Nacrtom programa ekonomskih reformi do 2027. godine crnogorska Vlada je dala projekcije kretanja državnog i javnog duga, koje se zasnivaju se na projekcijama definisanim u Fiskalnoj strategiji za period 2024-2027, i čini se da će posebno izazovne biti naredna, kao i 2027 godina, kada se, za otplatu dugova i finansiranje kapitalnih izdataka, nedostajuća sredstva procjenjuju na 1,14, odnosno 1,26 milijardi eura, ili ukuono 3,02 milijarde, sko se saberu sve tri godine iz projekcije.
– Na nivo zaduživanja u predstojećem periodu prevashodno će uticati iznosi nedostajućih sredstava definisanih u fiskalnom okviru 2024-2027. godine, koji pokazuju da će se u narednom periodu Država zaduživati samo za potrebe otplate duga i finansiranje kapitalnog budžeta – navodi seu programu.
U strukturi dugova koje treba otplatiti u narednim godinama, najveće učešće imaju obaveze po osnovu ino i domaćih obveznica, otplate kredita kod Exim Kina banke za izgradnju prve dionice autoputa Bar-Boljare, PBG aranžmani sa Svjetskom bankom iz 2018. i 2020. i kredit kod Dojče banke iz 2023. Najveće jednokratne otplate, odnose se na euroobveznice koje dospijevaju 2025. godine u iznosu od 500 miliona eura, domaće obveznice koje dospijevaju 2026. godine u iznosu od 50 miliona eura, kao i euroobveznice koje dospijevaju 2027. godine u iznosu od 750 miliona eura.
U Programu ekonomskih reformi se podsjeća da su Fiskalnom strategijom nedostajuća sredstva za 2025. godinu procijenjena su na iznos od 1.109,2 miliona eura, dok je Predlogom Zakona o budžetu za 2025. predviđeno blago povećanje nedostajućih sredstava na iznos od 1.140,0 miliona eura, što se značajno ne odražava na projekcije kretanja državnog i javnog duga.
U cilju obezbjeđenja nedostajućih sredstava za 2025. godinu, Ministarstvo finansija je zaključilo DPL aranžman vrijedan 180,0 miliona eura, od kojih je 80,0 miliona eura obezbijeđeno od strane Svjetske banke, dok je preostali dio obezbijeđen od strane Francuske razvojne agencije (AFD) i OPEC međunarodnog fonda, sa iznosima od po 50,0 miliona eura.
Ministarstvo finansija pregovara sa Svjetskom bankom i o mogućnosti da, umjesto druge planirane tranše DPL-a u iznosu do 80 miliona eura za 2025. godinu, potencijalno dobije garanciju Svjetske banke koja je zasnovana na razvojnoj politici (PBG – Policy based Guarantee), a kojom bi se se obezbijedila osnova za kreditni aranžman sa komercijalnim bankama u iznosu do 250,0 miliona eura u 2025. godini. Očekuje se da će ovaj kredit biti značajno povoljniji od standardnih komercijanih kredita, kako sa aspekta troškova finansiranja, tako i sa aspekta ročnosti, a pri tome bi se obezbijedio mnogo veći obim sredstava u odnosu na standardni DPL aranžman.
Nada u državne obveznice
U Programu se tvrdi kako država namjerava da se fokusira na razvoj domaćeg tržišta državnih obveznica gdje će, pored institucionalnih investitora, svoje mjesto naći i građani kroz obveznice za stanovništvo (retail obveznice). Na taj način će se omogućiti diverzifikacija izvora finansiranja i smanjenje zavisnosti od spoljnih izvora finansiranja. Ministarstvo finansija razmatra mogućnost emitovanja obveznica za stanovništvo, u 2024. godini, u iznosu do 50 miliona eura, sa rokom dospijeća od 2 do 3 godine. Emisijom ovih obveznica, Država bi omogućila građanima da plasiraju višak novčanih sredstava po povoljnijim uslovima i ostvare veći prinos na sredstva koja se sada nalaze na depozitima kod banaka. Ukoliko procijeni da bi to bilo efikasnije sa aspekta uspješnosti emisije, Ministarstvo finansija će ovu transakciju realizovati početkom 2025. godine.
Ostatak nedostajućih sredstava za finansiranje 2025. godine, Ministarstvo finansija namjerava da obezbijedi emisijom obveznica na inostranom i domaćem tržištu.
U 2026. godini za otplatu duga potrebno je obezbjediti oko 353 miliona eura, koja se u najvećem dijelu odnose na redovnu otplatu kredita kod Exim Kina banke iz 2014. godine, isplatu domaće obveznice iz 2019. godine, u iznosu od 50 miliona eura, redovnu otplatu kredita kod Svjetske banke (PBG 1 i PBG 2) iz 2018. i 2020. godine i Dojče banke iz 2023. godine.
- Međutim, u 2027. godini za otplatu dugova iz prethodnog perioda potrebno je obezbijediti oko 972 miliona eura, od čega se najveći dio odnosi na isplatu obveznice iz 2020. godine, u iznosu od 750 miliona eura, redovnu otplatu kredita kod Exim Kina banke iz 2014. godine i kredita kod Svjetske banke (PBG 2) iz 2020. godine. Stoga, projektovano je obezbjeđivanje većeg iznosa depozita u 2026. godini u cilju rasterećenja potreba za zaduženjem u 2027. godini, odnosno stvaranja fiskalne rezerve za narednu godinu.
U nacrtu se navodi da će na kretanje duga u velikoj mjeri uticati finansiranje infrastrukturnih i razvojnih projekata. U tom pogledu planirana su kreditna zaduženja za razvojne i infrastrukturne projekte iz oblasti obrazovanja, zdravstva, odbrane, putne i željezničke infrastrukture, komunalne infrastrukture, energetike, digitalne infrastrukture, zaštitne životne sredine itd. Kroz Instrument EU za reformu i rast za region Crnoj Gori je dodijeljeno oko 383 miliona eura podrške, od čega se 2/3 predmetnih sredstava odnosi na kreditna zaduženja namijenjena za razvojne i infrastrukturne projekte, dok će 1/3 iznosa biti opredijeljena kroz bespovratna sredstva. Projekte je potrebno realizovati do kraja 2028. godine.
-Tokom 2025. godine očekuje se povećanje državnog duga u apsolutnom iznosu u odnosu na kraj 2024. godine za oko 228,8 miliona eura, dok će u odnosu na BDP doći do smanjenja državnog duga za 1,34 procentnih poena. U 2026. godini se očekuje povećanje državnog duga u apsolutnom iznosu u odnosu na kraj 2025. godine za oko 515,7 miliona eura, dok je povećanje istog u odnosu na BDP 3,2 procentna poena. Tokom 2027. godine očekuje se povećanje državnog duga u apsolutnom iznosu u odnosu na kraj 2026. godine za oko 260 miliona eura, dok je očekivano povećanje istog u odnosu na BDP 0,20 procentnih poena – navodi se u nacrtu Programa ekonomskih reformi.
(Bankar.me)
