Nakon krize, finansiranje kompanija u Evropi poprima potpuno drukčije oblike. Poput Amerike u kojoj se samo 20 posto kompanija finansira kreditima, a 80 posto korporativnim izdanjima obveznica, i zapadna Evropa sve se više okreće nebankarskim izvorima.
No, u centralnoj i istočnoj Evropi to su još uvijek samo pojedinačna izdanja, za veće obime potrebna je i bolja saradnja države, regulatora i berzi na razvijanju i unapređenju platformi za trgovanje, zajedničko je mišljenje učesnika UniCreditovog panela “Novi okviri korporativnog bankarstva u cetralnoj i istočnoj Evropi: šta poslije kreditiranja?”, održanog u sklopu Godišnje skupštine EBRD-a u gruzijskom Tbilisiju. Korporativno kreditiranje nije nestalo, ali na globalnom nivou i u Evropi odvija se promjena u smjeru finansiranja na tržištima kapitala, velikim dijelom zbog krize i nove regulative u bankarstvu.
“Procjenjuje se da će Evropa u sljedeće tri godine biti potrebno između 2,5 i tri hiljade milijardi eura kapitala“, istakao je Andre Kuusvek, direktor za lokalne valute i razvoj tržišta kapitala u EBRD-u.
Napominje da je u Evropi trenutno obim finansiranja kreditima i korporativnim obveznicama obrnut od SAD-a – 80:20 posto u korist kredita, iako se u zapadnoj Evropi sve brže mijenja.
“U centralnoj i istočnoj Evropi izdanja korporativnih obveznica su još u embrionalnoj fazi, čak i u naprednoj Poljskoj dosežu tek pet posto BDP-a, dok u Njemačkoj, na primjer , iznose 55 posto BDP-a, a u SAD-u 155 posto“, kaže Kuusvek, pojašnjavajući da je dominacija banaka veća što je zemlja manja.
No, kao pozitivan primjer ističe Rumuniju u kojoj je u 18 mjeseci napravljena prava revolucija korporativnih izdanja, malih i velikih. Premda je u razvoj njihova tržišta kapitala uložio i EBRD, smatra da je jako važno i postojanje domaće baze investitora, poput penzionih fondova koji su odigrali važnu ulogu u Poljskoj.
Ludwik Sobolewski, direktor Bukureštanske berze, vjeruje da su upravo penzioni fondovi ključni za buduću konsolidaciju u regiji, te je pobrojao da 30 milijardi eura iz tih institucionalnih izvora za investiranje ima u Poljskoj, devet milijardi u Hrvatskoj, četiri u Bugarskoj… Otvorio je i pitanje finansiranja srednjih i malih preduzeća koja su premala za korporativna izdanja, a zatvoren im je i put tradicionalnom finansiranju kreditima.
“Za velike je to rutina, no prava je pustolovina izdati korporativne obveznice za male kompanije. I kad su jednom izlistane, mnogi su investitori razočarani cijenom“, kaže Sobolewski te dodaje da raste broj poslovnih anđela, a da ima i nešto crowd fondova, privatnih investitora, ljudi koji su zaradili neki novac i sad ga ulažu u male projekte, dok veliki fondovi rizičnog kapitala ne ulažu u regiju jer nedostaje projekata u koje bi investirali. I Kuusvek napominje da veliki rade uistinu samo na razvijenim tržištima, dok su na manjima to regionalni fondovi, i to uvijek nekoliko istih imena. “Ljudi u Gruziji, Rumuniji, Bugarskoj… jako su zainteresovani da imaju bolji standard. Zato su i skloni poduzetničkim pokušajima“, kaže Sobolewski.
Požalio se da malim izdanjima obveznica dosta otpora pružaju banke koje smatraju da tako gube dio posla u kreditiranju, dok Kuusvek smatra da ne bi trebalo biti trvenja između banaka i finansiranja korporativnim izdanjima, jer banke mogu profitirati od aranžiranja izdanja. S tim se složio i Paolo Bozzolo, direktor korporativnog investicijskog bankarstva u UniCreditu u Austriji te zaključio da nakon krize i nove regulative svi traže drukčije načine poslovanja pa i banke znaju da ima prostora za njih na tom tržištu.
