Odluka o privremenim mjerama za ublažavanje negativnih uticaja epidemije covid-19 i situacije u Ukrajini na finansijski sistem, se odnosi samo na dio nerealizovanih gubitaka banaka nastalih nakon početka ratnih dešavanja u toj zemlji, objasnili su iz Centralne banke (CBCG).

„Takođe, dužnički finansijski instrumenti na koje se primjenjuje privremena mjera su dužnički finansijski instrumenti koje su emitovale centralne vlade iz člana 131 Odluke o adekvatnosti kapitala kreditnih institucija i jedinice regionalne i lokalne samouprave iz člana 132 Odluke o adekvatnosti kapitala kreditnih institucija. Po svojoj suštini, imajući u vidu strukturu portoflija crnogorskih banaka, privremene mjere se u najvećoj mjeri odnose na crnogorske eurobveznice“, naveli su iz CBCG.

Iz CBCG su, u cilju objektivnog informisanja javnosti, a imajući u vidu proizvoljna tumačenja Odluke o privremenim mjerama za ublažavanje negativnih uticaja epidemije zarazne bolesti covid-19 i situacije u Ukrajini na finansijski sistem, koja je objavljena 24. maja prošle godine, dali pojašnjenje po pitanju nerealizovanih gubitaka banaka.

„Značajni poremećaji na globalnom nivou tokom prethodnog perioda, doveli su u fokus pitanje nerealizovanih gubitaka banaka po osnovu ponovnog vrednovanja dijela ulaganja banaka. Nerealizovani gubici su po navedenom osnovu u pojedinim jurisdikcijama dostigli ogromne razmjere, dovodeći u pitanje finansijsku stabilnost tih sistema i iziskujući adekvatnu i pravovremenu reakciju regulatora širom svijeta“, dodali su iz CBCG.

Sa ovim pitanjem se suočavaju sve zemlje regiona, Evropske unije (EU) i Sjedinjene Američke Države (SAD).

Iz vrhovne monetarne institucije su saopštili da je pitanje nerealizovanih gubitaka prisutno i u crnogorskom bankarskom sistemu, ali u daleko manjoj mjeri.

Povećan nivo volatilnosti na finansijskim tržištima uzrokovanih pandemijom, zajedno sa neizvjesnošću usljed situacije u Ukrajini, doveo je do nastanka nerealizovanih gubitaka po osnovu ponovnog vrednovanja ulaganja crnogorskih banaka u hartije od vrijednosti.

„Važno je napomenuti da su nerealizovani gubici kalkulativni gubici koji, ukoliko se hartije od vrijednosti ne prodaju prije dospijeća, prerastaju u dobitak u skladu sa prinosom koje navedene hartije nose. Upravo je ovo razlog privremenosti donesene mjere. Takođe, navedeni nerealizovani dobici/gubici nemaju nikakav uticaj na iznos ostvarene dobiti banaka“, rekli su iz CBCG.

Oni su napomenuli da je prilikom priprema izmjena privremene odluke od 5. decembra prošle godine uzeta u obzir inicijativa ministra finansija Aleksandra Damjanovića sa sjednice Savjeta za finansijsku stabilnost, da se razmotri mogućnost privremene „relaksiranije“ primjene Međunarodnog računovodstvenog standarda 9 prema bankama, u cilju njihovih lakših plasmana.

“U skladu sa navedenim, izloženost banaka po osnovu ulaganja u državne crnogorske obveznice, u periodu od 30. juna prošle godine, kada je počela primjena navedene odluke, pa do 31. marta ove godine, povećana je sa 585 miliona eura na 663 miliona eura, odnosno za 78 miliona eura. Pored navedenog, novodobreni krediti crnogorskih banaka tokom prošle godine iznosili su 1,47 milijardi eura, što predstavlja rast od 31,5 odsto u odnosu na 2021. godinu, a čime su banke dale svoju podršku sanaciji ranjivosti i ekonomskom rastu”, kazali su iz CBCG.

Ulaganja crnogorskih banaka u hartije od vrijednosti (HOV), na kraju prvog kvartala ove godine, iznose 1,08 milijardi eura i predstavljaju 16,97 odsto ukupne aktive banaka.

Od navedenog iznosa, na ulaganja u crnogorske državne obveznice odnosi se 663,6 miliona eura, odnosno 61,26 odsto ukupnog ulaganja crnogorskih banaka u HOV.

„Pored pozitivnog efekta na tretman ulaganja u crnogorske državne obveznice, bankama je privremenim mjerama takođe omogućeno da se prilagode negativnim efektima snažne volatilnosti na tržištima instrumenata javnog duga, izazvanim vanrednim događajima kao što su pandemija covid-19 i ratna dešavanja u Ukrajini“, rekli su iz CBCG.

Banke su se prilagodile kroz dokapitalizaciju, kao i promjenu poslovnog modela u skladu sa IFRS, a nakon dobijenih pozitivnih mišljenja eksternih revizora.

Imajući u vidu navedeno, kako su naveli iz CBCG, banke spremno dočekuju istek primjene navedenih privremenih mjera, odnosno 30. jun ove godine.

„Snažna kapitalna pozicija banaka posljedica je i privremenih mjera CBCG kojima se ograničava isplata dividende po osnovu neto dobiti ostvarene u periodu od izbijanja pandemije covid-19, a koja je i dalje na snazi“, dodaje se u saopštenju.

Međutim, da bi se “banke okrenule programima podrške građanima i privredi” u još većem obimu, potrebno je kreirati adekvatan poslovni ambijent – od izvršenja kapitalnog budžeta do kreiranja odgovarajućih javnih politika, što je preduslov za kvalitetan investicioni ciklus koji podrazumijeva i aktivnije kreditiranje.

„Kreiranje adekvatnog i predvidivog poslovnog ambijenta i kvalitetnih javnih politika je u isključivom mandatu Vlade, prije svega Ministartva finansija, a ne u mandatu CBCG. Mandat CBCG je obezbjeđenje finansijske stabilnosti, što CBCG u kontinuitetu i čini“, dodaje se u saopštenju.

Iz CBCG su napomenuli da je vrhovna monetarna institucija prije usvajanja privremenih mjera izvršila analizu uticaja negativnih efekata pada tržišne cijene hartija od vrijednosti koje banke imaju u svojim portfolijima na adekvatnost kapitala banaka.

Izvršena analiza je pokazala da se od sredine prvog kvartala prošle godine dešavaju ozbiljni poremećaji na finansijskim tržištima koji za posljedicu imaju gotovo konstantni pad cijena, što posebno dolazi do izražaja kod crnogorskih euroobveznica.

Najveći pad cijena crnogorskih eurobveznica bilježi se od momenta izbijanja rata u Ukrajini, tako da cijene dostižu svoje minimalne vrijednosti i proizvode negativne efekte na finansijske pozicije banaka koje ih imaju u svom portfoliju.

„Imajući u vidu navedeno, a djelujući u okviru svog mandata očuvanja finansijske stabilnosti, CBCG je 17. maja prošle godine donijela Odluku o privremenim mjerama za ublažavanje negativnih uticaja epidemije zarazne bolesti covid-19 i situacije u Ukrajini na finansijski sistem“, rekli su iz CBCG.

Navedenom Odlukom bankama se omogućava da do 30. juna ove godine iz izračuna stavki redovnog osnovnog kapitala, kao dijela regulatornog kapitala, isključe 70 odsto iznosa nerealizovanih gubitaka utvrđenih nakon stupanja na snagu ove Odluke, prilikom vrednovanja dužničkih finansijskih instrumenata raspoloživih za prodaju u skladu sa MSFI 9, koji su uključeni u ukupni ostali rezultat.

Osnovicu za obračun iznosa koji se isključuje iz obračuna redovnog osnovnog kapitala predstavlja razlika između tržišne vrijednosti dužničkih finansijskih instrumenata na dan 24. februar prošle godine i tržišne vrijednosti tih instrumenata na dan obračuna tog kapitala.

Podaci pokazuju da je najveći iznos ukupnih neralizovanih gubitaka crnogorskih banaka, po osnovu ulaganja u finansijske instrumente koji se mjere po FVOCI, iznosio 67 miliona eura i to u septembru prošle godine.

Takođe, najveće ublažavanje efekata pada cijena obveznica na koje se odnose privremene mjere je iznosilo 25,6 miliona eura, takođe u septembru prošle godine.

„Na posljednji raspoloživi datum, odnosno 31. mart ove godine, ukupni neralizovani gubici crnogorskih banaka, po osnovu ulaganja u sve finansijske instrumente koji se mjere po FVOCI, iznose 22,7 miliona eura, dok ublažavanje efekata pada cijena obveznica na koje se odnose privremene mjere iznosi 12,5 miliona eura“, precizirali su iz CBCG.

Imajući u vidu da ukupni regulatorni kapital na 31. mart ove godine iznosi 569 miliona eura, ublažavanje efekta pada obveznica na koje se odnosi privremena mjera, u iznosu od 12,5 miliona eura, ne utiče na materijalno značajan način na njegov iznos, kao i adekvatnost ukupnog kapitala.

„U skladu sa navedenim zaključkom, izvršena analiza pokazuje da bi adekvatnost kapitala svih banaka pojedinačno, kao i sistema kao cjeline, na 31. mart ove godine, bila iznad regulatorno propisanih zahtjeva, čak i u slučaju da banke ne primjenjuju navede stavke privremene regulative“, dodali su iz CBCG.

Oni su naglasili da se slično rješenje primjenjuje u državama EU.

U neposrednom okruženju, nakon CBCG, sličnu mjeru je usvojila Narodna banka Srbije, sa identičnim utemeljenjem u relevantnoj regulativi EU.

„Cilj odluke o privremenim mjerama Centralne banke, kao i regulative donesene od EU, je ublažavanje značajno negativnog uticaja volatilnosti tržišta instrumenata javnog duga usljed covid-19 pandemije i situacije u Ukrajini na regulatorni kapital kreditnih institucija, a posljedično i na kapacitet kreditnih institucija da odobravaju kredite“, zaključili su iz CBCG.