Crna Gora u avgustu 2024. bilježi stabilne makroekonomske pokazatelje, ali uz izazove u industrijskoj proizvodnji. Inflacija je pod kontrolom, pri čemu su depoziti i dalje u porastu. S druge strane, industrijska proizvodnja se suočava sa padom, što pokazuje složenost ekonomske situacije. Iako je inflacija smanjena i strane investicije rastu, industrijska proizvodnja trpi zbog izazova u energetskom sektoru, koji je pogođen padom od čak 21,8%, može se zaključiti na osnovu Biltena Centralne Banke Crne Gore.
Inflacija i cijene
Prema podacima Centralne banke Crne Gore, inflacija u avgustu 2024. godine iznosila je 2,2%, što je blizu ciljanog nivoa za stabilan ekonomski rast. Iako je inflacija niska, zabilježen je mjesečni rast cijena od 0,4%. Najveći rast cijena zabilježen je u sektoru hotela i restorana (2,5%), što ukazuje na oporavak turističkog sektora, dok su cijene smještaja porasle za čak 4,4%. Ovo sugeriše da, iako je turistička sezona zabilježila blagi pad u ukupnom broju dolazaka, poskupljenje u sektoru smještaja može biti rezultat pojačane potražnje ili ograničene ponude kvalitetnog smještaja.
Takođe, cijene u kategorijama hrane i bezalkoholnih pića porasle su za 1%, dok su cijene u sektoru komunikacija zabilježile rast od 1,5%. Ovi podaci pokazuju stabilan rast potrošačkih cijena u Crnoj Gori, što je pozitivan znak za stabilnost tržišta, ali istovremeno i upozorenje na povećane troškove života.
Industrijska proizvodnja i energija
Industrijska proizvodnja bilježi ozbiljan pad od 6,2% u prvih osam mjeseci 2024. godine, što je u velikoj mjeri posljedica pada proizvodnje električne energije, koja je smanjena za čak 21,8%. Ovaj pad je direktno povezan sa problemima u sektoru snabdijevanja električnom energijom, gasom i parom. Međutim, pozitivne vijesti dolaze iz sektora vađenja ruda i kamena, gdje je zabilježen rast od 6,3%, dok je prerađivačka industrija ostvarila rast proizvodnje od 5,9%. Najveći rast u prerađivačkom sektoru zabilježen je u proizvodnji metalnih proizvoda, koja je porasla za preko 200%, dok su proizvodnja hemikalija i farmaceutskih proizvoda takođe pokazali solidan rast.
Međutim, uprkos ovim pozitivnim trendovima, pad u sektoru osnovnih metala, koji je zabilježio smanjenje proizvodnje od 35,3%, jasno ukazuje na izazove s kojima se suočava industrijski sektor Crne Gore, posebno u kontekstu globalnih energetskih kriza i fluktuacija cijena sirovina.
Tržište rada
Tržište rada pokazuje pozitivne rezultate, pri čemu se stopa nezaposlenosti smanjuje, a broj zaposlenih lica raste. U avgustu 2024. godine, broj zaposlenih u Crnoj Gori iznosio je 264.896, što je rast od 4,46% u poređenju sa avgustom 2023. Najveći broj zaposlenih nalazi se u sektorima trgovine, građevinarstva, državne uprave i turizma. Ovi sektori su ključni pokretači zapošljavanja, a njihova stabilnost direktno utiče na ekonomski oporavak zemlje.
Bruto i neto plate bilježe rast od 1,22% u odnosu na prethodni mjesec, što ukazuje na stabilnost tržišta rada i povećanje kupovne moći stanovništva. Prosječna realna zarada zabilježila je rast od 0,80%, što je pozitivan pokazatelj stabilnog rasta potrošnje.
Depoziti i krediti: Rast povjerenja u bankarski sektor
Bankarski sektor pokazuje solidne rezultate, s obzirom na to da depoziti u bankama nastavljaju rasti. Na kraju avgusta 2024. godine, ukupni depoziti iznosili su 5,673.04 miliona eura, što je rast od 3,06% na godišnjem nivou. Ovaj rast depozita signalizira povjerenje građana i kompanija u bankarski sektor, dok su krediti takođe zabilježili rast od 17,08% u odnosu na isti period prethodne godine.
Koeficijent krediti/depoziti iznosio je 0,82, što ukazuje na stabilan odnos između kreditnih plasmana i depozita. Depoziti stanovništva zabilježili su rast od 12,01%, dok su oročeni depoziti činili 18,84% ukupnih depozita, što pokazuje da građani sve više koriste bankarske usluge za štednju i oročenje.
Ukupna aktiva i pasiva banaka
Bilansna suma banaka na kraju avgusta 2024. godine iznosila je 6.975,55 miliona eura i zabilježila je rast od 2,95% u odnosu na avgust prethodne godine, odnosno 2,00% u odnosu na prethodni mjesec. U strukturi aktive banaka, na kraju avgusta 2024. godine dominantno učešće od 64,77% imali su neto krediti, nakon kojih slijede hartije od vrijednosti sa 18,47% učešća, zatim novčana sredstva i računi depozita kod centralnih banaka sa 13,60%, dok se 3,16% odnosilo na preostale stavke aktive. U strukturi pasive, dominantno učešće od 81,33% bilježe depoziti, nakon kojih slijedi kapital sa 12,54%, pozajmice sa 2,78%, dok se na ostale stavke odnosilo 3,35% ukupne pasive. Ukupan kapital banaka na kraju avgusta 2024. godine iznosio je 874,99 miliona eura i bilježi intenzivan rast od 10,73% na godišnjem nivou, dok u odnosu na prethodni mjesec bilježi rast od 2,49%.
Krediti
Ukupno odobreni krediti banaka na kraju avgusta 2024. godine iznosili su 4.648,39 miliona eura i bilježe rast od 17,08% u odnosu na avgust prethodne godine, odnosno rast 1,53% u odnosu na prethodni mjesec.
Koeficijent krediti/depoziti iznosio je 0,82 na kraju avgusta 2024. godine i viši je u odnosu na avgust prethodne godine kada je iznosio 0,72, dok je u odnosu na prethodni mjesec gotovo na istom nivou (neznatna razlika u decimalama).
Po osnovu kredita, banke su na kraju avgusta 2024. godine najviše potraživale od nefinansijskog sektora i stanovništva (70,85%).
Depoziti
Depoziti u bankama na kraju avgusta 2024. godine iznosili su 5.673,04 miliona eura, i zabilježili su rast od 3,06% na godišnjem nivou, dok na mjesečnom nivou bilježe rast od 2,22%. U ročnoj strukturi ukupnih depozita na kraju avgusta 2024. godine najveće učešće od 84,81% imali su depoziti po viđenju, dok su oročeni depoziti činili 14,49% ukupnih depozita. Preostalih 0,70% odnosilo se na sredstva na escrow računu. U strukturi ukupnih oročenih depozita najveće učešće imali su depoziti ročnosti od tri mjeseca do jedne godine (37,41%) i od jedne do tri godine (35,61%).
Depoziti stanovništva
Depoziti stanovništva na kraju avgusta 2024. godine iznosili su 2.015,92 miliona eura i bilježe rast od 12,01% u odnosu na isti mjesec prethodne godine, odnosno rast od 2,85% na mjesečnom nivou.
U ročnoj strukturi depozita stanovništva, na kraju avgusta 2024. godine depoziti po viđenju činili su 81,15%, dok su oročeni depoziti činili 18,84%. Preostali dio od 0,01% odnosio se na sredstva na escrow računu.
Likvidnost banaka
Likvidna aktiva banaka na kraju avgusta 2024. godine iznosila je 1.493,80 miliona eura i bila je za 352,28 miliona eura ili 19,08% niža u odnosu na isti period prethodne godine, odnosno za 9,46 miliona eura ili 0,64% viša u odnosu na prethodni mjesec.
U avgustu 2024. godine koeficijenti likvidnosti za bankarski sistem u cjelini, na dnevnom i dekadnom nivou, bili su iznad propisanih minimuma.
Strane direktne investicije: Rastući interes stranih investitora
Strane direktne investicije (SDI) u Crnoj Gori bilježe snažan rast u 2024. godini. U prvih osam mjeseci ove godine, neto priliv SDI iznosio je 330,21 miliona eura, što je rast od 18,5% u odnosu na isti period 2023. godine. Najveći dio ovih investicija dolazi kroz vlasnička ulaganja, pri čemu je ulaganje u nekretnine iznosilo 284,92 miliona eura. Investicije u kompanije i banke takođe bilježe rast, što pokazuje obnovljeno interesovanje stranih investitora za crnogorsku ekonomiju.
Zaključak
Crnogorska ekonomija u avgustu 2024. pokazuje pozitivne trendove u oblastima inflacije, rasta depozita i stranih investicija, ali se i dalje suočava sa izazovima u industrijskoj proizvodnji. Pad u energetskom sektoru i dalje predstavlja ozbiljan problem, ali rast u prerađivačkom sektoru, kao i povećanje zaposlenosti i plata, daje optimizam za stabilizaciju ekonomije. Strane investicije igraju ključnu ulogu u ovom oporavku, a povjerenje u bankarski sektor dodatno jača ekonomske temelje zemlje.
