Pored potpuno opravdanog fokusa na institucije i ustanove zdravstvenog sistema Crne Gore, sektor finansija (prije svega bankarstva) je tokom protekla dva mjeseca od izbijanja pandemije Covid-19, takođe bio pod konstantnom lupom domaće javnosti. Daleko od toga da je to neuobičajena situacija i u drugim, mnogo razvijenim zemljama, ali je činjenica da toliko interesovanje javnosti govori o bitnosti i značaju ovog sektora za stabilnost u zemlji, kako ekonomsku tako i socijalnu.
I dok su novinarski stupci bili puni informacija o smanjenim depozitima u bankama i izjava čelnika Centralne banke koji su branili sistem potvrdno govoreći o svim njegovim trenutnim snagama, banke su se još jednom pokazale kao vrlo odgovorne kompanije koje prilično stoički prihvataju sve kritike, dok su sa druge strane pokazivale svoju izrazito humanu stranu.
Nije zgoreg da ponovimo da su crnogorske banke i ovog puta bile među najznačajnim finansijskim donatorima zdravstvenom sistemu u borbi protiv korona virusa, gdje su se maltene takmičile koja će dati veću finansijsku donaciju ili čiji zaposleni će na poseban način pokazati svoju humanost. Pored već toliko puta prepričanog i vrlo značajnog ustupka u vidu moratorijuma na otplatu kredita koji je bio omogućen svim klijentima nezavisno od njihovog boniteta i statusa, bankarski službenici su među rijetkima u zemlji koji nisu prekidali svoj rad.
I kad je skoro cijela zemlja stala, šalteri banaka su ostali otvoreni, baš kao i medicinske ustanove, apoteke i marketi.
Banke su i tokom ove krize pokazale svoju ljudsku stranu i potvrdile da im se može vjerovati jer čuvaju ugled i temelje otvorenoj ekonomiji naše zemlje.
DEPOZITI
Ovo je bila tema br 1 velikog broja medija proteklih sedmica. Pad depozita je često karakterisan kao dramatičan, iako je isti bio vrlo očekivan u cijelom svijetu. Moratorijum na otplatu kredita je jedan od poteza kojim se svakako preduprijedio eventualno dodatni pad depozita. Njime se željela pokazati spremnost sistema da podnese ne samo šok povlačenja depozita, već i dodatni šok nelikvidnosti kroz dobrovoljno odustajanje od priliva iz povraćaja redovnih kreditnih anuiteta. Banke su ovom „kontrom“ svakako postigle željeni efekat i sačuvale povjerenje klijenata.
Depoziti u sistemu na kraju marta su iznosili 3,36 milijardi eura i bili su za 89 miliona manji u odnosu na kraj januara tj prije proglašenja pandemije Covid-19. Ovaj pad od nekih 2,6 odsto je vrlo dobro amortizovan, a značajno je istaći i strukturu samih depozita kao i procentaulno smanjenje po tim kategorijama.
Analizirajući podatke sa sajta CBCG, vidimo da najveće učešće u depozitima imaju rezidentna fizička lica sa 1,25 milijardi eura na kraju marta, dok je sa druge strane njihovo smanjenje procentualno najniže (oko 3,8 odsto).
Najviše depozita se u proteklih 2 mjeseca odlilo sa računa nerezidenata, nešto preko 57 miliona eura ili 7 odsto sredstava u odnosu na kraj januara. Poznavaoci sistema će lako potvrditi da odliv depozita nerezidenata prate i razlozi druge prirode, često zakonski, s obzirom da crnogorske banke u skladu sa međunarodnom pravnom regulativom sve strožije moraju pratiti kretanje kapitala iz pojedinih zemalja, čime se nerezidentima sužava mogućnost da bez odgovarajućih potvrda o vezama sa Crnom Gorom drže novac u našim bankama.
Ono što je takođe vrlo bitno jeste činjenica da su u ovom periodu depoziti privatnih kompanija porasli za 17 miliona ili preko 2 odsto.
Depoziti finansijskih institucija i nevladinih organizacija prati takođe rast i njih smo svrstali u kategoriju „Ostali depoziti“.
Kada su u pitanju depoziti klijenata po bankama, za potrebe ove kratke analize predstavili smo uporedno kretanje sa kraja prvog kvartala ove u odnosu na prvi kvartal prošle godine.
U ukupnom iznosu depoziti klijenata u 13 banaka na kraju prvog kvartala ove godine, veći su za preko 100 miliona eura u odnosu na godinu ranije. Najveći rast depozita zabilježila je Zapad banka (+73 miliona eura), dok je smanjenje depozita registrovala Universal Capital Banka (-74 miliona eura). Bitno je istaći da svega 3 banke bilježe manje depozita nego godinu ranije, a to su pored pomenute UCB još Podgorička i Addiko banka.
Zanimljvo je istaći da su najviše depozita privukle banke koje imaju najnižu prosječnu kamatu na pasivu: depozitni portfolio CKB je tokom godine porastao za 50 miliona, dok istovremeno bilježe registrovanu prosječnu kamatu na pasivu od svega 0,04%, a NLB je sakupila novih skoro 26 miliona eura, uz registrovanu prosječnu kamatu na pasivu od 0,28%.
KREDITI
Svjedoci smo da je kriza uticala na povećanu tražnju za likvidnošću na svim stranama svijeta, pa je to svakako uticalo i na rast kredita kod naših banaka. Banke, iako su poslovale u otežanim uslovima, odobrile su značajan iznos novih kreditnih plasmana tokom prva tri mjeseca ove godine, preko 44 miliona eura!
Najveći rast kredita tokom prvog kvartala ostvarila je NLB banka, sa novoplasiranih skoro 15 miliona eura, kao i CKB sa skoro 13 miliona eura većim portfoliom na kraju marta u odnosu na kraj 2019. godine. I kada su krediti u pitanju, četri banke su prvi kvartal završile sa manjim portfoliom u odnosu na početak godine: Addiko bank (-5 miliona), Podgorička banka (-2,6 miliona), Zapad banka (-2 miliona) i Ziraat bank (-1,5 milion).
Ako posmatramo godišnji rast, on je iznosio preko 243 miliona eura, a štafetu nose CKB banka (+73 miliona) i Erste banka (+57 miliona eura).
STRUKTURA KREDITA
Kada je u pitanju sektorska struktura kredita, bitno je istaći par značajnih detalja, a podatke Centralne banke o učešću pojedinih sektora za posljednjih 13 godina smo predstavili i grafički radi lakšeg prikaza.
Kako se iz priloženog vidi, trend je prilično zabrinjavajući.
Učešće kredita stanovništva u ukupnim kreditima se drastično povećava prethodnih godina i danas drži primat u odnosu na sve ostale kategorije. Sa nekadašnjih 33 odsto učešća iz marta 2008., krediti odobreni domaćim fizičkim licima na kraju marta ove godine bilježe učešće od skoro 44 odsto u ukupno odobrenim kreditima. Gledajući aspolutne cifre, vidimo da je stanovništvo sve zaduženije, pa se tako ukupan dug fizičkih lica po kreditima sa 415 miliona eura iz marta 2007. godine popeo na 1,37 milijardi eura u martu 2020. godine.
Ništa manje dramatični trendovi nisu ni kod kretanja kredita privrede (koji su u konstantnom padu), kao ni Vlade i lokalnih uprava (koji su u konstantnom rastu).
Krediti odobreni privrednim društvima u privatnom vlasništvu su 2008. godine imali učešće od 53 odsto (iznosili su 1,43 milijarde eura), da bi ukupan iznos ovih kredita na kraju prvog kvartala tekuće godine bio jedva nešto preko milijardu eura, što čini učešće u ukupno odobrenim kreditima od 34 odsto. Ovo je jasan pokazatelj da se privredna društva sve manje zadužuju i on nam puno govori o (ne)raspoloženju ili (ne)spremnosti ovih lica da se upuštaju u nove investicije iz kreditnih aranžamana u trenutnim okolnostima.
Nasuprot smanjenim zahtjevima privrede da investira kroz kreditna zaduženja, zaduženost države i lokalnih uprava bilježi konstantan rast. Država je tako trenutno među glavnim klijentima banaka, pa krediti odobreni njoj čine skoro 8 odsto svih odobrenih kredita u zemlji, na kraju marta mjeseca. Imajući u vidu činjenicu da je taj procenat učešća prije 10-ak godina bio ispod 2 odsto, lako se da zaključiti da Vlada i lokalne uprave ne prezaju da finansiranje svojih budžeta realizuju kroz kreditne aranžmane. Ukupni krediti odobreni Vladi i lokalnim upravama na kraju marta ove godine su iznosili skoro 250 miliona eura, što je 200 miliona eura više nego li 2008. godine.
Ovdje valja pomenuti još jedan podatak koji se nalazi u izvještajima Centralne banke o kretanju kamatnih stopa na novodobrene kredita, a odnosi se na kraj aprila. Naime, na kraju prošlog mjeseca (aprila), prosječna ponderisana efektivna kamatna stopa banaka na novodobrene kredite stanovništvu iznosila je 6,68 odsto, za privredu je kamatna stopa bila 5,16 odsto, dok se Vlada kod domaćih banaka zaduživala po svega 3,47 odsto.
PRIHODI BANAKA
Covid-19 jeste poremetio puno toga, ali se isto ne može reći za prihode banaka. Kada su u pitanju neto prihodi od kamata i naknada, oni su u totalu za skoro 1 milion eura bolji nego li godinu ranije. Zanimljivo je da su neto prihodi od naknada niži kod gotovo svih banaka (tu je evidentan uticaj manjeg obima platnog prometa usljed pandemije), dok su neto prihodi od kamata veći za preko 2,6 miliona eura, što odgovara i povećanom kreditnom portfoliju banaka.
Rekorder u obje kategorije je CKB, prate je ostale banke iz velike petorke: Erste, NLB, Podgorička, Hipotekarna, dok je i ove godine Universal banka ta koja se izdvaja po prihodima od naknada (uz CKB ovo je jedina banka koja od naknada prihodovala preko 1 milion eura neto).
REZULTAT
Već smo ranije pisali da su banke prvi kvartal završile pozitivno, sa skoro 13 miliona eura neto profita, iako je to za skoro 1 milion lošiji rezultat nego u uporednom kvartalu prošle godine. Prvaci su NLB sa 2,8 i Erste sa 2,1 milion eura čiste zarade.
Kritike da banke svoju humanost znaju i da naplate visokim profitima, nemaju baš čvrsto utemeljenje. To je jasno svakom ko prati naše analize i u kojima može pročitati da mnogo veći procentualni povrat na uloženi kapital ostvaruju pojedine kompanije iz domena građevinarstva, telekomunikacija, pa čak i trgovine.
Sa druge strane, banke su najurednije poreske platiše, ne osiguravaju zaposlene na minimilac, uvijek su na bijelim poreskim listama i svako bi želio biti njihov dobavljač u bilo kom poslu. Buran period koji je nadamo se iza nas, pokazao je da su banke partneri kojima se može vjerovati I od kojih u mnogome zavisi ne samo naša privreda, već I redovan život svih nas. Ako smo aplaudirali medicinarima I radnicama u marketima, red je I da šalterske radnike/ce banaka pomenemo I zahvalimo im što su bili dovoljno posvećeni da svoj posao rade požrtvovano u proteklom periodu sa maskama I rukavicama.
Autor: Bankar.me tim
Izvor podataka: CBCG
Zabranjeno svako preuzimanje i distribucija analiziranih podataka.
BANKAR.ME – BANKING MONITOR
Banking monitor je najsveobuhvatniji kvartalni pregled pokazatelja poslovanja banaka koje posluju u Crnoj Gori. Ukoliko vas zanima detaljan pregled velikog broja pokazatelja poslovanja predstavljen tabelarno i grafički, kao i rang liste i tržišno učešće sa svim kvartalnim izvještajima od 31.12.2014., stojimo vam na raspolaganju za komercijalne upite putem emaila [email protected]
