-Crna Gora bi trebalo da razmotri mogućnost ponovnog pokretanja Programa ekonomskog državljanstva, moguće uz odgovarajuće korekcije. Prethodnim programom, koji je lansiran 2019., bilo je predviđeno 2.000 aplikacija kojima može biti odobreno državljanstvo, broj aplikacija koje su ispunile uslove  bio je bio manji od 1.000, što znači da postoji prostor da se ponovljenim programom obuhvati novih više od 1.000 aplikacija – kazao je za Bankar Bojan Bugarin, ekspert za imigraciono pravo i oblast državljanstva, bivši koordinator procesa vizne i postvizne liberalizacije Crne Gore sa EU.

Bugarin, koji je bio koordinator poglavlja 24 za oblast migracija u okviru pregovora sa EU uvjeren je da bi Crna Gora imala i te kakve koristi od ponovnog pokretanja, i da može biti zadovoljna uspjehom Programa, sa procijenjenim ukupnim doprinosom od više od 500 miliona eura crnogorskoj ekonomiji.

-Da je Vlada Crne Gore odlučila da produži Program do postizanja prvobitno planiranog limita od 2.000 odobrenih aplikacija, potencijalni prihod koji se mogao ostvariti od Programa do njegovog zatvaranja iznosio bi više od milijardu eura – kazao je Bugarin.

On podsjeća da su Portugalijsa, Irska, Grčka, Mađarska, zajedno sa Maltom, bile među zemljama koje su pokrenule takve programe “zlatnih viza” za bogate, omogućavajući im pristup dragocjenoj slobodi kretanja unutar EU. Industrija investicionih migracija donijela je značajan profit Evropi, pri čemu su zemlje učesnice zaradile više od 21 milijardu EUR između 2011. i 2019.

• Kako komentarišete nedavnu odluku najvišeg suda EU koja omogućava Malti da nastavi sa dodjelom državljanstava bogatim investitorima? Kakve implikacije ova odluka može imati na Crnu Goru?

Kao što je poznato, Malta je kroz svoj program investicionog državljanstva omogućila pojedincima da dobiju državljanstvo kako bi mogli živjeti i raditi u toj državi, uz minimalnu donaciju od 600.000 EUR. Potrebne investicije uključuju i kupovinu kuće, a podstiču se i dobrovoljne donacije. Kao članica EU, malteški pasoši omogućavaju vlasnicima slobodu života i rada bilo gdje unutar EU. Međutim, ovi programi izazvali su negodovanje Evropske komisije, koja je tvrdila da šeme prodaje državljanstva za novac izlažu Evropsku uniju rizicima od pranja novca i ugrožavaju bezbjednost.

Zato je Evropska komisija i otvorila pitanje investicione šeme Malte za dodjelu državljanstva te države smatrajući da na taj način Malta izlazi iz okvira zakonodavstva EU, prije svega osnivačkih ugovora EU. Gospodin Anthony Collins, generalni pravobranilac Suda pravde Evropske unije je autor „Mišljenja” da Evropska komisija ne uspijeva da dokaže slučaj protiv Malte. Generalni pravobranilac Suda pravde Evropske unije (CJEU), mišljenja je da Evropska komisija nije uspjela da dokaže da zakonodavstvo EU u vezi sa državljanstvom zahtijeva postojanje bilo kakve “istinske” ili “prethodne istinske” veze između države članice i pojedinca, osim onoga što je potrebno prema domaćem zakonu države da bi se zakonito dodijelilo državljanstvo. U Mišljenju, Collins je istakao da je nakon amandmana na Zakon o malteškom državljanstvu u julu 2020. godine, Malta usvojila supsidijarno zakonodavstvo, koje je uključivalo” malteško državljanstvo naturalizacijom za izuzetne usluge direktnim investicijama. Istakao je da prema investicionoj šemi iz 2020. godine, strani investitori mogu da podnesu zahtjev za naturalizaciju nakon ispunjavanja niza uslova, koji su prvenstveno finansijske prirode.

Generalni pravobranilac je istakao da tokom ovog postupka, Komisija mora dokazati da država članica nije ispunila obavezu koja joj je postavljena u zakonodavstvu EU i da se ne može osloniti na bilo kakvu pretpostavku da bi to učinila. Prema Kolinsu, a što predstavlja suštinu, “Deklaracija o državljanstvu države članice”, priložena završnom aktu Ugovora o Evropskoj uniji odražava stav država članica da se njihove koncepcije državljanstva dotiču same suštine njihovog suvereniteta i nacionalnog identiteta, te da Deklaracija dodaje da su države članice odlučile da je na svakoj od njih da odredi ko ima pravo da bude jedan od njihovih državljana, a samim tim i građanin EU.

Priznajući ovo, Collins je rekao da, iako država članica može zahtijevati dokaz o stvarnoj vezi prema vlastitim zakonima o državljanstvu, zakonodavstvo EU ne definiše niti zahtijeva postojanje takve veze za pojedinca da stekne ili zadrži državljanstvo. Iako zakonodavstvo EU može ograničiti ostvarivanje suverenog prerogativa države članice, u principu, da odobri ili povuče državljanstvo, “to ograničenje se primjenjuje samo kada ta država članica djeluje na način koji je u suprotnosti sa zakonodavstvom EU”. Uzajamno priznavanje i poštovanje suvereniteta svake države za dužnost prema zakonodavstvu EU da prizna državljanstvo koje je dodijelila druga država članica. Rekao je da to nije sredstvo za podrivanje isključivih nadležnosti koje države članice uživaju u ovom domenu.

Mišljenje Generalnog pravobranioca nije obavezujuće za Sud pravde, a uloga generalnih pravobranilaca je da predlože Sudu pravno rješenje za slučajeve za koje su odgovorni u potpunoj nezavisnosti. Dakle, mišljenja generalnog pravobranioca su savjetodavna i služe kao preporuke Sudu.

Vlada Malte je pozdravila ovakvo pozitivno mišljenje Generalnog pravobranioca, koje preporučuje da Sud pravde Evropske unije odbaci akciju Evropske komisije. Vlada je ohrabrena priznanjem Generalnog pravobranioca nekoliko ključnih argumenata koje je Malta iznijela pred Sudom pravde. Ovo je u skladu sa naporima da se osigura da politika državljanstva ostane u nacionalnoj sferi nadležnosti a ne nadnacionalnoj sferi oličenoj u EU. Dok čekaju konačnu presudu Suda, nadležni organi Malte nastavljaju da rade u najboljem interesu svoje zemlje.

Dakle, zaključak Mišljenja je da pravo Evropske unije ne sprečava Maltu da bogatim stranim investitorima dodjeljuje svoje državljanstvo. Ovakvo mišljenje, ukoliko bude potvrđeno i presudom Suda pravde, može postati okidač za takozvane programe zlatnih pasoša širom EU i ostalih evropskih država.

Kakve implikacije ovo može imati na Crnu Goru? Ukoliko odluka Suda pravde EU bude na fonu Mišljenja Generalnog pravobranioca, mogu slobodno reći da bi Evropska komisija bila značajno uskraćena za objektivnu argumentacije protiv Crne Gore u slučaju da Crna Gora odluči da pokrene novi Program. Evropska komisija mnogo drži do vladavine prava, a nema jačeg argumenta da neka država poštuje tu vladavinu prava ukoliko postupa u skladu sa relevantnom odlukom Suda pravde Evropke unije, koji ne vidi ništa loše i ništa suprotno vladavini prava ukoliko neka država suvereno odlučuje kako će urediti pitanje dodjeljivanja svog državljanstva. Opet ponavljam, ne treba zaboraviti činjenicu da je Crna Gora, prije početka implementacije prethodnog Programa, dobila zeleno svijetlo od Evropske komisije i lidera država članica (posebno od strane tadašnje kancelarke Merkel) za realizaciju 2.000 aplikacija za sticanje crnogorskog državljanstva, a da je u okviru Programa realizovano manje od 1.000 aplikacija. Dakle, postoji prostor za novih više od 1.000 aplikacija, samo je potrebno to na dovoljno transparentan i stručan način prezentovati Evropskoj komisiji kao crnogorsku razvojnu šansu i pružiti čvrste garancije da će interesi EU i država članica biti zaštićeni i da će Vlada Crne Gore u potpunosti sarađivati s Evropskom komisijom na kreiranju i implementaciji potencijalnog novog programa.

 

• Da li smatrate da bi Crna Gora trebalo da razmotri ponovno pokretanje Programa sticanja državljanstva putem ulaganja, u svjetlu ove sudske odluke? Koji bi bili glavni benefiti, a koji potencijalni rizici?

Apsolutno sam na stanovištu da bi Crna Gora trebalo da razmotri mogućnost ponovnog pokretanja Programa, moguće uz odgovarajuće korekcije. Želim da podsjetim da je prethodnim programom, koji je lansiran 2019. godine, bilo predviđeno 2.000 aplikacija kojima može biti odobreno državljanstvo. Programom, koji je okončan 31. decembra 2022. godine, broj aplikacija koje su ispunile uslove propisane Posebnim programom je bio manji od 1.000, što znači da postoji prostor da se ponovljenim programom obuhvati novih više od 1.000 aplikacija. Radi građana i prava javnosti da zna, želio bih da istaknem da je, u godinama koje su prethodile početku implementacije Programa i u kojima se osmišljavao budući model Posebnog programa sticanja crnogorskog državljanstva putem investicija, od strane Evropske Komisije i tadašnje Kancelarke SR Njemačke Angele Merkel, kao neprikosnovene liderke EU u tom trenutku, dobijeno zeleno svijetlo za 2.000 aplikacija. Dakle, Evropska komisija i države članice su dale saglasnost da se krene s implementacijom Posebnog programa, s tim da broj aplikacija ne prelazi 2.000, jer je po njihovoj procjeni to bio broj aplikacija koji ne nosi „velike rizike i izazove“ po interese EU i država članica.

Glavni benefiti bi svakako bili, pored jačanja fiskalne stabilnosti i ekonomskog rasta, povećani priliv investicija generisanih Programom, koje mogu omogućiti Crnoj Gori da bude konkurentnija i da njena ekonomija bude održivija, što rezultira većom autonomijom. Ovaj suvereni kapital može dovesti do toga da Crna Gora bude manje zavisna od stranih kredita i da bude sposobnija da usmjeri nacionalne resurse tamo gdje su najpotrebniji. Obični građani mogu osjetiti koristi u ekonomskom rastu, mogućnostima zapošljavanja, boljim socijalnim uslugama i poboljšanoj infrastrukturi i obrazovanju.

Kada govorimo o rizicima, svakako najveći rizik kojeg se možda pribojava i Vlada Crne Gore, jeste politička strijepnja kako bi Evropska komisija i države članice reagovale na ponovno pokretanje Programa i kakve bi to moglo imati reperkusije na proces pregovora s EU. Ali opet, ponavljam, kvalitetnim provjerama međunarodne podobnosti aplikanata, koje bi izvršile renomirane evropske agencije iz ove oblasti, potencijalno uključivanje i nekih specijalizovanih agencija Evropske unije koje bi izvršile dodatne provjere aplikanata, spriječile bi svaku moguću zloupotrebu Programa i osigurale da samo provjereni aplikanti mogu konkurisati za dobijanje crnogorskog dravljanstva, što bi sa druge strane umirilo strahove i bojazni Evropske komisije i država članica da se Program neće koristiti za zloupotrebe i pranje novca.

• Kako gledate na ulogu tzv. ‘zlatnih viza’ u ekonomskom razvoju malih zemalja poput Crne Gore? Da li biste mogli uporediti prednosti i mane ovog koncepta u različitim evropskim državama koje ga primjenjuju?

Ovakvi programi u malim zemljama poput Crne Gore mogu da budu ozbiljni pokretači ekonomskog razvoja tih država. Ono što je bitno jeste zadržati ekskluzivitet takvih programa, ne dozvoliti njihovo omasovljavanje i zadržati stroge i detaljne međunarodne provjere podobnosti aplikanata.

Malta je jedna od nekoliko evropskih zemalja koje su posljednjih godina nudile zlatne vize i pasoše, a ovi programi su postali popularni tokom evropske dužničke krize kada su države počele prodavati vize i boravišne dozvole kako bi privukle strane investicije. Portugal, Irska, Grčka, Mađarska, zajedno sa Maltom, bile su među zemljama koje su pokrenule takve programe za bogate, omogućavajući im pristup dragocjenoj slobodi kretanja unutar EU. Industrija investicionih migracija donijela je značajan profit Evropi, pri čemu su zemlje učesnice zaradile više od 21 milijardu EUR između 2011. i 2019. godine.

• Koliko je prethodni Program sticanja crnogorskog državljanstva putem ulaganja bio efikasan u privlačenju stranih investicija i podsticanju ekonomskog razvoja? Da li su ciljevi programa ispunjeni?

Kada govorimo o pitanjima efikasnosti Programa i ispunjenosti ciljeva Programa, mišljenja sam, i to je moj lični osjećaj, da je sve ostalo na nekoj polovini projektovanog investicionog puta. Prve dvije godine implementacije Programa pokazale su, nažalost, veliko nesnalaženje i nespremnost nadležnih institucija za realizaciju Programa. Možemo reći da je samo finale implementacije Programa bilo najbolje i najintenzivnije. Vjerovatno je i samim aplikantima trebalo malo vremena da se upoznaju sa samim Programom i benefitima koje nosi. Smatram da je Program, kada je praktično bio na vrhuncu i kada su svi njegovi akteri intenzivirali aktivnosti, okončan i ostao je taj osjećaj njegove investicione nedovršenosti i nedorečenosti. Da je procjena i odluka tadašnje Vlade bila da se program produži i na 2023. godinu, i možda 2024. godinu, danas bi mogli da pričamo o njegovoj punoj efikasnosti i velikim investicionim rezultatima.  Meni lično ostaje osjećaj da ovom Programu zapravo nikada nije bila ni data prava šansa i prilika da pokaže svoj pravi potencijal i da dokaže svoju punu investicionu snagu i značaj.

Svakako, moramo istaći i dosadašnje rezultate Programa kao impozantne i moramo priznati njihov veliki značaj za investicioni razvoj Crne Gore i sveukupnu ekonomsku situaciju. Prema zvaničnim informacijama koje je objavila Agencija za investicije Crne Gore, do septembra 2024. godine, odobreno je 850 aplikacija.

Doprinos do sada odobrenih aplikacija, podijeljen na relevantne sekcije glasi ovako: Ukupno 84,5 miliona EUR uplaćeno je u namjenske fondove namijenjene razvoju slabije razvijenih opština i Fond za inovacije Crne Gore, a dodatno još 43,5 miliona EUR u Budžet Crne Gore kroz programske naknade i takse.

Razvojni projekti su zabilježili oko 243,7 miliona EUR investicija, što je omogućilo realizaciju značajnog razvoja luksuznih hotela širom zemlje, uključujući renomirane hotelske brendove kao što su Intercontinental, SIRO, Pullman, Radisson, Svissotel i slično.

Moj zaključak glasi: Crna Gora može biti zadovoljna uspjehom Programa. Program ima potencijal da se zaključi na veoma uspješnoj noti sa procijenjenim ukupnim doprinosom od više od 500 miliona EUR crnogorskoj ekonomiji u odnosu na njegovu implementaciju. Doprinos programa razvoju Crne Gore vidljiv je u efektu koji je imao na podsticanje i unapređenje inovacione klime u Crnoj Gori, posebno kroz fond za Inovacije Crne Gore. Fond je finansirao 14 projekata u ranoj start-up fazi i prepoznaje da su sredstva dobijena kroz implementaciju Programa “važan potencijalni izvor finansiranja inovacija, kao i oblasti nauke u Crnoj Gori u budućem periodu. Da je Vlada Crne Gore odlučila da produži Program do postizanja prvobitno planiranog limita od 2000 odobrenih aplikacija, potencijalni prihod koji se mogao ostvariti od Programa do njegovog zatvaranja iznosio bi više od milijardu eura.

Ovome treba dodati i najmanje nekoliko desetina milona eura koje su ova lica investirala u Crnu Goru, najviše kupovinom nekretnina, nezavisno od investicionih projekata za koje su se odlučili i koji su bili uslov za dobijanje crnogorskog državljanstva. Ja sam lično upoznao veliki broj ovih aplikanata koji su kupili po nekoliko nekretnina na najznačajnim lokacijama u Crnoj Gori – Luštica, Porto Montenegro, Portonovi, neka mjesta u Podgorici i svaki od tih aplikanata pojedinačno potrošio po nekoliko miliona eura na kupovinu tih nekretnina.

Takođe, sarađujući s ovim aplikantima, od značajnog broja njih stalno dobijam upite u vezi potencijalnog investiranja i isti iskazuju spremnost da investiraju u Crnu Goru ali istovremeno mi se žale da država i nadležni organi ne pokazuju interesovanje za te njihove planove i nemaju dovoljno sluha i spremnosti da sarađuju sa njima na tom polju. U slučaju aktiviranja novog Programa, takva inertna i nezainteresovana praksa državnih organa bi se morala mijenjati, i u tom svijetlu vidim posebno značajnu ulogu Agencije za investicije, koja bi morala biti organ koji bi aplikante pratio tokom cijelog trajanja Programa, koji bi tim aplikantima prezentovao i nudio dobre projekte u Crnoj Gori, a ne da bude prilično inertan organ koji se u prethodnom Programu ponašao i djelovao kao ”puki zaprimač aplikacija i kontrolor da li su te aplikacije u skladu sa uslovima Programa”.

• Šta bi Crna Gora mogla naučiti iz iskustava drugih zemalja, poput Malte i Kipra, kada je u pitanju upravljanje programima ekonomskog državljanstva? Da li postoje konkretne reforme koje bi trebalo sprovesti ako se program obnovi?

U pogledu sprovođenja odgovarajućih reformi kako bi se Program obnovio, istakao bih da normativni okvir, koji je u suštini i najbitniji i polazna osnova za sve buduće aktivnosti, i dalje postoji i isti ne bi morao biti drastično mijenjan. Član 12 Zakona o crnogorskom državljanstvu i Odluka o kriterijumima za utvrđivanje naučnog, privrednog, ekonomskog, kulturnog i sportskog interesa Crne Gore za sticanje crnogorskog državljanstva prijemom daju zakonski osnov Vladi da obnovi/pokrene Program. Bilo bi potrebno donošenje nove odluke, kao što je to urađeno 2019 godine s Odlukom o kriterijumima, načinu i postupku izbora lica koje može steći crnogorsko državljanstvo prijemom radi realizacije posebnog programa ulaganja od posebnog značaja za privredni, ekonomski interes Crne Gore. Ta nova odluka, čije zakonsko utemeljenje se nalazi u članu 12. Zakona o crnogorskom državljanstvu i Odluci o kriterijumima za utvrđivanje naučnog, privrednog, ekonomskog, kulturnog i sportskog interesa Crne Gore za sticanje crnogorskog državljanstva prijemom bi trebala da bliže propiše i uredi sva pitanja relevantna za samu implementaciju Programa, i u okviru te nove odluke bi se mogla izvršiti neka poboljšanja u odnosu na prethodnu odluku iz 2019. godine i razmotriti neki novi modeli institucionalne nadležnosti, koordinacije i saradnje, imajući u vidu da u okviru prethodnog programa ta institucionalna nadležnost i saradnja među organima nije funkcionisala u najboljem redu i često je znala da unosi zabune i nejasnoće, kao i nesnalaženja samih institucija oko pitanja nadležnosti, dokazne dokumentacije i sprovođenja konkretnih administrativnih aktivnosti. Dakle, sve ono što se u prethodnom periodu pokazalo kao slaba karika moglo bi se otkloniti i unaprijediti u okviru novog programa.

Ono što je jako bitno jeste činjenica da bi zaista stručni ljudi, eksperti i profesionalci u ovoj oblasti, trebalo da nose i realizuju taj novi program. Jer zaista, shodno mom iskustvu, kao nekog ko je intenzivno bio uključen u implementaciju prethodnog programa, vrlo često smo bili u situacijama da, usljed čestih političkih i kadrovskih promjena, imamo donosioce odluka koji nisu bili u stanju da iznesu uspješnu implementaciju Programa. Dakle, na Vladi je da donosi strateške odluke, kakva bi bila odluka o pokretanju novog programa, ali bi tu aktivnost morali da iznesu kvalitetni profesionalci, kako se sami program ne bi obesmislio i kako bi Evropska komisija imala relevantne sagovornike i partnere u procesu monitoringa Programa.

• Kako bi ponovno uvođenje Programa ekonomskog državljanstva moglo uticati na pregovore Crne Gore s EU i njeno članstvo u Uniji? Da li bi ovakav program mogao predstavljati prepreku ili priliku za dalju evropsku integraciju?

Želio bih da podsjetim da je praktično tokom cijele implementacije prethodnog programa, 2019-2022., program uvijek bio pod lupom i pojačanom pažnjom Evropske komisije. Sigurno se pitamo zašto je to tako, ako je već Evropska komisija prije usvajanja Programa dala zeleno svijetlo Vladi Crne Gore da krene s implementacijom programa i dala saglasnost da isti može obuhvatiti najviše 2.000 aplikacija? Moje mišljenje, zasnovano na empirijskom iskustvu i relevantnim sagovornicima, kao razlog tome vidi činjenicu da je tokom cijelog tog perioda implementacije Programa izostala odgovarajuća, prije svega, stručna i profesionalna komunikacija i razmjena mišljenja i informacija predstavnika 41., 42. i 43. Vlade Crne Gore i Evropske komisije. Nesnalaženje ključnih aktera ovih vlada, kao i nedovoljna transparentnost implementacije samog Programa, doprinijeli su činjenici da su se kod zvaničnika Evropske komisije pojavile “određene sumnje” u sami proces. Dakle, izostanak odgovarajućeg dijaloga i dostavljanja odgovarajućih izvještaja i razmjene informacija o implementaciji Programa, doveli su do činjenice da su se kod Evropske komisije javile “određene sumnje i zabrinutosti” u pogledu implementacije Programa, odnosno do percepcije Programa kao “moguće šeme pranja novca i sl”.

Zabrinjavajući faktori koji su se često pominjali u vezi Programa su:

• Postoji rizik od pranja novca kroz ovaj Program
• Program privlači kriminalce i može biti osnova za finansiranje terorizma
• Program predstavlja migracioni i bezbjednosni rizik za države članice EU

 

Međutim, ne postoji činjenični osnov za nijednu od ovih bojazni. Evropska komisija naglašava vladavinu prava kao centralno načelo funkcionisanja EU kojeg se svaka država članica, kao i potencijalne buduće članice, moraju pridržavati. Vladavina prava takođe podrazumijeva poštovanje suvereniteta svake države, a suvereno pravo svake države je da pojedinačno odredi ko su njeni državljani. Ovo je čvrsto uspostavljeni princip kako u međunarodnom pravu, tako i u pravu EU. To je takođe pitanje o kojem se neprestano raspravlja u svijetlu vrlo uspješnog malteškog programa za sticanje državljanstva putem ulaganja koji je prikupio milijarde eura za lokalnu ekonomiju u posljednjih 10 godina. Program je pod stalnim nadzorom od strane EU. Ali, lokalni političari Malte shvatili su presudnu važnost programa za zemlju i čvrsto brane svoja suverena prava. U posljednje vrijeme, Malta je angažovala neke od najboljih advokata i evropskih stručnjaka u ovoj oblasti i Malta brani svoje pravo da određuje ko su njeni državljani i očekuje da će dobiti sudski spor protiv EU pred Sudom pravde EU.

Što se tiče državljanstva putem ulaganja u Evropi, svega nekoliko stotina zahtjeva se godišnje obradi u Evropi, uglavnom na Malti, što pri tom uključuje temeljne provjere međunarodne podobnosti. U međuvremenu, Eurostat (evropski zvanični organ za statistiku) otkriva da se svake godine dodijeli preko 700.000 državljanstava Evropske Unije pojedincima na osnovu odredbi o naturalizaciji i porijeklu – često bez ikakvih veza sa tim zemljama – bez detaljnih pozadinskih provjera. Roman Abramovič je, na primjer, na ovaj način dobio portugalsko državljanstvo, a u posljednjih nekoliko godina samo je Portugal ovim putem dodijelio više od 50.000 državljanstava. Štaviše, EU primi oko 600.000 migranata bez dokumenata svake godine, a trenutno milione ukrajinskih izbjeglica, i to dakle iz zemlje koja je prije rata smatrana jednom od najkorumpiranijih zemalja na svijetu.

Stoga je apsurdno misliti i vjerovati da nekoliko stotina državljanstava koje bi Crna Gora dodijelila u okviru svog Programa predstavlja bezbjednosnu prijetnju za EU ili otvara vrata za kriminalne elemente u EU.

U slučaju pokretanja novog programa, jako je bitno otkloniti ove nedostatke prethodnog Programa, omogućiti da bude dovoljno transparentan, omogućiti evropskim partnerima da, ukoliko to žele, izvrše sve odgovarajuće provjere. Jako je bitno raditi na tome da uvjerimo naše evropske partnere i saveznike da se ne radi o nekoj šemi za pranje novca i privlačenja sumnjivog kapitala, već da taj program predstavlja značajnu razvojnu šansu za Crnu Goru i da može značajno unaprijediti životni standard u Crnoj Gori, te u velikoj mjeri uticati na izgradnju i rekonstrukciju škola, bolnica i drugih javnih ustanova, te da će Vlada Crne Gore, u saradnji s Evropskom komisijom, intenzivno raditi na međunarodnoj provjeri svih budućih aplikanata kako bi korisnici Programa zaista bili kredibilni investitori bez ikakve mrlje u svojim karijerama i poslovima kojima se bave.

Prethodni crnogorski Program privukao je najviši nivo globalnih preduzetnika i investitora. Postoje ozbiljna imena iz svijeta tehnološke industrije, poput top menadžmenta Google-a, lanaca kozmetičke i modne industrije, bankara, doktora koji rade u najprestižnijim svjetski renomiranim klinikama, koji su već postali ili će uskoro, kroz ovaj Program, postati crnogorski državljani. Kvalitet aplikanata najbolja je ilustracija uspjeha Programa. Takve aplikante poželjela bi svaka država na svijetu za svoje državljane i to je suština ovakvih programa, da dovedu vrijedne pojedince koji potpomažu i unaprjeđuju razvoj zemlje na duži rok. Malo je vjerovatno da će takvi pojedinci predstavljati rizik iz bilo kakvih migracionih i bezbjednosnih razloga.

Prekid Posebnog programa u Crnoj Gori krajem 2022. godine ne samo da je bio štetan za državu, uzimajući u obzir ogromne koristi koje je program donio tokom svog kratkog perioda funkcionisanja, već i jednostavno nema nikakvih koristi koje su ostvarene ili bi se mogle dobiti na nekoj drugoj strani od njegovog zatvaranja. Crnogorski put ka EU je stabilan i, naravno, Crna Gora mora da ispuni svoje obaveze za ulazak u EU. Ali, sa druge strane, suvereno je pravo države da odlučuje o svim pitanjima svog državljanstva – i u međunarodnom pravu i u pravu Evropske Unije. Načelo vladavine prava EU samo po sebi nalaže da je to odluka o kojoj svaka država odlučuje sama. Vidjećemo da li će ovo načelo bit i dodatno potvrđeno odlukom Suda pravde EU u slučaju Malte.

 

• U kojoj mjeri su političke, ekonomske i sigurnosne prilike u Crnoj Gori uticale na prestanak realizacije Programa sticanja državljanstva putem ulaganja 2022. godine, i da li se nešto promijenilo u ovim faktorima što bi opravdalo njegovo ponovno uvođenje?

Svakako da su političke, ekonomske i sigurnosne prilike koje su obilježile društvenu scenu Crne Gore prethodnih nekoliko godina uticale na prestanak realizacije Programa. Moj osjećaj je da političke elite i donosioci odluka nisu imali dovoljno znanja i informacija o ovom programu, ekonomskim benefitima, o tome ko su aplikanti koji su se prijavili. Dok sam bio angažovan u Vladi Crne Gore kao savjetnik potpredsjednika Vlade za politički system, unutrašnju i vanjsku politiku, inicirao sam izradu jedne kvalitetne analize koja bi na odgovarajući način prikazala ko su ljudi koji su se prijavili za sticanje crnogorskog državljanstva, čime se bave, kako su zaradili svoje bogatstvo, kakav je njihov obrazovni profil, porodični status. Ovo sam namjeravao da uradim najviše zbog činjenice da je vladalo totalno neznanje i neinformisanost o ovim detaljima Programa, želio sam da demistifikujem sami Program (percepcija domaće i međunarodne javnosti je bila izrazito negativna), da pružimo jake argumente i činjenice da se radi o kvalitetnim aplikantima a ne o tamo nekim “peračima novca i drugim šemama”. Želio sam da sama Evropska unija, njena tijela i zvaničnici, dobiju dovoljno kvalitetnu i autentičnu analizu i informaciju o tome ko su aplikanti, da jednom za svagda demistifikujemo temu Programa, kao i da pokažemo i dokažemo da interesi država članica EU ne mogu biti ugroženi realizacijom crnogorskog Programa. Međutim, nakon početnih koraka u pripremi ove analize, dolazi do destabilizacije 43. Vlade i mog napuštanja pozicije u Vladi čime je i rad na izradi analize prekinut.

Na kraju, želim da dam i neka svoja lična iskustva i zapažanja o Programu. U prethodnom periodu upoznao sam značajan broj aplikanata koji su kroz Program stekli crnogorsko državljanstvo ili su još uvijek u postupku obrade aplikacija. Moja iskustva sa tim investitorima su isključivo pozitivna, radi se o vrlo kvalitetnim i uspješnim profesionalcima, ljudima ostvarenim i na poslovnom i porodičnom planu. Značajan broj njih je, pored onih investicija koje su bile uslov za dobijanje državljanstva, potrošio milione i milione eura na kupovinu drugih nepokretnosti, čime su dodatno doprinijeli unapređenju investicionog ambijenta i punjenju budžeta. I što je veoma bitno, značajan broj njih bi itekako bio zainteresovan da investira značajna sredstva ukoliko bi imali pruženu ruku sasradnje i razumijevanja od strane Vlade Crne Gore i nadležnih državnih i lokalnih organa.

(Bankar.me)