Do kraja godine na obavezni moratorijum na otplatu kredita može računati 15.000 građana koji su od 30. marta 2020. ostali bez posla, dok je do kraja avgusta moratorijum pravnim licima za više od 350 miliona eura bruto kredita, kazao je u intervjuu Pobjedi predsjednik Udruženja banaka Bratislav Pejaković.

Kako komentarišete prijedlog zakona opozicione SDP o uvođenju apsolutnog moratorijuma u narednih šest mjeseci?

Time bi se urušila likvidnost i stabilnost bankarskog, finansijskog i ekonomskog sistema. Mjesečna naplata anuiteta od plasiranih sredstava banaka uvećanih za kamatu je na nivou od 100 miliona eura. Uz teorijsku projekciju zahtjeva svih klijenata, za šest mjeseci to je 600 miliona eura manje u bankarskim kanalima za replasmane. Ovo utiče na raspoloživost sredstava za ispunjenje zahtjeva za nove kredite za likvidnosti, investicije, potrošnju.

Prijedlog zakona zabranjuje i obračun kamata, naknada, zatezne kamate ili pokretanje naplate, što obesmišljava poslovanje banaka. Poništavanje prava na ugovorom definisanu kamatu, gdje se zabranjuje i naplata dospjelih potraživanja direktno utiče na prihode banke, računovodstveno se rezervacije dižu na neprirodni nivo, koji direktno utiče na adekvatnost kapitala banaka, a nelikvidnost i nesolventnost po sili zakona izaziva mjere regulatora.

Realna je reakcija akcionara u zaštiti prava na poslovanje, koje je usaglašeno sa domaćim zakonodavstvom i međunarodnim pravima na zaštitu investicije, ambasada zemalja iz kojih dolaze investitori i međunarodnih finansijskih organizacija, koje potenciraju stabilnost i održivost ekonomskih sistema.

Na kraju juna 2020. banke u Crnoj Gori su ostvarile rezultat za 56 odsto manji u odnosu na uporedni period 2019, što je bilo uslovljeno formiranjem dodatnih rezervi za kreditne gubitke, kao i smanjenim neto prihodom od naknada i kamata, jer su se banke odrekle nadoknada za obradu zahtjeva za moratorijum, provizija od korištenja bankomata, nadoknada kod elektronskog bankarstva, a tu je i smanjenje potražnje za kreditima i rast troškova obezvređenja aktive.

Da li je tačno da su banke u 2019. i 2020. ostvarile neto profit od 70 miliona eura? 

Da, rezultat poslovanja banaka za dvije godine jeste na tom nivou, ali treba sagledati taj rezultat sa aspekta akcionara ili povrata na uloženi kapital ili na ukupne plasmane, što ugao gledanja na ovaj rezultat umnogome mijenja. Dobro je da imamo likvidan i solventan bankarski sistem, jer nam je potreban za održavanje privrednih aktivnosti, a sjutra za razvoj. Da li ova logika nalaže da nakon bankarskog sistema novim zakonom napadnemo druge firme sa bijele liste Uprave prihoda? Uz koju cijenu za državu i atraktivnost za buduće investitore? Kod svake odluke treba raditi cost benefit analizu, počev od odgovornog domaćina u porodici, ali naravno i na nivou mikro i makroekonomije. Ovim zakonom nanijelo bi se više štete nego koristi svima.

Koje su preporuke međunarodnih kreatora politika?

U Crnoj Gori su se u vrijeme pandemije praktikovale sugestije ECB kroz fleksibilnost regulatornih, nadzornih i računovodstvenih okvira, istovremeno poštujući međunarodno dogovorene regulatorne standarde i načela supervizije. Napuštanjem takvih načela pripremio bi se teren za rizike koji podrivaju stabilnost i sigurnost bankarskog sistema. Preporuka je da treba smanjiti mogućnosti za moralni rizik i zadržati poštovanje zdravih praksi upravljanja kreditnim rizikom, istovremeno olakšavajući efikasnu dodjelu novih kredita. Preporuka je i da se pažljivo vodi monetarna i supervizorska politika, gdje ne smijemo da ugrozimo kapitalne rezerve banaka.

Evropska mreža za istraživanje ekonomskih i fiskalnih politika saopštila je da dok su banke izgradile baze kapitala, regulatori su u protekloj deceniji uveli niz novih pravila kako bi izbjegli ponavljanje pada iz 2008. uz zaključak da bi trebalo da se ne otplaćuje samo petina zajmova u bankama EU za brisanje njihovih rezervi.

Ovaj predloženi zakon je suprotan upravo stavovima EU. Dovele bi se banke u dubiozu iz koje se mnoge ne bi oporavile, a privreda bi bila uskraćena za neophodna sredstva za funkcionisanje, gdje bi u krajnjem budžet države bio devastiran jer ne bi bilo potrošnje koja bi ga punila.

Koliko je klijenata od početka pandemije iskoristilo pravo na moratorijum?

Tokom prvog moratorijuma 65.000 klijenata je iskoristilo to pravo, vrijednosti oko 1,3 milijarde plasmana, gdje su banke upumpale 155 miliona eura u likvidnost sistema, odnosno 3,2 odsto vrijednosti BDP-a, što je održalo potrošnju za funkcionisanje privrede.

Drugi moratorijum do 90 dana je uveo diskreciono pravo bankama za pristup ovoj mogućnosti u prolongiranju obaveza, ali je takođe bio značajan jer rizik plasmana opet pada na banke. Ukupni krediti čija je otplata stopirana u okviru drugog moratorijuma iznosili su 176,3 miliona eura. Do kraja godine na obavezni moratorijum može računati 15.000 građana koji su od 30. marta 2020. ostali bez posla. Do kraja avgusta ove godine moratorijum je pravnim licima za više od 350 miliona eura bruto kredita ili za 2.238 kreditnih partija privrede.

Osim toga, na kraju februara ove godine je za 777 korisnika iz sektora turizam, šumarstvo i ribarstvo odložilo naplatu 73 miliona eura kredita, odnosno 61 odsto svih odobrenih kredita u tom sektoru. Pored moratorijuma, značajnija pomoć banaka je bila kroz restrukturiranje potraživanja i odobravanje grejs perioda ranjivim sektorima od 12 do 36 mjeseci.

Možda marketinški nijesu ove mjere adekvatno prezentovane, ali sagledavanjem podataka i izloženosti riziku komercijalnih banaka, uz očuvanje likvidnosti, moramo biti zadovoljni. Sva infrastruktura kojom raspolažu banke u EU prevashodno kroz garancije države, ECB upumpavanjem hiljade milijardi eura u očuvanje privrede i finansijskog sistema, Crnoj Gori nijesu dostupni. Dobrodošla je podrška EU kroz bespovratna sredstva od 53 miliona eura za državu, ali nijesmo članica pa je i iznos primjeren statusu.

Kakvi su naredni koraci? 

CBCG je pobrojao osam paketa mjera koji su sproveli preko bankarskog sistema. Strategija je da se, u skladu sa potencijalom i mogućnostima, maksimalno izađe u susret privredi i stanovništvu, a ne uruši stabilnost finansijskog sistema. Komercijalne banke su od marta 2020. do kraja marta 2021. odobrile milijardu i 27 miliona eura kredita, čime se omogućilo ojačavanje likvidnosti firmi, održavanje proizvodnje i usluga, investicija i potrošnje, a time i punjenje budžeta države. Naš plan je da se nastavi poslovanje i unaprijedimo ekonomski status privredi kroz pravovremene plasmane, uz poštovanje standarda plasmana održivim zahtjevima.

Kamate neće rasti

Kako će se kretati kamate na kredite u narednom periodu? 

Na sistemskom nivou imamo pad kamatnih stopa na plasmane, dok kod mnogih privrednih aktera imate rast cijene roba i usluga. Postoji širok spektar tehnika koje banke koriste za mjerenje i upravljanje izloženosti riziku kamatne stope. Svaka tehnika ne odgovara svakoj banci. Prosječna efektivna kamatna stopa na novoodobrene kredite u januaru za likvidnost je iznosila 4,12 odsto, dok je u istom mjesecu prošle godine vrijedila 4,82 odsto. To pokazuje da banke nijesu iskoristile situaciju pa povećale kamate za ovu vrstu sve traženijih kredita. Najjednostanije, ne očekujem rast kamatnih stopa u dogledno vrijeme.

U bankama 2.226 zaposlenih 

Koliko bankarski sektor trenutno ima zaposlenih i očekuju li se otpuštanja u slučaju usvajanja zakona o produženju moratorijuma?

Presjek na početku 2021. ukazuje da ima 2.226 uposlenih u bankarskom sistemu, mimo ljudi i firmi koje se angažuju po ugovoru. Sve banke su na bijeloj listi Uprave prihoda što znači da redovno plaćaju poreze i doprinose, što je značajno za budžet države. Ne bih hipotetički davao ocjene o otpuštanjima, jer smatram da će se, sagledavanjem koristi i štete, stava struke i međunarodnih institucija, ipak odustati od prijedloga ovakvog zakona.

Izvor: Pobjeda.me