Brisel na gleda blagonaklono na kineska ulaganja u istočnoj i jugoistočnoj Evropi smatrajući da velika azijska zemlja pokušava da proširi svoj politički uticaj u regionu i da ta saradnja potkopava evropsko jedinstvo.

Na samitu u Sofiji, kineski premijer Li Keqiang sastao se sa partnerima od posebnog interesa, predstavnicima 16 zemalja istočne i centralne Evrope sa kojima razgovara o ključnim područjima kao što su infrastruktura, tehnologije, poljoprivreda i turizam.

Istovremeno, u bugarskoj prijestonici susrelo se 1.000 preduzetnika iz zemalja učesnica. Ovaj format razgovora postoji od 2012. godine. Od tada dolaze kritike iz Brisela da Kina strategijom “podijeli i vladaj” podriva evropsko jedinstvo.

Bugari , kao domaćini sastanka Inicijative 16+1 pozvali su njemačku kancelarku Angelu Merkel kao “posebnog gosta”, ali liderka CDU-a neće doći. Umjesto toga, srela se s kineskim premijerom Li Keqiangom u ponedjeljak u Berlinu tokom njemačko-kineskih međuvladinih konsultacija.

Posljednjih godina Kina je uložila milijarde eura u infrastrukturu istočne i jugoistočne Evrope.
Strogo govoreći, ovo nisu investicije, jer se projekti uglavnom finansiraju kreditima kineskih kompanija. Posebno u Srbiji su pogurani infrastrukturni projekti: najveći čelični pogon u Smederevu preuzeo je kineski čelični gigant HBIS. Radnici iz Kine modernizuju elektrane ili grade mostove i autoputeve. Najveći projekat lansiran krajem prošle godine je izgradnja nove željeznice između Beograda i Budimpešte u Mađarskoj vrijedna 3,7 milijardi eura. U zemlji članici EU, u Bugarskoj, Kina je zainteresovana za ponovno pokretanje nuklearne elektrane Belene na Dunavu, kao i izgradnju autoputeva i željeznica. U Grčkoj, kineska brodarska kompanija COSCO je zakupila gotovo 70 posto luke u Pireju na 40 godina. Riječ je poslu vrijednom gotovo 370 miliona eura, a dodatnih 350 miliona će biti uloženo. Pirej je središte planiranog “Novog puta svile” u ovom regionu. Odavde, kineski izvoz ide željeznicom u istočnu i jugoistočnu Evropu.

Kina je prisutna i u Hrvatskoj, a ranije ove godine državnoj kompaniji dodijeljen je ugovor o izgradnji strateški važnog Pelješkog mosta na jugu zemlje. Mnoge velike evropske kompanije su se žalile Evropskoj komisiji na nelojalnu konkurenciju u tenderskom procesu. Oko 350 od ukupno 420 miliona eura troškova za izgradnju mosta donirala je Evropska komisija.

Međutim, imajući u vidu druge infrastrukturne projekte koji su važni za istočnoevropske zemlje, pitanje je ko bi volio da bude sponzor umjesto Kine. Jer zemlje kao što su Srbija, Grčka i BiH vjeruju da su našle atraktivnog investitora u Kini zbog niske kamatne stope.

Kada je iječ o Bosni i Hercegovini srž kineskih aktivnosti je koncesiono kreditiranje i učešće u zajedničkim infrastrukturnim projektima, uglavnom u energetskom sektoru i budućoj izgradnji autoputeva.

Novi protokoli s tim u vezi potpisani su na samitu u Sofiji, prije svega sa Republikom Srpskom.

Kako u Evropi gledaju na kinesko širenje na zapadnom Balkanu vidljivo je izvještaja Evropske banke za obnovu i razvoj (EBRD) koja je u kineskim kompanijama dobila konkurenciju u finansiranju investicija u infrastrukturu.

Istraživači EBRD-a su u opširom izvještaju na 60 stranica zaključili da “manje države u regionu, među kojima je i Bosna i Hercegovina, neće imati nikakve dugoročne koristi od kineskih investicija, već samo dugove i kredite”.

“Problem sa kineskim investicijama leži u činjenici da se se one uglavnom svode na kineske kredite državnim i javnim institucijama. Kineske kompanije su korisnice kredita koje javna tijela dobijaju od kineskih državnih banaka po ispodtržišnoj vrijednosti, i plasiraju ih, a pritom zapošljavaju jako malo lokalne radne snage, a čak i onda, radi se o podugovaranju u kojem su radnici izrazito loše plaćeni, a rade u lošim radnim uslovima”.

EBRD izražava zabrinutost da ovi projekti izazivaju samo kratkoročne dobrobiti za Balkan – jer korist postoji samo dok projekat traje (smanjenje nezaposlenosti angažovanjem lokalnih građevinskih kompanija), no kasnije, postavlja se i pitanje isplativosti.

Za ilustraciju, navodi se preliminarni sporazum sa kineskom firmom Sinohydro za izgradnju dijela od 93 km autoputa dužine 186 km koji povezuje Banjaluku sa hrvatskim jadranskim gradom Split.

“Prema raznim posmatračima na terenu, ovo je “san” entitetskog predsjednika Milorada Dodika, koji je u potpunosti vođen “političkim razmišljanjima”. S obzirom na saobraćaj, ne vidi se da ima mnogo smisla, osim logističkih i geografskih izazova izgradnje takvog dijela autoputa preko izraženog planinskog terena. Takođe postoje sumnje u fiskalni kapacitet RS da finansira takav infrastrukturni projekat, čiji će trošak navodno iznositi 600 mil. eura”, naveli su istraživači EBRD-a.

Između ostalog, pominju pitanje isplativosti željezničke pruge Beograd – Budimpešta.

“Prema nekim procjenama jeftinije bi i isplativije bilo popraviti postojeću prugu tako da može da izdrži vozove koji voze 200km/h nego graditi novu koja vjerovatno jednog dana uopšte neće opravdati očekivanja”.

No, ne misle svi kao pojedini Evropljani. Glasoviti ekonomista Jeffrey Sachs gostujući nedavno u Sarajevu savjetovao je Bosni i Hercegovini da ima dobre odnose sa Kinom “jer je to najveća svjetska ekonomija i traži prilike za ulaganje”.

“Oni su sada prisutni u luci u Ateni, dakle u susjedstvu, i ja bih se potrudio da imam dobre odnose sa Kinom i Afrikom: trebate postići mir, postići dobre odnose sa svima i pokušati privući investicije u ljude, u fizičku infrastrukturu, u novu tehnologiju i u zaštitu okruženja”, poručio je Sachs.

Indikator.ba