Srbija je 2024. godinu zaključila inflacijom od 4,3 odsto, pokazali su posljednji zvanični podaci, što je 0,2 procentna poena udaljeno od gornje granice cilja Narodne banke Srbije, i u rangu s najvišim vrijednostima koje trenutno bilježe evropske države. Iako je analizom državne akcije „Najbolja cijena“ zaključeno da je ona imala efekta, treba reći da se inflacija prošle godine samo u junu spustila ispod četiri odsto, dok je Narodna banka Srbije (NBS) zadržala oprezan stav prema kamatama u zemlji.

Nakon akcije „Bolja cijena“ iz 2023. godine, „Najbolja cijena“ je jesenas obuhvatila 86 vrsta proizvoda, što je zapravo podrazumijevalo oko 700 artikala u 2.500 prodavnica, a trajala je dva mjeseca (od 1. septembra do 31. oktobra).

Prilikom predstavljanja javnosti, kao cilj prvobitne mjere navodilo se suzbijanje rasta potrošačkih cijena (što je, kako se kasnije ispostavilo, i postignuto), dok je cilj druge akcije bio poboljšanje standarda građana. Procjene Ministarstva unutrašnje i spoljne trgovine i NBS-a bile su da bi prošlogodišnja akcija trebalo da doprinese smanjenju inflacije za 0,3 procentna poena.

Antiinflaciona korpa u okviru „Najbolje cijene“ obuhvatila je određene vrste brašna, jaja, mlijeka i mliječnih proizvoda, krompira, ulja, higijenskih preparata i drugih potrepština.

Koliko je „Najbolja cijena“ usporila rast inflacije?
I prije početka akcije (period januar – avgust 2024), ova antiinflaciona korpa proizvoda bilježila je sporiji prosječan rast cijena (3,3 odsto) u odnosu na sve ostale robe i usluge (5,2 odsto), sa učešćem u prosječnoj godišnjoj stopi rasta inflacije tog perioda od 10,5 odsto, navodi se u analizi Gorana Katića, objavljenoj u januarskom izdanju Makroekonomske analize i trendovi (MAT).

„Međutim, izabrani proizvodi antiinflacione korpe su u periodu akcije ‘Najbolja cijena’ (septembar – oktobar 2024) ostvarili i više nego dvostruko sporiji prosječan godišnji rast cijena (2,2 odsto) u odnosu na prosječan rast cijena svih ostalih proizvoda i usluga (4,8 odsto), što je rezultiralo padom učešća u prosječnoj godišnjoj stopi rasta ukupnih potrošačkih cijena na 8,1 odsto. Vrijednost poželjnog smanjenja učešća u ukupnoj godišnjoj stopi inflacije (u periodu septembar – oktobar 2024) upravo ukazuje na usporavajući efekat rasta cijena antiinflacione korpe na stopu ukupne inflacije u odnosu na period prije akcije, uprkos značajno izraženim ograničavajućim baznim efektima iz 2023. godine“, dodaje autor.

On ističe da je kretanje inflacije u periodu januar – oktobar bilo pod snažnim uticajem baznog efekta iz istog perioda 2023. godine, osim u junu (najviše uslovljeno padom cijena povrća) i neznatno u septembru (uslovljeno padom cijena goriva i ogrjeva), gdje je nadjačana promjena baznog efekta iz juna i septembra 2023, što je usporilo međugodišnju inflaciju u tim mjesecima 2024.

„Učešće baznog efekta u formiranju međugodišnje stope rasta ukupne inflacije bilo je najviše u prva tri mjeseca 2024 (sa prosječnom vrijednošću od 84 odsto), dok je u junu izračunata najniža vrijednost (58 odsto)“, procjenjuje se u analizi.

Katić kao važnu činjenicu napominje da je u septembru i oktobru 2023. godine – periodu akcije „Bolja cijena“ – već došlo do najbržeg pada međugodišnje inflacije u odnosu na prethodni mjesec (septembra u odnosu na avgust i oktobra u odnosu na septembar), što je kreiralo nižu bazu za mjerenje inflacije u 2024, pa samim tim i izazov za inflatorno usporavanje u tim mjesecima.

Izvor: Bloomberg