov.

Glavno pitanje kad je u pitanju drugi stub je da li će on budućim generacijama omogućiti veće penzije nego što to omogućava javni penzijski sistem. Iako se pežorativno gleda na javne sisteme, oni građanima omogućavaju prinose koji su u skladu sa rastom BDP-a države.

“Koliko raste BDP, toliko javni penzijski sistem omogućava prinose. Sa druge strane, kapitalizovani sistemi daju onoliko prinosa koliko ostvarite prinosa na kapital. Teoretski kapitalizovani sistemi bi trebao da daju veći prinos od javnog penzijskog sistema jer ako penzioni sistemi optimalno investiraju trebalo bi da imaju veči rast od BDP-a.”, kazao je Altiparmakov.